بحث:اثبات امامت امام علی در قرآن

مقدمه

﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ * وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ * فَإِنْ عَصَوْكَ فَقُلْ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ﴾. وحی الهی در کوه حراء بر قلب پیامبر، نازل گردید و او را به مقام نبوت و رسالت، مفتخر ساخت، رسالتی که باید در سطح جهانی پیاده گردد و تمام ملل روی زمین، زیر پرچم آئین اسلام درآیند. فرشته وحی اگر چه او را به مقام رسالت مفتخر ساخت، ولی نقطه شروع کار و وقت تبلیغ رسالت را برای مردم، معین نکرد از این نظر پیامبر به مدت سه سال، از دعوت عمومی خودداری نمود، تنها از رهگذر تماس‌های خصوصی با افراد قابل و شایسته، توانست گروه کمی را به آئین خویش هدایت کند.

پس از گذشت سه سال، پیک الهی فرا رسید و فرمان داد که پیامبر، دعوت همگانی خود را از طریق دعوت خویشاوندان و بستگان، آغاز نماید و با آیه زیر او را مورد خطاب قرار داد و گفت: ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾. علت اینکه دعوت خویشاوندان، برای نقطه شروع انتخاب شد، این است که تا نزدیکان یک رهبر الهی یا اجتماعی به او ایمان نیاورند و از او پیروی نکنند، هرگز دعوت او درباره بیگانگان مؤثر واقع نمی‌شود؛ زیرا نزدیکان انسان، پیوسته بر اسرار و رازها و ملکات خوب و بد وی کاملاً واقف و مطلع هستند، ایمان آنها نشانه وارستگی مدعی رسالت بشمار می‌رود، چنانکه اعراض و روی گردانی اکثریت قریب به اتفاق آنها، نشانۀ دوری مدعی از خلوص و صفا و صدق در ادعاست.

از این جهت، پیامبر به علی(ع) دستور داد که چهل و پنج نفر از شخصیت‌های بزرگ بنی هاشم را برای ضیافت ناهار دعوت کند و غذائی از گوشت، همراه با شیر آماده سازد. مهمانان، همگی در وقت معین، به حضور پیامبر شتافتند، و پس از صرف غذا ابولهب عموی پیامبر با سخنان سبک خود، مجلس را از آمادگی برای طرح سخن و تعقیب هدف برانداخت، و مجلس بدون اخذ نتیجه به پایان رسید و مهمانان پس از صرف غذا و شیر، خانه رسول خدا را ترک گفتند. پیامبر تصمیم گرفت که فردای آن روز، ضیافت دیگری ترتیب دهد و همه آنان را جز ابولهب به خانه خود دعوت نماید. باز علی(ع) به دستور پیامبر، غذا و شیر آماده نمود و از شخصیت‌های برجسته و شناخته شده بنی هاشم برای صرف ناهار و استماع سخنان پیامبر، دعوت به عمل آورد. مهمانان، همگی در موعد مقرر حضور بهم رسانیده و پیامبر پس از صرف غذا، در مجمع بزرگی که شخصیت‌های بنی هاشم در آنجا گرد آمده بودند، برای دعوت خویشاوندان به آئین توحید و رسالت خویش بپا خاست و سخنان خود را چنین آغاز نمود: به راستی هیچ‌گاه راهنمای مردم، به آنان دروغ نمی‌گوید. به خدائی که جز او خدائی نیست، من فرستاده او به سوی شما و عموم جهانیان هستم. هان، آگاه باشید، همان‌گونه که می‌خوابید، می‌میرید و همچنانکه بیدار می‌شوید (روز رستاخیز) زنده خواهید شد. نیکوکاران، به پاداش اعمال و بدکاران به کیفر کردار خود می‌رسند، و بهشت جاویدان برای نیکوکاران و دوزخ همیشگی برای بدکاران آماده است.

هیچ کس از مردم برای کسان خود، چیزی بهتر از آنچه من برای شما آورده ام، نیاورده است. من خیر دنیا و آخرت برای شما آورده ام خدایم به من فرمان داده که شما را به توحید و یگانگی وی و رسالت خویش، دعوت کنم. چه کسی از شما مرا در این راه، کمک می‌کند تا برادر و وصی و نماینده من در میان شما باشد؟ او این جمله را گفت و مقداری مکث نمود، تا ببیند کدام یک از آنان به ندای او پاسخ مثبت می‌گوید. در این موقع سکوت آمیخته با بهت و تحیر بر مجلس، حکومت می‌کرد، و همگی سر به زیر افکنده و در فکر فرو رفته بودند.

ناگهان علی(ع) که سن او در آن روز از ۱۶ سال تجاوز نمی‌کرد، سکوت را درهم شکست و برخاست، رو به پیامبر کرد و گفت: ای پیامبر خدا من ترا در این راه یاری می‌کنم، سپس دست خود را به سوی پیامبر دراز کرد، تا دست او را به عنوان پیمان فداکاری بفشارد. در این موقع، پیامبر دستور داد که علی(ع) بنشیند و بار دیگر گفتار خود را تکرار نمود. باز علی(ع) برخاست و آمادگی خود را اعلام کرد، این بار نیز پیامبر به وی دستور داد که بنشیند. در مرتبه سوم نیز بسان دو مرتبه پیشین، جز علی(ع) کسی برنخاست، و تنها او بود که پشتیبانی خود را از هدف مقدس پیامبر اعلام کرد، در این موقع پیامبر دست خود را بر دست علی(ع) زد و جمله تاریخی خود را در مجلس بزرگان بنی هاشم درباره علی القاء نمود و گفت: هان ای خویشاوندان و بستگان من! بدانید که علی برادر و وصی و خلیفه من در میان شماست.

بنا به نقل سیره حلبی، دو لفظ دیگر نیز افزود و گفت: و وزیر و وارث من نیز می‌باشد. از این راه، نخستین وصی اسلام به وسیله آخرین سفیر الهی، در آغاز رسالت که هنوز جز عده ناچیز، کسی به آئین وی نگرویده بود، تعیین گردید. از اینکه پیامبر در یک روز به طور همزمان، نبوت خود و امامت علی(ع) را اعلام کرد و روزی که به بستگان خود گفت: مردم! من پیامبر خدا هستم، همان روز نیز فرمود که علی وصی و جانشین من است، می‌توان مقام و موقعیت امامت را به نحو روشن ارزیابی نمود و اینکه این دو مقام از یکدیگر جدا نبوده و همواره دومی مکمل برنامه رسالت است..

مدارک این سند تاریخی

این سند تاریخی را گروهی از محدثان و مفسران شیعه و غیر شیعه بدون کوچکترین انتقاد از متن و سند آن، نقل کرده و از مناقب و فضائل امام دانسته‌اند. در این میان فقط نویسنده معروف اهل تسنن، ابن تیمیه دمشقی که راه و روش او در احادیث مربوط به فضائل خاندان رسالت، واضح و روشن است، حدیث را رد کرده و آن را مجعول دانسته است. او نه تنها این حدیث را مجعول و بی‌اساس می‌داند، بلکه بنا به طرز تفکر خاصی که درباره خاندان رسالت دارد، غالب احادیثی را که مربوط به مناقب و فضائل این خاندان می‌باشد، اگرچه احیاناً به حد تواتر نیز برسد، مجعول و بی‌پایه می‌شمارد. نویسنده پاورقی‌های تاریخ الکامل نگارش ابن اثیر، از استاد خود که نامی از او نمی‌برد، نقل می‌کند که وی این حدیث را مجعول می‌دانست، گویا استاد وی تحت تأثیر افکار ابن تیمیه قرار گرفته و یا از این نظر که آن را مخالف با خلافت خلفای سه گانه تشخیص داده بود، آن را مجعول شمرده است. سپس خود او به وضع عجیبی مضمون حدیث را توجیه می‌نماید. وی می‌گوید: وصی بودن امام در آغاز اسلام، منافات با خلافت ابی بکر پس از پیامبر ندارد؛ زیرا در آن روز مسلمانی جز علی نبود که وصی پیامبر باشد.

بحث و مناظره با چنین فرد و یا افرادی، فایده و سودی ندارد. اشکال و ایراد ما به کسانی است که این حدیث را در برخی از کتاب‌های خود به صورت کامل نقل کرده و در برخی دیگر به اجمال و ابهام که یک نوع کتمان حقیقت است، برگزار نموده‌اند، و یا به آن شخصی است که این حدیث را در نخستین چاپ کتاب خود درج نموده و در چاپ‌های بعدی بر اثر فشار محیط برداشته است. اینجاست که باید گفت: اکنون نیز به حقوق امام ظلم و تعدی می‌شود و تجاوز به حقوق امام، که پس از درگذشت پیامبر اساس آن نهاده شد، هم اکنون نیز ادامه دارد.. اینک بیان مشروح مطلب:

کتمان حقایق تاریخی

محمد بن جریر طبری که از مورخان بزرگ اسلام است، در تاریخ خود این فضیلت تاریخی را با سندی قابل اعتماد نقل کرده است، ولی وقتی در تفسیر خود به آیه ۲۱۴ سوره شوری می‌رسد، این سند تاریخی را آنچنان دست و پا شکسته و به طور اجمال و ابهام نقل می‌کند که جهتی بر آن جز تعصب، نمی‌توان یافت. او گفتار پیامبر را که در آغاز سخن رو به جمعیت کرد و از آنان چنین سؤال کرد: «فَأَيُّكُمْ يُؤَازِرُنِي عَلَى هَذَا الْأَمْرِ عَلَى أَنْ يَكُونَ أَخِي وَ کَذا و کَذَا؟» به جای کلمه وصی و خلیفتی لفظ کذا و کذا را که در لغت عرب، به معنی چنین و چنین می‌باشد، گذارده است. جای گفتگو نیست که حذف دو کلمه پیشین و تبدیل آنها به الفاظ ابهام و اجمال، جهتی جز تعصب و حفظ مقام و موقعیت خلفا ندارد.

او نه تنها سؤال پیامبر را تحریف کرده است، بلکه قسمت دوم حدیث را که پیامبر به علی(ع) فرمود: «إِنَّ هَذَا أَخِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي» را نیز به همین نحو آورده است، به جای دو لفظ آخر، که گواه روشن بر خلافت بلا فصل امیرمؤمنان است، لفظ کذا و کذا را که یک نوع اجمال گوئی غیر صحیح است، گذارده است. بیماری تعصب، کور و کر کننده است و انسان را از دیدن حقائق روشن باز می‌دارد و این بیماری در زمینه مساعد با سرعت عجیبی رشد می‌کند. ابن کثیر شامی که اساس تاریخ او را، تاریخ طبری تشکیل می‌دهد، وقتی به این سند تاریخی می‌رسد، فوراً تاریخ طبری را رها می‌کند و از روش طبری، در تفسیر خود، پیروی می‌کند و بسان او ابهام گوئی می‌نماید.

بدتر از همه، تحریف است که روشنفکر معاصر و وزیر فرهنگ فقید مصر، دکتر هیکل در کتاب حیاة محمد بکار برده و ضربه شکننده‌ای بر اعتبار کتاب خود وارد آورده است.

اولاً: از دو جمله حساس پیامبر، تنها سؤال را نقل کرده و می‌گوید: پیامبر به خویشاوندان خود گفت: کدام یک از شما مرا در این کار یاری می‌کند، تا برادر و وصی و خلیفه من باشد؟ ولی جمله دوم را که پیامبر به علی(ع) گفت: تو برادر و وصی و خلیفه من هستی به کلی حذف کرده و سخنی از آن به میان نیاورده است.

ثانیاً: در چاپ‌های دوم و سوم، گام را فراتر نهاده و حتی آن قسمت از حدیث را هم که نقل کرده بوده، به کلی حذف کرده است. تو گوئی افراد متعصبی او را در نقل همان قسمت نیز ملامت کرده و در نتیجه، وادار کرده‌اند که برگه دیگری به دست نقادان تاریخ بدهد و لطمه جبران ناپذیر دیگری، بر کتاب خود وارد سازد..

منابع

1. سبحانی، جعفر، پیشوائی از نظر اسلام