فاطمه معصومه
حضرت فاطمه معصومه(س) پس از امام رضا (ع) دومین شخصیت خاندان امام کاظم (ع) است و به القاب والایی چون معصومه، کریمه اهل بیت، اخت الرضا(ع) و ... خوانده شده است. ایشان در سال ۲۰۱ هجری به شوق دیدار برادر از مدینه به سمت مرو حرکت کرد اما در شهر ساوه کاروان ایشان مورد تهاجم قرار گرفته و به حضرت نیز غذای سمی دادند لذا حضرت بیمار شد و بعد از ورود به شهر قم و پس از چند روز وفات کردند.
مقدمه
حضرت فاطمه معصومه(س) پس از امام رضا(ع)، دومین شخصیت خاندان موسی بن جعفر(ع) به شمار می‌آید و به القاب والایی چون معصومه، کریمه اهل بیت، طاهره، حمیده، بِره، رشیده، تقیه، نقیه، رضیه، مرضیه، سیده و اخت الرضا(ع)، خوانده شده است که همه به واسطه مقامات عالی عرفانی و سلوک معنوی ایشان در طول حیات و یا ظهور کرامات عدیده از سوی آن بانوی مکرمه است. شخصیت معنوی و ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) به اندازه‌ای است که زیارت وی از سوی امام معصوم(ع) ترغیب شده است. امام رضا(ع) در جواب سعد بن سعد فرمود: «مَنْ زَارَهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ» (هر کس او را زیارت کند، ثوابش بهشت خواهد بود.)[۱]. همچنین امام جواد(ع) می‌فرمایند: «مَنْ زَارَ عَمَّتِي بِقُمَ فَلَهُ الْجَنَّةُ» (هر که عمه‌ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست.)[۲].
حضرت معصومه (س) در پی برادر
بعد از اینکه امام رضا (ع) توسط مامون عباسی به مرو فراخوانده شد، حضرت معصومه (س) در سال ۲۰۱ هجری به شوق دیدار برادر از مدینه حرکت کردند. کاروان حامل حضرت معصومه(س)، از مدینه به راه افتاد و شهرها و روستاهای زیادی را پشت سر نهاد و سرانجام به شهر «ساوه» رسید. ساوه از جمله شهرهایی بود که مردم ساکن در آن، از مخالفان اهل بیت(ع) و شافعی مذهب بودند و خود را دوستدار و حامی خلفای عباسی نشان می‌دادند. مأموران حکومتی چون از وجود این کاروان مطلع شدند، به کاروان حمله کردند. بین جنگاوران کاروان و مأموران عباسی جنگ درگرفت که در درگیری، عده‌ای از علویان و همراهان حضرت به شهادت رسیدند[۳]. حضرت معصومه(س) در غم از دست دادن عزیزانش، بسیار اندوهگین شدند و همین امر ایشان را بیمار کرد. زنی ملعونه از اهالی ساوه که به ظاهر خود را محبّ اهل بیت(ع) معرفی کرده بود، به جهت التیام بخشیدن به حضرت معصومه(س) غذایی آلوده به سمّ را برای حضرت می‌آورد و ایشان با خوردن آن غذا مسموم می‌گردد و بیماریشان عود می‌کند[۴]. حضرت چون از موقعیت این شهر و شهر قم آگاهی یافتند، دستور دادند به قم برویم که آنجا پایگاه شیعیان است[۵].
وفات حضرت معصومه (س)
چون خبر ورود آن بانوی با عظمت به مردم قم رسید، بزرگان قبیله اشعری به همراه دیگر مردم به استقبال کاروان حامل حضرت معصومه(س) رفتند. در میان این جمعیت مشتاق، «موسی بن خزرج» (بزرگ خاندان اشعری)، خود را به کاروان حضرت معصومه(س) رساند و زمام شتر آن حضرت را گرفته و به طرف قم آمد و ایشان را در منزل شخصی خود جای داد و با کمال افتخار از آن بانو پذیرایی نمود[۶]. حضرت معصومه(س)، در مدتی که در شهر مقدس قم به سر می‌بردند، در حزن و اندوه از دست دادن عزیزانش بسیار نالان و اندوهگین بودند. و پس از ۱۶ یا ۱۷ روز آن بانوی ارجمند، بر اثر جراحات وارده و خوردن غذای زهر آلود، به شهادت رسیدند و مردم قم را سوگوار نمود.
پیکر مقدس و ملکوتی شفیعه روز جزا، بر روی دستان داغدیده اهالی قم تشیع شد و بنا به پیشنهاد موسی بن خزرج، پیکر حضرت معصومه(س) را به سوی باغی که از املاک موسی بن خزرج که «باغ بابلان» نام داشت، جهت تدفین، تشیع گردید.
به هنگام تدفین حضرت معصومه(س)، بزرگان قبیله اشعری دچار مشکل شدند که چه کسی شایسته است داخل قبر شده و جنازه را در سردابی که از قبل تهیه شده بود، به خاک بسپارد، سرانجام اتفاق کردند که این کار را بر عهده پیرمرد سیدی به نام «قادر» که از پرهیزکاران و صالحین شهر محسوب می‌شد بگذارند. در این هنگام از جانب صحرا دو سوار نقاب دار پیدا شدند، همین که نزدیک رسیدند، از مرکب خود پیاده شدند و بر جنازه حضرت معصومه(س) نماز گزاردند، سپس داخل سرداب شده و جنازه را دفن کردند، آنگاه بیرون آمده و بدون اینکه با کسی سخن بگویند، رفتند و کسی نفهمید آنها چه کسی بودند[۷]. آنگاه موسی بن خزرج سقف و سایبانی از بوریا بر سر قبر برافراخت تا هنگامی که «زینب(س)» دختر امام جواد(ع)، در قالب کاروانی از خواهران و بزرگان علوی وارد قم گردید و قبّهای از آجر بر آن مرقد مطهر بنا کرد[۸].[۹]
از آنجا که از حضرت و از شهر قم ستایش فراوان شده است، کم‌کم این شهر موقعیت ویژه‌ای یافت و در کنار بارگاه او حوزه علمیه قم شکل گرفت. امروز قم که مدفن اوست، یکی از مقدس‌ترین شهرهاست که در نشر علوم اهل بیت، نقش بسزایی دارد و سالانه میلیون‌ها نفر به زیارت قبر مطهرش می‌آیند[۱۰].
منابع
پانویس
- ↑ عیون اخبارالرضا(ع)، ج۲، ص۶۶۰، باب ۶۷، حدیث اول.
- ↑ کامل الزیارات، ص۳۲۴.
- ↑ زندگی حضرت معصومه(س)، ص۱۴ به نقل از ریاض الانساب.
- ↑ وسیله المعصومین، ص۶۸.
- ↑ تاریخ قم، ص۲۱۲؛ سفینة البحار، ج۲، ص۳۷۶؛ اصطخری فاصله ساوه تا قم را ۱۲ فرسنگ ذکر می‌کند.
- ↑ تاریخ قدیم قم، ص۲۱۳.
- ↑ تاریخ قدیم قم، ص۲۱۴؛ بعضی احتمال داده‌اند که آن دو نقاب‌دار حضرت رضا(ع) و امام جواد(ع) بوده‌اند. (الله اعلم)
- ↑ بحارالانوار، ج۶۰ ص۲۱۹؛ سفینةالبحار، ج۲، ص۳۷۶.
- ↑ محمدی، حسین، رضانامه ص ۵۳۱.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۶۹.