شرایط ظهور به چه معناست؟ (پرسش)

شرایط ظهور به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / شرایط ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	معنای شرایط ظهور
تعداد پاسخ	۴ پاسخ

شرایط ظهور یعنی اموری که تحقق ظهور وابسته به آنهاست و تا آنها محقق نشوند ظهور واقع نخواهد شد را شرائط ظهور می‌نامند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: (۱): وجود طرح و برنامه برای انقلاب و مدیریت دنیا؛ (۲): وجود رهبر شایسته برای اجرای آن؛ (۳): یاران وفادار برای به ثمر رساندن آن؛ (۴): پذیرش عمومی و آمادگی آنان برای این امر؛ زیرا تا پذیرش عمومی نباشد کار به سرانجام نمی‌رسد.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• منظور از شرایط ظهور چیست؟
• شرایط تحقق حکومتعدل جهانی به چه معناست؟
• مراد از زمینه‌های ظهور امام مهدی چیست؟

پاسخ جامع اجمالی

• "شرط" در لغت به معنای چیزی است که تحقق مشروط، به آن بستگی دارد و جمع آن شرایط و شروط است. شرایط ظهور، آن دسته از اموری هستند که تحقّق ظهور، وابسته به وجود آن‌هاست و آن را امری منطقی و لازم می‌نمایاند و تا آن‌ها محقّق نشوند، ظهور نیز واقع نخواهد شد، و گسترش عدالت جهانی به آنها وابستگی دارد. و عقل بدون بیان شرع می‌تواند دخالت این امور در تحقق ظهور را کشف کند.
• هر پدیده‌ای در جهان با فراهم آمدن شرائط و زمینه‌های آن به وجود می‌آید و بدون تحقق زمینه‌ها، امکان وجود برای هیچ موجودی نخواهد بود، قیام و انقلاب جهانی امام مهدی (ع) که بزرگ‌ترین حرکت جهانی است نیز پیرو همین اصل بوده و بدون تحقق زمینه‌ها و شرایط آن به وقوع نخواهد پیوست.
• در روایات بخشی از شرایطی که می‌بایست تحقق یابد تا امر ظهور را حتمی کند، بیان شده است. برخی از این شرایط عبارتند از:

1. وجود طرح و برنامه: هر جنبش و خیزشی که بخواهد وضع موجود جامعه را تغییر دهد و به وضع مطلوب برساند نیاز به طرح و برنامه دارد و این برنامه توسط قرآن کریم بیان شده است.
2. وجود رهبر: با وجود امام عصر (ع) این شرط نیز وجود دارد.
3. یاران: از شرایط مهم خیزش اسلامی، وجود یاران فداکاری است که با برنامه‌ها و اهداف قیام آشنا و به آن اعتقاد داشته باشند و برای تحقق آن آماده هرگونۀ تلاش بوده باشند و رهبر خود را تنها نگذاشته و فرمان او را بر جان خود مقدّم بدارند.
4. آمادگی عمومی: از شرایط مهم هر انقلاب و قیامی، همراهی و پذیرش مردمی است؛ یعنی اگر بهترین طرح و برنامه در اختیار، بهترین رهبر با یارانی منتخب و از جان گذشته قرار گیرد ولی مردم آن را نپذیرند، قطعاً به انجام نخواهد رسید.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌ الله شهید صدر؛

سید محمد صدر آیت‌ الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ غیبت کبری» در این‌باره گفته‌ است: «مقصود ما از شرایط ظهور همان شرایطی است که تحقق روز موعود متوقف بر آنها است، و گسترش عدالت جهانی به آنها وابستگی دارد. همان روز موعودی که رکن اساسی تحقق آن ظهور حضرت بقیة الله (ع) می‏باشد. و لذا ظهور حضرتش متوقف بر وجود همین شرایط است. البته مسأله غیبت و ظهور را اگر بخواهیم به طور مجرد بنگریم به طور مستقیم جز به اراده خدا منوط و وابسته نمی‏باشد، لکن خداوند اراده کرده است که ظهور وابسته به همین شرایط باشد تا روز موعود تحقق یابد، زیرا که حضرت مهدی (ع) برای همین مسأله ذخیره گشته است و بنابراین رابطه و پیوستگی کاملی بین ظهور آن حضرت و پیدایش شرایط روز موعود وجود دارد. با در نظر گرفتن این سطح گسترده می‏توان تعداد شرایط را سه چیز دانست: شرط اول: وجود طرح و برنامه عادلانه: از این شرط سه مطلب به دست می‌‏آید: در حقیقت هدف نهائی، پیاده شدن نقشه کامل عدل جهانی است که در آن هیچ ظلم و ستمی وجود ندارد. این نقشه فقط به هنگام ظهور حضرت عملی می‏شود. و اگر بخواهد در آن روز هم قابل پیاده شدن نباشد دیگر در هیچ زمانی پیاده نخواهد شد، و گسترش عدالت در روز موعود محال و ممتنع می‌‏شود. پیش از آنکه بخواهند این نقشه را عملی کنند، اصول و کلیات آن باید برای مردم روشن باشد و از آن اطلاع داشته باشند. زیرا قبلا گفتیم که تطبیق و پیاده کردن نقشه خدائی وابسته به آن است که انسان‌ها در طول زمان تجربیاتی به دست آورند و آزمایشاتی بدهند، تا در پذیرش عدالت واقعی قبلا تمرین کرده و بر ایشان بی‌‏سابقه نباشد، و از آن وحشت نکنند، و عمل بدان بر ایشان دشوار و سخت نباشد و موفقیت و پیروزی آن ناممکن نشود. شرط دوم: وجود رهبر و پیشوائی شایسته و بزرگ که شایستگی رهبری همه‏‌جانبه آن روز را داشته باشد؛ شرط سوم: وجود یاران همکار و همفکر و پایدار در کنار آن رهبر واحد.

۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «"شرط" در لغت به معنای چیزی است که تحقق مشروط، به آن بستگی دارد و جمع آن شرایط و شروط است. مقصود از شرایط ظهور، زمینه‌هایی است که تحقق ظهور امام عصر (ع) به آنها بستگی دارد و آن را امری منطقی و لازم می‌نمایاند؛ به گونه‌ای که با فراهم شدن آنها، ظهور به طور حتمی تحقق خواهد یافت. ظهور حضرت مهدی (ع) برای برپایی حکومت عدل جهانی با فراهم شدن شرایط و زمینه‌ها، پدید خواهد آمد. در روایات بخشی از شرایطی که می‌بایست تحقق یابد تا امر ظهور را حتمی کند، برای ما بیان شده است: مهم‌ترین ویژگی و حکمت غیبت، رازی از رازهای خداوند بودن آن است؛ بنابراین می‌توان گفت: رفع غیبت به عنوان شرط اساسی برای ظهور نیز خود رازی از رازهای الهی است».

۳. حجت الاسلام و المسلمین رمضانیان؛
علی رضا رمضانیان حجت الاسلام و المسلمین علی رضا رمضانیان، در کتاب «شرایط و علائم حتمی ظهور» در این‌باره گفته است: «شرط: چیزی است که تحقق مشروط، به آن بستگی دارد. منظور از شرایط ظهور: آن دسته اموری است که تحقق ظهور به وجود آنها وابسته است. ظهور حضرت مهدی (ع) برای برپایی حکومت عدل جهانی با فراهم شدن شرایط، پدید خواهد آمد که در روایات، بخشی از شرایط بیان شده است».

۴. حجت الاسلام و المسلمین رضایی اصفهانی؛

محمد علی رضایی اصفهانی حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب «مهدویت» در این‌باره گفته است: «شرایط و زمینه‌های ظهور: برای حرکت اصلاحی و انقلاب عظیم بشری توسط حضرت مهدی (ع)، چهار شرط ذکر شده و مانند هر قیام اصلاحی دیگر قبل از آن حرکت عظیم این چهار زمینه و شرط باید فراهم باشد تا انقلاب به بار بنشیند. در مورد انقلاب حضرت مهدی (ع) دو زمینه و شرط در محدوده‌ اختیارات بشر است و ما باید آن زمینه‌ها را ایجاد کنیم و دو شرط دیگر خارج از اختیارات بشر است: وجود طرح و برنامه: هر جنبش و خیزشی که بخواهد وضع موجود جامعه را تغییر دهد و به وضع مطلوب برساند نیاز به طرح و برنامه دارد که البته طرح و برنامه این حرکت توسط خداوند بزرگ تدوین شده است. خداوندی که عالم به ابعاد مختلف وجودی انسان می‌باشد و با توجه به ابعاد مختلف روحی و مادی و فردی و اجتماعی... انسان برنامه‌ای را تحت نام دین اسلام و کتاب قرآن در اختیار پیامبر و بعد از آن ائمه (ع) قرار داده است. رهبری توانا: این شرط نیز در مورد قیام بزرگ حضرت مهدی (ع) فراهم است، چون رهبری این قیام در دامان امامت پرورش یافته و به سرچشمه وحی متصل است. به قرآن و معارف دین (طرح و برنامه) احاطه دارد و مورد تایید الهی است. یاران: با نگاهی به تاریخ، به خوبی می‌توان نقش و جایگاه یاوران را در حرکت‌ها و خیزش‌ها دریافت. مگر داستان صلح امام حسن (ع) را می‌توان فراموش کرد که چگونه حضرت را رها کردند و در نهایت ایشان مجبور به قبول و امضای صلح نامه شد؟ همان طور که عدم همراهی با امام زمان (ع) غیبت‌ساز است، همراهی و یاوری ظهورآفرین است پس بیاییم با ولی نعمت خود پیمان وفاداری ببندیم و صفوفی به هم پیوسته از یاوران راستین فراهم آوریم تا ظهورش را درک کنیم! آمادگی عمومی: یکی از شرایط مهم هر انقلاب و قیامی، همراهی و پذیرش مردمی است؛ یعنی اگر بهترین طرح و برنامه در اختیار، بهترین رهبر با یارانی منتخب و از جان گذشته قرار گیرد ولی مردم آن را نپذیرند، قطعاً به انجام نخواهد رسید. اگر حکومت اسلامی در مدینه پایه‌گذاری شد بدان جهت بود که مردم یثرب خواستند و روزها مقدم مبارک پیامبر را انتظار کشیدند. :بشیر می‌گوید به امام باقر (ع) عرض کردم: مردم می‌گویند: "وقتی حضرت مهدی (ع) قیام کند کارها خود به خود برای او درست می‌شود." حضرت فرمود: "هرگز چنین نیست قسم به کسی که جانم به دست اوست! اگر بنا بود کارها خود به خود درست شود برای رسول خدا چنین می‌شد."».

۵. حجت الاسلام و المسلمین آصف آگاه؛

سید محمد رضی آصف آگاه حجت الاسلام و المسلمین دکترسید محمد رضی آصف آگاه و همکاران، در مقاله «بازشناسی تعریف علائم و شرایط ظهور» در این‌باره گفته‌اند: «تعریف شرایط ظهور از دو منظر قابل بررسی است. یکی از حیث کارکرد یا به عبارت دیگر، کیفیت رابطه آن با واقعه که از قبیل "علیت" است؛ و دیگری از حیث تقدم و تأخر آن از واقعه. غالب تعریف‌ها، به ویژگی علیت که در واقع فارق اساسی شرط و علامت است، اشاره کرده‌اند؛ برخی از تعریف‌ها: سید محمد صدر در بیان فرق بین شرط و علامت، شرط را این‌گونه تعریف می‌کند: وابستگی ظهور به شرایط، یک نحوه وابستگی واقعی است؛ لکن وابستگی به نشانه‌ها، وابستگی از جهت کشف و اعلام است، نه به عنوان یک امر واقعی و ارتباط حقیقی. تفاوت عمده بین این دو مفهوم، همین است؛ زیرا معنای شرط در فلسفه، آن است که رابطه آن با مشروط، رابطه علت و معلول باشد، به طوری که مشروط بدون وجود شرط، هیچ‌گاه موجود نشود. بنابراین از منظر ایشان، شرایط ظهور آن چیزی است که موجب تحقق ظهور می‌شود، به گونه‌ای که با وجود آن، تحقق ظهور، لاجرم باشد. به عبارت دیگر، رابطه بین شرایط و ظهور، رابطه‌ای علّی معلولی است، نه رابطه کاشف و مکشوف که صرفاً پرده از آن بردارد. شرایط به معنای سبب‌ها و زمینه‌ها، به اموری گفته می‌شود که تحقق مطلوب و مشروط، به وجود آنها بستگی دارد و بدون تحقق اینها، مشروط به وجود نمی‌آید؛ یعنی یک نوع رابطه علّی و معلولی میان آنها برقرار است... براین اساس، مراد از شرایط ظهور، آن دسته از اموری هستند که تحقق ظهور وابسته به وجود آنهاست و تا آنها محقق نشوند، ظهور نیز واقع نخواهد شد. شرایط ظهور همان علائم حتمی ظهورند. صاحب این نظر می‌گوید: «فهناک مجموعة من الأحادیث وصفت بعضا من الأحداث بأنها حتمیة الوقوع... وهی لهذا تسمی بالشرایط لانها یجب ان تحصل قبل الظهور...». تعریف برگزیده: شرایط ظهور اموری است که تحقق ظهور وابسته به آنهاست؛ کیفیت رابطه آنها با ظهور، علّی معلولی است و عقل بدون بیان شرع می‌تواند دخالت این امور در تحقق ظهور را کشف کند».

۶. حجت الاسلام و المسلمین یوسفیان؛
مهدی یوسفیان حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی یوسفیان، در کتاب «شرایط ظهور» در این‌باره گفته است: «مراد از شرایط ظهور، آن دسته از اموری هستند که تحقّق ظهور، وابسته به وجود آن‌هاست و تا آن‌ها محقّق نشوند، ظهور نیز واقع نخواهد شد».