آیا مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد؟ (پرسش)
| آیا مقام امامت بر مقام نبوت برتری دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جمع پرسش و پاسخ امامت |
| مدخل اصلی | امامت |
آیا امامت از دوران کودکی امکان‌پذیر میباشد؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «دیدگاه‌های مذاهب اسلامی در باره امامت چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.
پاسخ
- حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی در کتاب «امامت» در این‌باره گفته است:
- «یکی از شبهات مطرح در میان اهل سنت بر علیه تشيع اعتقاد شیعیان بر برتری مقام امامت بر مقام امامت است که بر اساس آن شیعیان معتقدند مقام و منزلت امامان از مقام و مرتبه پیامبران الهی برتر و بالاتر است.
- تحلیل و بررسی:
- بحث در تعریف نبوت و امامت و فرق آن دو یک بحث قرآنی و کلامی است که مکتب و فرقه‌ای می‌‌تواند دیدگاه و نظر خود را طرح و تبیین کند، لکن باید هر نظر و مبنایی بر مبنای دینی مانند کتاب و سنت مستند گردد.
- با نگاه به آرای اهل سنت و تشيع در تعریف امامت ما به اختلاف مبنایی آن دو پی می‌‌بریم. عالمان اهل سنت در کتب کلامی امامت را به ریاست دنیوی ناظر بر امر حکومت و سیاست تفسیر کرده‌اند که نهایت حاکم نیز متکفل اجرای امور دینی نیز می‌‌گردد.
- با این نگاه به تعریف امام و امامت روشن می‌‌شود اهل سنت تعریف عام از امامت در قرآن و روایات اراده و ارائه نموده‌اند[۱]، چرا که در قرآن امام و امامت هم بر مقام امامت و بالاتر از آن و هم برای غیر مقام امامت مانند حکومت و رهبری جامعه حتی از جنس کفر و الحاد نیز استعمال شده است، مانند:﴿﴿ وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ لا يُنصَرُونَ﴾﴾[۲] ، ﴿﴿وَإِن نَّكَثُواْ أَيْمَانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُواْ فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لاَ أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهُونَ﴾﴾[۳]. پس از این منظر باید گفت اهل سنت می‌‌توانند امامت و امام را مادون نبوت و نبی توصیف کنند، لکن حق ندارند و منطقی هم نیست که آنان تعریف و رویکرد شیعه به مسئله امامت را به صرف مخالفت با مبنای خود، مخالف آن و اسلام معرفی کنند؛ چراکه تعریف شیعه از امامت بر آن مستند است.
- با توجّه به تعریف خاص امام و امامت از سوی شیعه - البته در روایات نیز آمده است - معلوم می‌‌شود دارنده صفات فوق نه پیامبر بلکه در ردیف پیامبران خواهد بود و فرق آن دو تنها در اخذ وحی و کتاب آسمانی است، اما ممکن است مقام دارنده صفات امامت از بعض پیامبران نیز بیشتر شود، بلکه از آیه ذیل نیز می‌‌توان به طور قطع این ادعا (برتری امامت بر نبوت) را ثابت کرد:﴿﴿ وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾﴾[۴]
- با نگاهی به شأن نزول آیه و تاریخ آن روشن می‌‌شود اعطای امامت به حضرت ابراهیم بعد از اعطای نبوت و در اواخر عمر شریفش و بعد از آزمایش و امتحان های متعدد انجام گرفته است. از آن برمی آید که مام امامت با مقام امامت متفاوت و متمایز و از آن برتر و بالاتر نیز است؛ چراکه اعطای امامت بعد از مقام امامت بوده است و اگر عین نبوت بود سخن از اعطای آن و تفرع آن بر ابتلاء به کلمات الهی لازم و وجهی نداشت.
- از اینجا روشن می‌‌شود دیدگاه امامیه در برتری مقام امامت بر مقام امامت بر قرآن کریم مستند است.
- امام رضا(ع) ضمن تصریح به محدودیت اذهان مردم در نیل به حقیقت امامت تصریح می‌‌کند که امامت بالاتر از نبوت است و برای این ادعا حضرت به اعطای مقام امامت بعد از نبوت به حضرت ابراهیم استدلال می‌‌کند" إِنَ الْإِمَامَةَ خَصَ اللَّهُ بِهَا إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلَ (ع) بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً وَ فَضِيلَةً شَرَّفَهُ بِهَا " [۵]. حضرت در ادامه تأکید می‌‌کند چنین مقامی تنها به نسل علی(ع) اختصاص یافته است.
- امام صادق(ع) در مقام توصیف اوصاف و مقامات حضرت ابراهیم به ترتیب به مقام‌های: ۱. عبد ۲. نبی ۳. رسول ۴. خلیل ۵. امام، اشاره و تأکید می‌‌کند این مقام‌ها به ترتیب بوده یعنی اوّل عبد بعد نبی بعد رسول بعد خلیل و در آخر به مقام امامت نائل می‌‌آید" إِنَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى اتَّخَذَ إِبْرَاهِيمَ عَبْداً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ نَبِيّاً وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ نَبِيّاً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ رَسُولًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ رَسُولًا قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ خَلِيلًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَهُ خَلِيلًا قَبْلَ أَنْ يَجْعَلَهُ إِمَاماً فَلَمَّا جَمَعَ لَهُ الْأَشْيَاءَ قَالَ ﴿﴿ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً ﴾﴾"[۶]
- امام سجاد (ع) بعد از توصیف خود به ائمه مسلمین خودشان را " حُجَجُ اللَّهِ "، " أَمَانُ أَهْلِ الْأَرْض "، " بِنَا يُمْسِكُ اللَّهُ السَّماءَ"، " وَ بِنَا يَنْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ يُخْرِجُ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ" و " لَوْ لَا مَا فِي الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا" توصیف می‌‌کند که نگاه بلند و ژرف آنان به امامت را می‌‌رساند[۷]
- این اوصاف از اوصاف اختصاصی امامان است که پیامبران پیشین - جز پیامبر اسلام - بر آنها متصف نبودند.
- افضلیت امامت و مصادیق منحصره آن یعنی دوازده امام معصوم بر پیامبران دیگر از روایات فصل اوّل ذیل عنوان امام واسطه فیض الهی و اولین صادر نیز روشن می‌‌شود و برخی دیگر از روایات در نقد شبهه بعدی خواهد آمد.
- حاصل آن‌که اختلاف شیعه و اهل سنت در تعریف امامت اختلاف مبنایی و به نوعی قابل اغماض میباشد؛ مورد مناقشه اصلی در این مبحث در رهاورد مبنای فوق است که شیعه با توجّه به تعریف خاص خود از امامت آن را بر دوازده امام خود تطبیق داده و در نتیجه مقام ائمه را بالاتر از مقام پیامبران جز پیامبر اسلام می‌‌دانند که در اینجا اهل سنت شیعیان را متهم به غلو و افراط نمودند.
- به دیگر سخن آیا علاوه بر پیامبران انسان های دیگر نیز بر مقام امامت نائل آمده‌اند یا نه؟ امامیه بر این سؤال پاسخ مثبت می‌‌دهد و معتقد است مطابق آیات و روایت دوازده امام شیعیان به مقام امامت نائل آمده است و آیات و روایات مثبت این ادعا در صفحه‌های پیشین گذشت. توضیح بیشتر آن در تحلیل شبهه بعد می‌‌آید»[۸].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک: فخر رازی، تفسیر کبیر، ج ۴، ص ۴۴، ذیل آیه ۱۲۴ بقره.
- ↑ و آنان را (به کیفر کفرشان) پیشوایانی کردیم که (مردم را) به سوی آتش دوزخ فرا می‌خوانند و روز رستخیز یاری نخواهند شد؛ سوره بقصص، آیه: ۴۱.
- ↑ و اگر پیمانشان را پس از بستن بشکنند و به دینتان طعنه زنند با پیشگامان کفر که به هیچ پیمانی پایبند نیستند کارزار کنید باشد که باز ایستند؛ سوره توبه، آیه: ۱۲.
- ↑ و (یاد کن) آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. (ابراهیم) گفت: و از فرزندانم (چه کس را)؟ فرمود:پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد؛ سوره بقره، آیه:۱۲۴.
- ↑ «امامت چيزى است كه خداوند بعد از نبوت و خلّت (مقام خليل اللّهى) در مقام سوم، ابراهيم خليل عليه السّلام را بدان اختصاص داده به آن فضيلت مشرّف فرمود» عیون اخبار الرضا، ج ۲، صص ۶ - ۱۹۵؛ الکافی، ج ۱، ص ۱۹۹؛ کتاب الحجۀ، ب نادر جامع، ح ۱.
- ↑ «به راستى خداى تبارك و تعالى ابراهيم را بنده خود گرفت پيش از آنكه به مقام نبوتش مفتخر سازد و او را به پيغمبرى گرفت پيش از آنكه مقام رسالتش بخشد و او را رسول خود ساخت پيش از آنكه خليل خودش بگيرد و او را خليل خود گرفت پيش از آنكه او را به مقام امامت برگزيند و چون همه مقامات را برايش فراهم كرد، فرمود: «به راستى من تو را براى مردم امام مقرر كردم»» کافی، ج ۱، ص ۱۷۵.
- ↑ " نَحْنُ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى الْعَالَمِينَ وَ سَادَةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَادَةُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ وَ مَوَالِي الْمُؤْمِنِينَ وَ نَحْنُ أَمَانُ أَهْلِ الْأَرْضِ كَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ نَحْنُ الَّذِينَ بِنَا يُمْسِكُ اللَّهُ ﴿﴿ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ﴾﴾ وَ بِنَا يُمْسِكُ الْأَرْضَ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا وَ بِنَا ﴿﴿يُنَزِّلُ الْغَيْثَ﴾﴾ وَ بِنَا يَنْشُرُ الرَّحْمَةَ وَ يُخْرِجُ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ وَ لَوْ لَا مَا فِي الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا "؛ فرائد السمطین، ج ۱، ص ۴۵؛ موسوعۀ الامامۀ فی نصوص اهل السنۀ، ج ۵، ص ۲۸۶.
- ↑ محمد حسن قدردان قراملکی، امامت، ص:۹۳ - ۹۷.