امام حسین در زمان امام علی
سخنرانی هنگام بیعت با پدر به عنوان خلیفه
اصبغ بن نباته نقل کرده است که: علی(ع) هنگامی که به عنوان خلیفه جلوس کرد و مردم با او بیعت کردند، عمامه پیامبر(ص) بر سر و ردای پیامبر(ص) بر دوش و کفش پیامبر(ص) به پا و شمشیر پیامبر(ص) بر دوش، به مسجد آمد.... سپس به حسن(ع) فرمود: «ای حسن! برخیز و از منبر، بالا برو و سخنی بگو که قریش، تو را پس از من، نادان نشمرند و نگویند: حسن بن علی، چیزی نمی‌داند»... سپس به حسین(ع) فرمود: «پسر عزیزم! برخیز و از منبر، بالا برو و سخنی بگو که قریش، تو را پس از من، نادان نشمرند و نگویند که حسین بن علی، چیزی نمی‌داند، و سخنت دنباله سخن برادرت باشد». حسین(ع) از منبر، بالا رفت و پس از حمد و ثنای الهی و درود فرستادن مختصر و کامل بر پیامبر(ص)، گفت: ای مردم! شنیدم جدّم پیامبر(ص) می‌فرماید: «علی، شهر هدایت است، پس هر کس به آن در آید، نجات می‌یابد و هر کس جا بماند، هلاک می‌شود».
علی(ع) به سوی او جست و او را به سینه‌اش چسباند و وی را بوسید و سپس فرمود: «ای مردم! گواه باشید که این دو، فرزندان پیامبر(ص) و ودیعه‌های او هستند که نزد من به امانت گذاشت و من، آن دو را نزد شما مردم، به ودیعت می‌نهم و پیامبر(ص) درباره این دو از شما خواهد پرسید»[۱].[۲]
نقش امام(ع) در جنگ جمل
ابن ابی الحدید این چنین نقل کرده است که: علی(ع) خود، با لشکری مزیّن به گروهی از مهاجران و انصار به سوی جمل حرکت کرد و پسرانش، حسن و حسین و محمد، گِردش بودند[۳].
از محمد بن حنفیه نقل شده است که: امیر مؤمنان(ع) به من فرمود: «پسر عزیزم! پرچم را جلو ببر» و یارانش را به صف کرد و حسن(ع) را بر جناح راست لشکر و حسین(ع) را بر جناح چپ گمارد[۴].[۵]
نقش امام(ع) در جنگ صفین
در کتاب الفتوح در اخبار جنگ صفین آورده شده است که: و علی بن ابی طالب(ع)، یارانش را آماده کرد و بر سواران میمنه‌اش، حسن و حسین(ع) دو سبط پیامبر را و بر پیاده‌نظام، عبدالله بن جعفر بن ابی طالب و مسلم بن عقیل بن ابی طالب را گمارد...[۶].
زید بن وهب در یادکرد جنگ صفین این چنین نقل می‌کند: گویی علی(ع) را می‌بینم که به سوی [مردان]ربیعه می‌رفت و پسرانش، حسن و حسین و محمد، همراهش بودند، در حالی که تیر از میان گوش‌ها و شانه‌هایش می‌گذشت و پسرانش با جان خویش، از او محافظت می‌کردند[۷].
از کتاب الأخبار الطوال در ماجرای حَکَمیت آمده است که: بر این نوشته، حسن و حسین، پسران علی بن ابی طالب و نیز عبدالله بن عباس و عبدالله بن جعفر، گواهی می‌دهند...[۸].[۹]
شرکت در جنگ نهروان
از کتاب الاستیعاب نقل شده است که: عبدالله بن عباس در کنار علی(ع) در جنگ‌های جمل، صفین و نهروان شرکت داشت و حسن، حسین(ع) و محمد بن حنفیه، پسرانش نیز در کنار او حضور داشتند و...[۱۰].[۱۱]
مواظبت امام علی از حسن و حسین(ع) در جنگ‌ها
امام علی(ع) در یکی از روزهای جنگ صفین، آن گاه که دید فرزندش حسن(ع) به کارزار می‌شتابد، فرمود: «این جوان را برایم نگاه دارید که مبادا توانم را ببرد. مرا دریغ می‌آید که این دو (حسن و حسین) به کام مرگ روند و نسل پیامبر(ص) قطع شود»[۱۲].
از کتاب نثر الدر نقل شده است که: منافقان به محمد بن حنفیه گفتند: چرا امیر مؤمنان، تو را در جنگ، جلو می‌اندازد و حسن و حسین را نه؟ گفت: چون آن دو، چشمان اویند و من دست راست او، و او با دست راستش از چشمانش دفاع می‌کند[۱۳].[۱۴]
سفارش امام علی به حسن درباره برادرش حسین(ع)
فجیع عقیلی، از امام حسن(ع) نقل می‌کند که: اما برادرت حسین، او پسر مادر توست و بیش از این، در این مورد، سفارش نمی‌کنم. خداوند، جایگزین [من] میان شماست. از او می‌خواهم که شما را به سامان برساند و شرّ طغیانگران تجاوزکار را از شما دور سازد. صبر کنید، صبر، تا خداوند، کار را بر عهده گیرد. و البته هیچ نیرویی جز از جانب خداوندِ بلندمرتبه بِشْکوه نیست![۱۵].[۱۶]
وصیت کردن امام علی(ع) به حسن و حسین(ع)
ابو جارود، از امام باقر(ع) آورده است که: امیر مؤمنان(ع) پسرانش را که دوازده تن بودند، گرد آورد و به آنان فرمود: «خداوند، دوست دارد که سنّتی از یعقوب را در من قرار دهد؛ چراکه او دوازده پسرش را گرد آورد و به آنان گفت: من، یوسف را وصی قرار می‌دهم. گوش به فرمان و مطیع او باشید. و من، حسن و حسین را وصی قرار می‌دهم. گوش به فرمان آن دو و مطیعشان باشید»[۱۷].[۱۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «لَمَّا جَلَسَ عَلِيٌّ(ع) فِي الْخِلَافَةِ وَ بَايَعَهُ النَّاسُ خَرَجَ إِلَى الْمَسْجِدِ مُتَعَمِّماً بِعِمَامَةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَابِساً بُرْدَةَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) مُتَنَعِّلًا نَعْلَ رَسُولِ اللَّهِ(ص) مُتَقَلِّداً سَيْفَ رَسُولِ اللَّهِ(ص)... ثُمَّ قَالَ لِلْحَسَنِ(ع) يَا حَسَنُ قُمْ فَاصْعَدِ الْمِنْبَرَ فَتَكَلَّمْ بِكَلَامٍ لَا تَجْهَلُكَ قُرَيْشٌ مِنْ بَعْدِي فَيَقُولُونَ إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ لَا يُحْسِنُ شَيْئاً... ثُمَّ قَالَ لِلْحُسَيْنِ(ع) يَا بُنَيَّ قُمْ فَاصْعَدِ الْمِنْبَرَ وَ تَكَلَّمْ بِكَلَامٍ لَا تَجْهَلُكَ قُرَيْشٌ مِنْ بَعْدِي فَيَقُولُونَ إِنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ لَا يُبْصِرُ شَيْئاً وَ لْيَكُنْ كَلَامُكَ تَبَعاً لِكَلَامِ أَخِيكَ فَصَعِدَ الْحُسَيْنُ(ع) الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى نَبِيِّهِ(ص) صَلَاةً مُوجَزَةً ثُمَّ قَالَ مَعَاشِرَ النَّاسِ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ(ص) وَ هُوَ يَقُولُ إِنَّ عَلِيّاً هُوَ مَدِينَةُ هُدًى فَمَنْ دَخَلَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ فَوَثَبَ إِلَيْهِ عَلِيٌّ فَضَمَّهُ إِلَى صَدْرِهِ وَ قَبَّلَهُ ثُمَّ قَالَ مَعَاشِرَ النَّاسِ اشْهَدُوا أَنَّهُمَا فَرْخَا رَسُولِ اللَّهِ(ص) وَ وَدِيعَتُهُ الَّتِي اسْتَوْدَعَنِيهَا وَ أَنَا أَسْتَوْدِعُكُمُوهَا مَعَاشِرَ النَّاسِ وَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) سَائِلُكُمْ عَنْهُمَا» (التوحید، ص۳۰۵؛ الأمالی، صدوق، ص۴۲۳، ح۵۶۰).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۶.
- ↑ «زَحَفَ عَلِیٌّ(ع) نَحوَ الجَمَلِ بِنَفْسِهِ في كَتيبَتِهِ الخَضْرَاءِ مِنَ المُهَاجِرينَ وَالأَنصارِ، وحَولَهُ بَنوهُ: حَسَنٌ وحُسَيْنٌ وَ مُحَمَّدٌ(ع)» (شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، ج۱، ص۲۵۷).
- ↑ «قَالَ لِي أميرُ المُؤمِنِينَ(ع): تَقَدَّمْ يَا بُنَيَّ بِاللِّواءِ. وصَفَّ أصحابَهُ، فَجَعَلَ الحَسَنَ(ع) فِي المَيمَنَةِ، وَالحُسَينَ(ع) فِي المَيسَرَةِ» (الجمل، ص۳۴۸).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۷.
- ↑ «وَ عَبّى عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ(ع) أصْحَابَهُ؛ فَكَانَ عَلى خَيلِ مَيمَنَتِهِ الحَسَنُ وَالحُسَيْنُ(ع) سِبطَاً النَّبِيِّ(ص)، وَ عَلى رَجّالَتِها عَبدُاللّهِ بنُ جَعفَرِ بنِ أبي طالِبٍ وَ مُسلِمُ بنُ عَقيلِ بنِ أبي طالِبٍ...» (الفتوح، ج۳، ص۲۴).
- ↑ «فَإِنّي لَأَنظُرُ إلى عَلِيٍّ(ع) وَ هُوَ يَمُرُّ نَحْوَ رَبيعَةَ، وَ مَعَهُ بَنوهُ: الحَسَنُ وَالحُسَينُ(ع) ومُحَمَّدٌ، وإنَّ النَّبلَ لَيَمُرُّ بَيْنَ اُذُنَيهِ وعَاتِقِهِ، وبَنوهُ يَقونَهُ بِأَنفُسِهِمْ» (الأخبار الطوال، ص۱۸۲).
- ↑ «شَهِدَ عَلى مَا فِي هذَا الكِتَابِ الحَسَنُ وَالحُسَيْنُ ابنا عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ(ع)، وعَبدُ اللّه ِ بنُ عَبّاسٍ، وعَبدُ اللّهِ بنُ جَعْفَرٍ...» (الأخبار الطوال، ص۱۹۵؛ وقعة صفین، ص۵۰۶).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۸.
- ↑ «شَهِدَ عَبدُ اللّهِ بنُ عَبّاسٍ مَعَ عَلِيٍّ(ع) الجَمَلَ وَ صِفّينَ وَالنَّهرَوانَ، وشَهِدَ مَعَهُ الحَسَنُ وَالحُسَينُ(ع) ومُحَمَّدٌ بَنُوهُ» (الاستیعاب، ج۳، ص۷۰).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۸.
- ↑ «امْلِكُوا عَنِّي هَذَا الْغُلَامَ لَا يَهُدَّنِي فَإِنَّنِي أَنْفَسُ بِهَذَيْنِ يَعْنِي الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ(ع) عَلَى الْمَوْتِ لِئَلَّا يَنْقَطِعَ بِهِمَا نَسْلُ رَسُولِ اللَّهِ(ص)» (نهج البلاغة، خطبه ۲۰۷؛ کشف الغمّة، ج۲، ص۲۳۷).
- ↑ «قَالَ المُنافِقُونَ لَهُ [لِمُحَمَّدِ بنِ الحَنَفِيَّةِ]: لِمَ يُغَرِّرُ بِكَ أمِيرُ المُؤمِنينَ فِي الحَرْبِ ولا يُغَرِّرُ بِالحَسَنِ وَالحُسَيْنِ(ع) قالَ: لا، هُما عَيْنَاهُ، وَ أنَا يَمِينُهُ؛ فَهُوَ يَدْفَعُ بِيَمِينِهِ عَنْ عَیْنَیهِ» (نثر الدرّ، ج۱، ص۴۰۶؛ ذوب النضّار، ص۵۵).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۹.
- ↑ «وَ أَمَّا أَخُوكَ الْحُسَيْنُ فَهُوَ ابْنُ أُمِّكَ وَ لَا أَزِيدُ الْوَصَاةَ بِذَلِكَ وَ اللَّهُ الْخَلِيفَةُ عَلَيْكُمْ وَ إِيَّاهُ أَسْأَلُ أَنْ يُصْلِحَكُمْ وَ أَنْ يَكُفَّ الطُّغَاةَ الْبُغَاةَ عَنْكُمْ وَ الصَّبْرَ الصَّبْرَ حَتَّى يَتَوَلَّى اللَّهُ الْأَمْرَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ» (الأمالی، مفید، ص۲۲۰، ح۱؛ الأمالی، طوسی، ص۸، ح۸).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۱۹۹.
- ↑ «جَمَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) بَنِيهِ وَ هُمْ اثْنَا عَشَرَ ذَكَراً فَقَالَ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ أَحَبَّ أَنْ يَجْعَلَ فِيَ سُنَّةً مِنْ يَعْقُوبَ إِذْ جَمَعَ بَنِيهِ وَ هُمْ اثْنَا عَشَرَ ذَكَراً فَقَالَ لَهُمْ إِنِّي أُوصِي إِلَى يُوسُفَ فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا وَ أَنَا أُوصِي إِلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ فَاسْمَعُوا لَهُمَا وَ أَطِيعُوا» (الخرائج والجرائح، ج۱، ص۱۸۳، ح۱۷).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۲۰۰.