علم ذاتی معصوم
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم ذاتی معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم ذاتی معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
دو معنا برای علم ذاتی معصوم
- علم ذاتی امامان(علیهم السلام) دارای دو معنا است:
- الف) ذاتی به معنای استقلالی: این صورت بدان معناست که تصور شود امام دانش‌های خود را به طور غیر وابسته به خداوند و صرف نظر از عطای الهی در ذات خود دارد؛ به عبارت دیگر علم او هیچ ارتباطی با خداوند نداشته و ذات امام به طور مستقل دارای این علوم باشد. این معنا با توجه به معارف توحیدی و اسلامی باطل است و تنها علم خداوند ذاتی است.[۱]
- در آیات قرآن[۲] به صراحت تاکید شده است، علمی که به انسان‌ها و برگزیدگان خداوند می‌رسد، به اذن و خواست الهی است و اگر خداوند نخواهد، دانشی نخواهند داشت: «إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِلاَّ آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا».[۳]
- روایات نیز اشاره به این مطلب دارند که علوم اهل بیت(علیهم السلام) از طریق فراگیری از پیامبر(صلی الله علیه و آله)، بهره‌مندی از کتاب‌های الهی و ویژه، الهام، تحدیث فرشتگان و... به دست می‌آید؛ یعنی وقتی علوم آنان کسبی است، ذاتی بودن آن نفی می شود[۴] و علوم ایشان غیرذاتی است.[۵] در روایتی امام صادق(علیه السلام) فرمودند:[۶] «گاهی (درهای) علم به روی ما گشوده می‌شود و ما (مطالبی را) می‌دانیم و گاهی بسته می‌شود و نمی‌دانیم امام فردی مانند دیگر انسان‌هاست؛ همانند آنان به دنیا می‌آید؛ (...) امتیاز او نسبت به دیگران این است که علومی ویژه به او داده شده و دعای او مستجاب است.» علاوه بر اینکه ایشان برای نگه داری علوم و کمالاتی که خداوند به آنها عنایت کرده است رنج بیشتری از سایرین را تحمل می کنند.[۷]
- ب) ذاتی به معنای غیر استقلالی (فطری): اگر چه علم امام غیر ذاتی و وابسته به عطای خداوند متعال است، اما خداوند، هرگاه امامی را می‌آفریند، علم ویژه را همراه او در فطرتش قرار می‌دهد لذا علم امام ذاتی یعنی فطری است. البته این معنا مورد اختلاف میان علما قرار گرفته است، برخی از علما[۸] از فطری بودن علم امام طرفداری کرده‌اند؛ اما عده‌ای دیگر علم امام را تدریجی و افزایش پذیر دانسته‌اند.[۹]
نتیجه گیری
- بنابراین بی‌تردید علوم ویژه پیامبران و امامان(علیهم السلام) ذاتی نبوده، بلکه موهبت و عطای خداوند متعال است و دیگر برگزیدگان خداوند نیز در این حکم با ایشان شریک‌اند و باور به آن از ضروریات دین به شمار می‌آید.[۱۰]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع علم ذاتی معصوم
منابع
هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟، (شماره ۳۷، زمستان ۱۳۹۳).
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟ و قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن، ص 276؛ بخارایی زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل كتاب و سنت، ص 19
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟ و قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن، ص 276
- ↑ سورۀ مریم، آیۀ 93
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص 69
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، خصال، ج 2، ص 528
- ↑ ر.ک. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج 6، ص 318 و 319
- ↑ مانند مرحوم ملاصالح مازندرانی
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟
- ↑ ر.ک. هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمای امامیه، صفحه؟؟؟