سعید بن علاقه هاشمی در تاریخ اسلامی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید، نسخهٔ فعلی این صفحه است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۴ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۰۵ ویرایش شده است. آدرس فعلی این صفحه، پیوند دائمی این نسخه را نشان می‌دهد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

آشنایی اجمالی

نامش به اتفاق، سعید بن علاقه[۱] و مولای ام هانی خواهر امیر مؤمنان (ع) یا مولای جعدة بن هبیره مخزومی، فرزند ام هانی است. از این رو، او را هاشمی گویند[۲]. وی نزد تراجم نگاران، به یقین تابعی است[۳] و ابن منده می‌گوید: در شمار صحابه از او نام برده شده، ولی این موضوع ثابت نشده است[۴]. این اشتباه ناشی از روایت او به صورت مرسل از رسول خدا (ص) است. بر اساس این روایت، ابوفاخته گوید: روزی رسول خدا (ص) به خانه امیر مؤمنان (ع) آمد و شب را آنجا ماند و امام حسن (ع) و امام حسین خوابیده بودند. شب امام حسن (ع) بیدار شد و آب‌ طلبید. پیامبر برخاست و از مشک آب آورد و در همین حال امام حسین (ع) نیز بیدار شده و خواست آب بنوشد، ولی پیامبر ظرف آب را به امام حسن (ع)داد. به آن حضرت گفته شد گویا امام حسن (ع) را بیشتر دوست داری؟ فرمود: نه. چون او اول آب خواسته بود، ظرف آب را به او دادم. سپس فرمود: "ای فاطمه! بدان که من و تو و این دو و آن خوابیده، یعنی امام علی (ع) روز قیامت در بهشت در یک جا خواهیم بود"[۵].

مرسل بودن این روایت از این روست که ابوفاخته آن را از علی (ع) روایت کرده، ولی در برخی از موارد، نام امام از سند روایت حذف و این، منشأ توهم صحابی بودن ابوفاخته شده است[۶]. از این رو، ابن حجر[۷] او را در بخش چهارم (توهمات) آورده است. طوسی[۸] او را از خواص اصحاب امیر مؤمنان (ع) و خویی[۹] از اصحاب امام سجاد (ع) برشمرده است. ابوفاخته در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان به همراه امام علی (ع) شرکت داشت[۱۰]. از وی روایت شده که گفت: در صفین ۲۵ نفر بدری در رکاب امام علی (ع) شهید شدند که من آنان را دیدم[۱۱]. ابوفاخته از امام علی (ع) روایات دیگری نیز دارد[۱۲]. یکی از روایات اواز امیرمؤمنان (ع) آن است که فرمود: «مرا کافر و زنازاده دوست ندارد»[۱۳].

درگذشت وی را در زمان خلافت عبدالملک با ولید بن عبدالملک گفته‌اند[۱۴]. ابن قانع سال ۱۲۰ را گفته است، ولی ابن حجر[۱۵] می‌گوید: به گمانم اشتباه کرده و حدود سال نود را درست دانسته است[۱۶]. وی به همراه امام حسن (ع) و امام حسین (ع) (بر فرض صحت چنین مسافرتی به شام) نزد معاویه رفت و از این رو، ابن عساکر شرح حال او را در تاریخ مدینة دمشق[۱۷] آورده است.

فرزند او ثویر بن ابی فاخته، به دلیل گرایش‌های تشیع امامی (رافضی بودن) از سوی علمای اهل سنت تضعیف شده است[۱۸]. از نوادگان ابوفاخته هارون بن جهم، مشهور به ابن الجهم است. این خاندان، یکی از خاندان‌های معروف شیعی کوفی و از اصحاب ائمه اطهار هستند[۱۹][۲۰]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. و به اشتباه از سوی اردبیلی و دیگران، سعید بن حمران یا جهمان؛ ر. ک: جامع الرواة، ج۲، ص۴۰۹؛ خویی، ج۹، ص۱۲۰.
  2. ابن سعد، ج۶، ص۲۱۵؛ بخاری، ج۳، ص۵۰۳؛ ابن ابی‌حاتم، ج۴، ص۵۱؛ مزی، ج۱۱، ص۲۸.
  3. ابن سعد، ج۶، ص۲۱۵؛ ابن حبان، ج۲، ص۳۲۰؛ عجلی، ص۵۰۷؛ ذهبی، ج۱، ص۳۷۶؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۶۹.
  4. ابونعیم، ج۴، ص۲۹۸۹.
  5. طیالسی، ص۲۶؛ ابونعیم، ج۶، ص۲۹۸۹؛ طبرانی، ج۳، ص۴۱؛ ابن اثیر، ج۶، ص۲۳۵.
  6. ابونعیم، ج۶، ص۲۹۹۰.
  7. الاصابه، ج۷، ص۲۶۹.
  8. طوسی، ص۸۶.
  9. خویی، ج۹، ص۱۲۰.
  10. مفید، ص۴.
  11. کوفی، ج۲، ص۵۸۰.
  12. ر. ک: ترمذی، ج۲، ص۲۲۲ و ج۳، ص۶۹ و ج۴، ص۳۱۳؛ ثقفی، ج۲، ص۵۵۵-۵۵۴؛ صدوق، ص۱۹۴ و ۵۰۴.
  13. ابن علی، ج۲، ص۱۰۷؛ ابن ابی الحدید، ج۴، ص۱۱۰؛ ذهبی، ج۱، ص۳۷۶؛ در روایات دیگر آمده: «لایحبنی کافر و لایبغضنی مؤمن»؛ ر. ک: برقی، ج۱، ص۱۵۱؛ قاضی نعمان، ج۳، ص۴۸۲.
  14. ابن عساکر، ج۲۱، ص۲۷۰؛ مزی، ج۱۱، ص۲۹ به نقل از واقدی.
  15. تهذیب، ج۴، ص۶۳.
  16. ابن حجر، تقریب، ج۲، ص۴۵۱.
  17. دمشق، ج۲۱، ص۲۷۰-۲۶۳.
  18. ابن حبان، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶؛ ابن علی، ج۲، ص۱۰۵-۱۰۶.
  19. ر. ک: مدرسی، ص۳۰۵-۳۰۶.
  20. هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوفاخته»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۶۵-۴۶۶.