ثابت بن ودیعه انصاری
آشنایی اجمالی
وی از تیره بنی عمرو بن عوف از قبیله اوس بود[۱]. در نام خودش اختلاف نیست، ولی به سبب اختلاف در نام پدر و جدش، او را با عنوان‌های ثابت بن ودیعه[۲]، ثابت بن زید بن ودیعه[۳] و ثابت بن یزید بن ودیعه[۴] معرفی کرده‌اند. ضمن آنکه نام جدّ او را خذام[۵]، جذام[۶]، عمرو[۷] و وداعه[۸] نیز گفته‌اند، که این مورد آخر، اشتباه یا تصحیف ودیعه است. کنیه او را «ابوسعد»[۹] و «ابوسعید»[۱۰] آورده‌اند. به نظر ابن عبدالبر[۱۱]، ثابت بن ودیعه، همان ثابت بن یزید بن ردیعه بوده که به جدش، ودیعه، منسوب شده است. ابن حجر[۱۲]، ثابت بن ودیع بن خذام را از تیره بنی أمیة بن زید بن مالک می‌داند. از این رو، با اشاره به نظر ابن سعد که آنان را دو نفر دانسته و رد آن از سوی ابن اثیر، به دلیل اختلاف در نسب آنان و اینکه ودیعه پدر ثابت بن ودیعه است، اما ثابت بن یزید بن ودیعه را منسوب به مادرش ابن ودیعه گفته‌اند، میان ثابت بن ودیعة بن خذام و ثابت بن یزید بن ودیعه فرق گذاشته است[۱۳]. با توجه به اختلاف نظر صحابه نگاران در معرفی آنان و به سبب مشترک بودن برخی روایاتی که از آنان نقل شده است، تمایز بین آنان و تشخیص اینکه آنان یک نفرند یا بیشتر، بسیار دشوار، بلکه ناممکن است. اختلاف چنان است که به گفته ابن حجر[۱۴]، باوردی و ابونعیم، از ثابت بن یزید انصاری دیگری نام برده و خبری از او نقل کرده‌اند. براساس این خبر، هنگامی که ثابت بن یزید و برخی صحابه را در حال لهو دیدند و به آنان اعتراض کردند، آنان گفتند: در عروسی به ما اجازه لهو داده شده است[۱۵]. ابن حجر[۱۶] می‌گوید: کسی که ثابت بن یزید و ثابت بن ودیعه را دو نفر بداند، دچار توهم شده است؛ چرا که ابوداوود طیالسی همین خبر را از ثابت بن ودیعه نقل کرده است[۱۷].
به هر حال، از زندگی ثابت اطلاع چندانی نداریم. پدر وی، ودیعة بن خذام را از منافقان دانسته‌اند[۱۸]. به گفته ابن حجر[۱۹]، عسکری می‌گوید: او در خیبر حضور داشت و در جنگ صفین در کنار امام علی (ع) بود. ثابت را از صحابه ساکن کوفه دانسته‌اند[۲۰]؛ شاید بدان سبب که در پایان عمر خود در کوفه سکونت گزید[۲۱] او را از صحابه اهل مدینه نیز دانسته‌اند[۲۲]. با آنکه نام وی در شمار کسانی آمده که دو حدیث از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند[۲۳]، اما روایات بیشتری از او نقل شده است. یک روایت او درباره نهی از خوردن گوشت الاغ اهلی در غزوه خیبر است[۲۴] که آن را صحیح دانسته‌اند[۲۵]. وی در روایت دیگری که با اختلاف در تعابیر نقل شده، می‌گوید: با سپاهی[۲۶] همراه رسول خدا (ص) بودیم. تعدادی سوسمار شکار کردیم و آنها را پختیم و یکی از آنها را در برابر رسول خدا (ص) گذاشتیم تا میل کند. ایشان نخورد، ولی دیگران را نیز منع نکرد و فرمود: «گروهی از بنی اسرائیل مسخ شدند و به شکل حیوان درآمدند و ما نمی‌دانیم اینها همان گروه‌اند یا نه؟[۲۷]. همچنین از وی درباره فضیلت غسل روز جمعه و پوشیدن بهترین لباس در این روز روایتی از رسول خدا (ص) نقل شده است[۲۸]. نام وی در شمار کسانی که حدیث غدیر و نص رسول خدا (ص) بر امامت امام علی (ع) را نقل کرده‌اند نیز دیده می‌شود[۲۹].[۳۰]
جستارهای وابسته
- بنی عمرو بن عوف (قبیله)
- اوس (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۲۱؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۲۲۹.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۶۸؛ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۲۷؛ ابن عبد البر، ج۱، ص۲۸۰؛ به خطا وریعه، ر. ک: ذهبی، تجرید أسماء الصحابه تجرید أسماء الصحابه، ج۱، ص۶۲.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۱۷۷؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۷۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶.
- ↑ ابن حبان، الثقات، الثقات، ج۳، ص۴۳؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۵۹.
- ↑ خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص۲۲۹.
- ↑ ابن حمزه حسینی، محمد بن علی، الإکمال فی ذکر من له روایة فی مسند الإمام أحمد، ص۶۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲، ص۸۰؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۷۱.
- ↑ ابن حبان، الثقات، مشاهیر، ص۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۳.
- ↑ برای اطلاع از شهرت وی به ابن ودیعه، ر. ک: بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبری، ج۹، ص۳۲۵؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۳۸۲؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۳۷.
- ↑ نیز ر. ک: بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبری، ج۷، ص۲۸۹؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۷۱.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۳۷.
- ↑ ر. ک: طیالسی، سلیمان بن داوود، مسند، ص۱۶۹؛ ابن ابی شیبه، ج۳، ص۳۲۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۷۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۱۳.
- ↑ تهذیب التهذیب، ج۲، ص۱۶.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ص۴۳؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۷۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۲۱.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ ابن حزم، تقریب التهذیب، ص۳۰۰؛ ابن جوزی، ابوالفرج، تلقیح فهوم اهل الأثر، ص۳۷۵.
- ↑ ر. ک: بخاری، التاریخ الکبیر ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۸۱؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۵۷.
- ↑ به ظاهر در غزوه خیبر، ر. ک: بخاری، التاریخ الکبیر ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ ابوداوود، سلیمان بن اشعث، سنن، ج۲، ص۲۰۷؛ نسائی، احمد بن شعیب، سنن، ج۷، ص۱۹۹؛ ابن سلمه، احمد بن محمد، شرح معانی الآثار، ج۴، ص۱۹۷.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۲۱.
- ↑ ابن طاووس، طرائف، ص۱۴۱.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ثابت بن ودیعه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۰۸.