بحث:آیا ذوالقرنین علم غیب داشت؟ (پرسش)

وحی آسمانی پدیده‌ای غیبی است

• وحی آسمانی که خود پدیده‌ای غیبی و فراتر از تجربه عادی است، دریچه‌های جهان غیب را به روی پیامبران الهی می‌گشاید و آنان را به حقایقی آشنا می‌سازد که ابزار ادراکی انسان، به خودی خود، توان دستیابی آنها را ندارد. بر اساس آیات و روایات جناب ذو القرنین با فرشتگان الهی ارتباط داشتند و دارای علم غیب بودند و حقایقی از عالم غیب به ایشان به صورت الهام و تحدیث افاضه می‌شده است؛ چنین الهامی در قرآن کریم، تعبیر به وحی گردیده ولی منظور از آن، وحی نبوت نیست، علم غیب جناب ذوالقرنین ممکن بوده و قرآن کریم از رخ دادن آن در برخی موارد گزارش داده است. خدای تعالی در آیۀ ۸۶ سوره کهف می‌‌فرماید: ﴿قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا﴾ بعضی از مفسّران از تعبیر «قُلْنا» (ما به ذو القرنین گفتیم) می‌‌خواهند نبوّت او را استفاده کنند، ولی این احتمال، نیز وجود دارد که: منظور از این جمله الهام قلبی باشد، که در مورد غیر پیامبران نیز، وجود داشته، امّا نمی‌توان انکار کرد که: این تعبیر، بیشتر نبوّت را در نظر انسان مجسم می‌‌کند.

دلائل روایی علم غیب ذوالقرنین

• در روایتی از حُمران بن اعین نقل شده، امام باقر به من فرمود: «علی محدِّث بود. حمران نزد یارانش رفته و سخن امام باقر را برایشان نقل می‌کند؛ آنان او را تشویق کردند از امام بپرسد چه کسی با امیرالمؤمنین سخن می‌گفته است؟ حمران به نزد امام بازگشته و سؤال آنان را از حضرت می‌پرسد. امام باقر می‌فرماید: فرشته‌ای با او سخن می‌گفت. حمران تعجب کرده و عرض می‌کند: یعنی او پیامبر بود؟! امام می‌فرماید: خیر، بلکه همانند همراه موسی یا مانند ذوالقرنین بود. آیا به شما این خبر نرسیده است که در میان شما نیز مانند او هست؟»
• در روایت دیگری حارث بن مغیره از امام باقر نقل می‌کند، ایشان فرمودند: «علی محدَث بودند. راوی که گویا تعجب کرده باشد سؤال می‌کند آیا منظورتان این است که نبی بود؟ امام باقر در پاسخ، حضرت علی را به وزیر سلیمان و حضرت خضر و ذی‌القرنین تشبیه می‌کنند، با وجود آن که پیامبر نبودند ولی علوم زیادی داشتند.» و روایات دیگری که نشان می‌‌دهد ذوالقرنین علم غیب داشته است.

نتیجه گیری

• نتیجه این که طبق آیات، و روایات ذوالقرنین نیز اخبار غیبی دریافت می‌کرد و علم به غیب داشت، در حالی که نه نبی بود نه رسول بود و نه امام.

وحی آسمانی پدیده‌ای غیبی است

• وحی آسمانی که خود پدیده‌ای غیبی و فراتر از تجربه عادی است، دریچه‌های جهان غیب را به روی پیامبران الهی می‌گشاید و آنان را به حقایقی آشنا می‌سازد که ابزار ادراکی انسان، به خودی خود، توان دستیابی آنها را ندارد. بر اساس آیات و روایات جناب ذو القرنین با فرشتگان الهی ارتباط داشتند و دارای علم غیب بودند و حقایقی از عالم غیب به ایشان به صورت الهام و تحدیث افاضه می‌شده است؛ چنین الهامی در قرآن کریم، تعبیر به وحی گردیده ولی منظور از آن، وحی نبوت نیست، علم غیب جناب ذوالقرنین ممکن بوده و قرآن کریم از رخ دادن آن در برخی موارد گزارش داده است. خدای تعالی در آیۀ ۸۶ سوره کهف می‌‌فرماید: ﴿قُلْنَا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَن تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْنًا﴾ بعضی از مفسّران از تعبیر «قُلْنا» (ما به ذو القرنین گفتیم) می‌‌خواهند نبوّت او را استفاده کنند، ولی این احتمال، نیز وجود دارد که: منظور از این جمله الهام قلبی باشد، که در مورد غیر پیامبران نیز، وجود داشته، امّا نمی‌توان انکار کرد که: این تعبیر، بیشتر نبوّت را در نظر انسان مجسم می‌‌کند.

دلائل روایی علم غیب ذوالقرنین

• برخی از روایات به صورت دلالت التزامی دال بر علم غیب داشتن ذوالقرنین هستند مانند:

1. در روایتی از حُمران بن اعین نقل شده، امام باقر به من فرمود: «علی محدِّث بود. حمران نزد یارانش رفته و سخن امام باقر را برایشان نقل می‌کند؛ آنان او را تشویق کردند از امام بپرسد چه کسی با امیرالمؤمنین سخن می‌گفته است؟ حمران به نزد امام بازگشته و سؤال آنان را از حضرت می‌پرسد. امام باقر می‌فرماید: فرشته‌ای با او سخن می‌گفت. حمران تعجب کرده و عرض می‌کند: یعنی او پیامبر بود؟! امام می‌فرماید: خیر، بلکه همانند همراه موسی یا مانند ذوالقرنین بود. آیا به شما این خبر نرسیده است که در میان شما نیز مانند او هست؟»
2. در روایت دیگری حارث بن مغیره از امام باقر نقل می‌کند، ایشان فرمودند: «علی محدَث بودند. راوی که گویا تعجب کرده باشد سؤال می‌کند آیا منظورتان این است که نبی بود؟ امام باقر در پاسخ، حضرت علی را به وزیر سلیمان و حضرت خضر و ذی‌القرنین تشبیه می‌کنند، با وجود آن که پیامبر نبودند ولی علوم زیادی داشتند». و روایات دیگری که نشان می‌‌دهد ذوالقرنین علم غیب داشته است.
3. در روایتی دیگر آمده است، بریده از امام باقر و امام صادق می‌پرسد: "منزلت شما چیست و شما چه شباهتی با گذشتگان دارید؟" آن بزرگواران پاسخ می‌دهند: «ما مثل همراه موسی(خضر) و ذوالقرنین هستیم» و نکتۀ مهم در توضیح روایت این است که می‌فرمایند: «آن دو عالم بودند ولی پیامبر نبودند». لذا پیداست، ظهور کرامات از ائمه این شبهه را برای بریده به وجود آورده است که ائمه در رتبۀ انبیا قرار دارند و در نتیجه امام می‌فرماید: خیر ما هم چون رفیق موسی و... هستیم که عالم بودند ولی پیامبر نبودند. پس هرگاه بر ائمه اطلاق عالم می‌شود برای دفع معنای غلوآمیزی بوده است که برخی اصحاب ائمه تصور می‌کردند، نه معنای مصطلح امروزی؛ به ویژه این تعبیر در مواردی با مفهم و محدث قرین است. محدث در ادبیات اصحاب ائمه به معنای تکلّم ملک با فرد است. این روایت با ضمیمۀ روایات دیگر این را می‌‌رساند که ائمه محدث بودند مثل حضرت خضر و ذوالقرنین، بنابراین از این روایات علم غیب حضرت خضر و ذوالقرنین، استفاده می‌‌شود.
4. از پیامبر اکرم روایت شده فرمودند: «به درستی علی ، ذی القرنین این امت است». بنابراین، وحی و تکلم ملائکه، تلازمی با نبوت شخص ندارد. این روایت با ضمیمۀ روایات دیگر این را می‌‌رساند که ائمه محدث بودند مثل حضرت خضر و ذوالقرنین.
5. حمران بن اعین از امام باقر می‌پرسد جایگاه علما چیست، این‌طور پاسخ می‌شنود که علما مانند: ذی‌القرنین، صاحب سلیمان و صاحب موسی هستند. در این روایت، علما که همان ائمه هستند، به افرادی خاص تشبیه شده‌اند. این افراد از سویی پیامبر نیستند و از سویی‌ دیگر از انسان‌های عادی و دیگر عالمان بنا به تلقی رایج بالاترند؛ چراکه علوم این افراد گاه حتی از پیامبران نیز بالاتر است.

نتیجه گیری

• نتیجه این که طبق آیات، و روایات ذوالقرنین نیز اخبار غیبی دریافت می‌کرد و علم به غیب داشت، در حالی که نه نبی بود نه رسول بود و نه امام.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: