سلام در جامعهشناسی اسلامی
- اين مدخل از زیرشاخههای بحث سلام است. "سلام" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سلام (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
سلام و تحیت
راغب در توضیح معنای لغوی “تحیت” مینویسد: تحیت این است که گفته شود: حیاک الله، یعنی خداوند حیاتمندت گرداند، باقیت دارد، حیاتت دهد. این جمله به جای دعا به کار میرود. تحیت، زنده باش گفتن است. اصل تحیت از حیات است و این خواست و دعا یا طلب رسیدن و داشتن حیات و زندگی است یا خود سبب حیات است[۱]. سلام کردن، ابراز محبت و احوالپرسی از جمله آداب اخلاقی متعارفی است که معمولاً در اولین گام برخورد افراد با یکدیگر ضرورت طرح مییابد. افراد در همه فرهنگها، به هنگام مواجهه، رویارویی و ورود به چرخه تعامل میان فردی با بهرهگیری از واژگان، حالات، حرکات و ژستهای خاصی که مفهم ابراز محبت و عاطفه است، تمایل مثبت خویش را به طرف مقابل ابراز و ابلاغ میکنند. این ارزش اخلاقی در اسلام نیز بسیار مورد تأکید قرار گرفته و عموم مؤمنان به رعایت آن ملزم شدهاند. ترتب آثار فراوان بر رعایت آن توجیهگر این شدت اهتمام است. علامه طباطبایی در المیزان در تفسیر ذیل آیه تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ...[۲] مینویسد: سلام تحیتی است از ناحیه خدا، چون او تشریعش کرده و حکمش را نازل ساخته تا مسلمانان با آن یکدیگر را تحیت گویند و آن تحیتی است مبارک و دارای خیر بسیار، باقی و طیب، چون ملایم با نفس است. حقیقت این تحیت گسترش امنیت و سلامتی بر کسی است که بر او سلام میکنند، و امنیت و سلامت پاکیزهترین چیزی است که در میان دو نفر که به هم بر میخورند، برقرار میشود[۳]. از دید تفسیر نمونه، معمولاً هر نوع اظهار محبتی را که افراد در آغاز ملاقات نسبت به یکدیگر میکنند، “تحیت” است. منظور از تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ، این است که تحیت را به نوعی با خدا ارتباط دهند، یعنی منظور از “سلام علیکم” این باشد که “سلام خدا بر تو باد” یا “سلامتی تو را از خدا میخواهم” چراکه از نظر یک فرد موحد، هر گونه دعایی بالاخره به خدا باز میگردد و از او تقاضا میشود و طبیعی است دعایی که چنین باشد، هم پر برکت (مبارک) و هم پاکیزه و “طیبه” است[۴]. بدیهی است التزام عمومی به رعایت این ارزش اخلاقی آثار روانی و اجتماعی فراوان دارد و طبق روایات، اگر احوالپرسی، با تماس بدنی [برای مثال، مصافحه: دست دادن/ معانقه: روبوسی] توأم باشد، کینهها و کدورتها از دلها زدوده و آرامش و امنیت روانی حاکم خواهد شد.[۵]
آیات قرآنی مرتبط
- امر حضرت(ص) به سلام بر مؤمنان: وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ...[۶].
- امر مؤمنان به سلام بر اهل خانه به هنگام ورود: فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً...[۷].
- مطلوبیت جواب تهیت به شیوه نیکوتر و کاملتر: وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا...[۸].
- در آیاتی نیز با هدف درسآموزی اخلاقی، به نحوه تعامل خداوند با پیامبران الهی، مؤمنان برجسته و هدایتیافتگان، و نثار سلام و درود به ایشان توجه داده است[۹]. در برخی آیات نیز، اسلام، به نااهلان برای جلب توجه ایشان تجویز شده است[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۲۱.
- ↑ «درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند.».. سوره نور، آیه ۶۱.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۵، ص۲۲۹.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۵۵۹.
- ↑ شرفالدین، سید حسین، ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۱۸.
- ↑ «و چون مؤمنان به آیات ما، نزد تو آیند بگو: درود بر شما! پروردگارتان بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است» سوره انعام، آیه ۵۴.
- ↑ «پس چون به هر خانهای در آمدید به همدیگر درود گویید، درودی خجسته پاکیزه از نزد خداوند.».. سوره نور، آیه ۶۱.
- ↑ «و چون به شما درودی گفته شد، با درودی بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید.».. سوره نساء، آیه ۸۶.
- ↑ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ «بگو: سپاس خداوند را و درود بر آن بندگان وی که برگزیده است؛ آیا خداوند بهتر است یا آنچه (برای او) شریک میآورند؟» سوره نمل، آیه ۵۹؛ إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا «خداوند و فرشتگانش بر پیامبر درود میفرستند، ای مؤمنان! بر او درود فرستید و به شایستگی (بدو) سلام کنید» سوره احزاب، آیه ۵۶؛ فَأْتِيَاهُ فَقُولَا إِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَأَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ وَلَا تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنَاكَ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكَ وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى «بنابراین نزد او بروید و بگویید که ما فرستادگان پروردگار توایم پس، بنی اسرائیل را با ما گسیل دار و عذابشان مکن، ما برای تو نشانهای از سوی پروردگارت آوردهایم و درود بر کسی که از رهنمود (خداوند) پیروی کند» سوره طه، آیه ۴۷؛ سَلَامٌ عَلَى نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ «در میان جهانیان بر نوح درود باد!» سوره صافات، آیه ۷۹؛ سَلَامٌ عَلَى إِلْ يَاسِينَ «و درود بر ال یاسین» سوره صافات، آیه ۱۳۰.
- ↑ قَالَ سَلَامٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي إِنَّهُ كَانَ بِي حَفِيًّا «گفت: درود بر تو، از پروردگارم برای تو آمرزش خواهم خواست که او با من مهربان است» سوره مریم، آیه ۴۷.
- ↑ شرفالدین، سید حسین، ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۱۸.