حقوق بشر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

مقدمه

منظور از حقوق بشر تمام حقوقی است که برای همه انسان‌ها از آن جهت که انسان هستند بدون در نظر گرفتن، نژاد، رنگ، مذهب و خصوصیات دیگر وجود دارد. مانند حق حیات و حق آزادی حقوق بشر در واقع حقوق افراد ملت است و جزء مسئولیت‌های دولت محسوب می‌شود و به دلایلی در حقوق بین الملل عمومی مطرح می‌شود. همین حقوقی که به عنوان حقوق بشر امروز در دنیا مطرح است با اندک تفاوتی قرن‌ها قبل توسط اسلام برای بشر در نظر گرفته شده است. اما آنچه که امروزه با نام حقوق بشر مطرح می‌شود صرفاً جنبه تبلیغاتی داشته و دارای انگیزه‌های سیاسی است؛ لذا مقام معظم رهبری به صورت مکرر این مطلب را گوشزد کرده و می‌فرمایند در زمینه حقوق بشر نباید به صورت انفعالی عمل کرد. حقوق بشر شامل امور بسیاری می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:

حقوق مجرم و متهم

آزادی و کرامت انسانی یکی از مواردی است که در اسناد بین‌المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است دفاع از حقوق مجرم و متهم نیز در این راستا قرار می‌گیرد برخی با استناد به اعلامیه جهانی حقوق بشر مجازات اعدام را خلاف آزادی و کرامت انسانی و نوعی خشونت می‌شمارند و این نوع مجازات را در نظام‌های حقوقی حذف می‌نمایند. از دیدگاه اسلام هر انسانی دارای کرامت است. چنان‌که در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران نیز بر حفظ کرامت و حقوق انسان تأکید شده است. ولی انسان با اعمال اختیاری خود می‌تواند این کرامت را از بین ببرد. مجرم با جرمی که انجام می‌دهد این کرامت را از خود سلب می‌کند لذا مجازات می‌شود. اما نکته قابل توجه این است که در اسلام کرامت مجرم کاملاً از بین نمی‌رود بلکه فقط در حل جرمی که مرتکب شده کرامت او خدشه‌دار می‌شود؛ لذا به طور مثال مقام معظم رهبری دشنام دادن به مجرمی که محکوم به اعدام است را هتک حرمت مجرم و ممنوع می‌دانند وقتی حقوق کسی که به طور قطع مرتکب جرم شده است این‌گونه در اسلام مراعات می‌شود به طریق اولی حقوق متهم یا مظنون به اتهام باید کاملاً رعایت شود.

خشونت دو نوع است: خشونت غیر قانونی و خشونت قانونی. خشونت قانونی یعنی قانون خشونتی را در برابر تجاوز به حقوق انسان‌ها در نظر می‌گیرد. این خشونت در مقابل متجاوز است. اگر در مقابل متجاوز خشونت اعمال نشود، تجاوز در جامعه زیاد خواهد شد. در واقع مجازات‌هایی مثل قصاص، برای جلوگیری از خشونت است.

حقوق زن و خانواده

یکی از اموری که در اسناد بین‌المللی مربوط به حقوق بشر به خصوص اعلامیه جهانی حقوق بشر، مورد توجه قرار گرفته است تساوی و عدم تبعیض بین زن و مرد است. قوانین اسلام مطابق مصالح و مفاسد و بر مبنای عدالت است و عدالت به معنای مساوات نیست. از دیدگاه اسلام هدف انسان رسیدن به کمال نهایی است و از این جهت بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد. اما با توجه به تفاوت‌های جسمی و روحی و روانی بین مرد و زن و با توجه به نیازهای هر کدام، اسلام بر اساس مصالح و مفاسد در برخی موارد حقوق و تکالیف مختلفی برای هر کدام جعل کرده است. زن و مرد در محیط خانواده، با یکدیگر هم‌زیستی دارند، ولی زن از لحاظ جسمی، ظرافت بیشتری دارد و مرد، قوی‌تر است. اگر قانون از زن دفاع نکند ممکن است مرد، نسبت به حقوق زن تعرض کند؛ لذا، اسلام در حمایت از بانوانی که خانواده تشکیل داده‌اند، قوانین بسیار سنگینی دارد. نسبت به کانون خانواده اهتمام ویژه‌ای می‌ورزد چراکه وقتی محیط خانواده تهدید شود و سست گردد فساد در جامعه زمینه رشد پیدا می‌کند. اگر خانواده متلاشی شود زن بیشترین آسیب را می‌بیند. بنابراین اهتمام ویژه اسلام به خانواده در واقع برای حفظ حقوق زن است.

مقام معظم رهبری برای حقوق زنان و خانواده اهمیت ویژه‌ای قائل هستند. ایشان در مورد ظلم به زنان در خانواده و بیرون از خانواده نه تنها مجازات را لازم می‌دانند بلکه نسبت به کیفیت و مقدار مجازات نیز دیدگاه حداکثری دارند. ایشان برخی از قوانین موجود ایران در زمینه حمایت از حقوق زنان را نیازمند اصلاح می‌دانند و این مسأله را به عنوان یکی از سیاست‌های کلی برنامه پنج ساله دوم قرار می‌دهند. حق آزادی زنان و حق اشتغال زنان از جمله مسائل مورد تأکید طرفداران حقوق بشر است. قوانین اسلام منافاتی با آزادی زنان ندارد اما اگر منظور از آزادی زن این باشد که زن را به عنوان وسیله التذاذ مردان معرفی کنیم این در واقع آزادی مردان هرزه برای تمتع از زن است نه آزادی زن. در مورد حق اشتغال زنان نیز اسلام با کار کردن زن نه تنها موافق است بلکه کار را در صورتی که با کرامت و ارزش معنوی و انسانی زن منافات نداشته باشد و مزاحم با مهم‌ترین شغل او، یعنی تربیت فرزند و حفظ خانواده نباشد، لازم می‌داند.