توسل در حقوق اسلامی
این مدخل از زیرشاخه‌های بحث توسل و مرتبط با حق اهل بیت است. "حق توسل" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
توسل در قرآن - توسل در حدیث - توسل در نهج البلاغه - توسل در کلام اسلامی - توسل در اخلاق اسلامی - توسل در معارف و سیره حسینی - توسل در معارف دعا و زیارات - توسل در معارف و سیره سجادی - توسل در معارف و سیره رضوی - توسل در حقوق اسلامی
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حق توسل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- هدف از خلقت، رسیدن به کمال و مقام قرب الهی است؛ اما از آنجا که برای برقراری ارتباط با هر کسی نیاز به واسطه و وسیله هست، لذا برای پیوند و اتصال به آستان قدس ربوبی نیز محتاج به واسطه و وسیله هستیم.
- خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۱].
- خداوند در این آیه سه دستور مهم برای رستگار شدن به مؤمنین می‌دهد:
- تقوا و پرهیزگاری که مهمترین عامل برای دوری از گناهان است.
- وسیله‌ای برای تقرب به خدا بجوئیم.
- جهاد کردن در راه خدا.
- بحث ما در این آیه "وسیله" است، "وسیله" در اصل به معنی تقرب جستن و یا چیزی که باعث تقرب به دیگری از روی علاقه و رغبت باشد می‌شود.
- "توسل" از نظر لغت یعنی اتخاذ "وسیله" برای نزدیک شدن به چیزی، و به معانی نزدیک، مقام و منزلت در پیشگاه سلطان، درجه و چاره‌جویی برای رسیدن به چیزی با میل و رغبت و هر چیزی که به سبب آن نزدیک شدن به دیگری ممکن باشد[۲].
- رسول اکرم(ص) فرمودند: "امامان از فرزندان حسین هستند... هم ایشان رشته محکم و وسیله‌ای به سوی خداوند هستند"[۳]. ابن شهر آشوب از حضرت علی(ع) ذیل آیه نقل می‌کند که "من وسیله خدا هستم (چرا که) من و فرزندانم ذریه خدا هستیم"[۴].
- قرآن کریم در جای دیگر می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا﴾[۵].
- در کتاب شریف کافی در ذیل آیه، امام صادق(ع) فرمودند: "بخدا سوگند که ما اسمای حسنای الهی هستیم که عمل هیچ بنده‌ای قبول نمی‌شود الا با شناختن ما"[۶]. هنگام دعا، خدا را به اسامی ما بخوانید تا دعای شما مستجاب شود.
- حضرت زهرا(س) ضمن خطبه شریفش می‌فرماید: "حمد کنید خدایی را که عظمت و نورش ایجاب می‌کند که اهل آسمان‌ها و زمین (برای نزدیک گشتن به او) وسیله بجوید و ما وسیله او در میان خلقش هستیم..."[۷]؛ پس هر کس که به فیض و مقامی می‌رسد به واسطه آن ذوات مقدس می‌رسد.
- از سلمان فارسی نقل شده است که از رسول اکرم شنیدم: "خدای عزوجل می‌فرماید: ای بندگان من، آیا چنین نیست که چه بسا کسی حاجات بزرگی از شما می‌خواهد و شما حوائج او را برنمی‌آورید مگر اینکه شفیع قرار دهد در نزد شما کسی را که محبوب‌ترین مردم به نزد شما است؟ آنگاه حاجات او را به احترام آن شفیع برمی‌آورید؟! حال آگاه باشید و بدانید که گرامی‌ترین خلق و افضل آنان نزد من محمد(ص) است و برادر وی علی(ع) و امامان پس از وی همانان که "وسیله‌هایی" به سوی من هستند هر کس حاجتی دارد و نفعی را طالب است و یا آنکه دچار حادثه‌ای بس سخت و زیانبار گشته و رفع آن را می‌خواهد باید مرا به محمد(ص) وآل طاهرینش بخواند تا به نیکوترین وجه حاجات او را برآورم"[۸].
- اگر کسی مقرب درگاه الهی شد طبیعی است که او وسیلۀ توسل و تقرب دیگران به خدا می‌شود مثل اهل بیت و رسیدن به این مقام دلالت بر عظمت فوق العاده والای اهل بیت(ع) نزد خداوند است، در ادامه احادیثی را میآوریم که پیامبران اولوالعزم به خمسه طیبه توسل جسته‌اند و این نشان‌دهنده ولایت مطلقه آنان حتی بر پیامبران است.
- تمسک به اهل بیت(ع) از لوازم سیر الی الله و دریافت فیض الهی است، حال این فیض معنوی باشد مثل علم و بصیرت یا هر رزق و روزی مادی دیگر.
- پس انکار "توسل" و تقرب جستن به وسیله‌ای در نزد خداوند انکار یکی از اصول است و نادیده گرفتن یکی از قوانین فطرت است.
- سنت "توسل" به وسائط در نظام آفرینش، یک سنت اساسی تکوینی است که یگانه راه به دست آوردن فیض "وجود" و اکتسابِ برکات از مبدأ واحد هستی، برای موجودات "متفاوت الرتبه" جهان خلقت مقرر شده است و این سنت نه تنها منافات با خالقیت کلیه و قدرت مطلقه و عامه حضرت باری تعالی شأنه العزیز ندارد بلکه در حقیقت مؤکد خالقیت کلیه است و واقعیت آن گسترش دادن به شوون فاعلیت خدا و افزودن بر مظاهر قدرت لایتناهی آن ذات یگانه و بی‌همتاست[۹][۱۰].
توسل انبیاء به اهل بیت(ع)
غرض از توسل
منابع
جستارهای وابسته
منبع‌شناسی جامع اهل بیت
پانویس
- ↑ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۳۵.
- ↑ حبیب اله صمیمی، فضائل و شناخت معصومین با لسان اهل بیت(ع)، ص۶۹۱-۶۹۲.
- ↑ عیون أخبارالرضا(ع)، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۳، ص۷۵. در کتاب إرشاد القلوب، ج۲، ص۳۰۶ عبارت «وَ أَنَا وَ وُلْدِي وَرَثَتُهُ » وارد شده است.
- ↑ «و خداوند را نام‌های نیکوتر است، او را بدان‌ها بخوانید!» سوره اعراف، آیه ۱۸۰.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۱۴۳.
- ↑ « وَ احْمَدُوا اللَّهَ الَّذِي لِعَظَمَتِهِ وَ نُورِهِ يَبْتَغِي مَنْ فِي السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَ نَحْنُ وَسِيلَتَهُ فِي خَلْقِهِ...»؛ ابن ابی الحدید معتزلی، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۲۱۱.
- ↑ ابن فهد حلی، عدة الداعی، ص۱۶۳.
- ↑ حبیب الله صمیمی، فضائل و شناخت معصومان با لسان اهل بیت(ع)، ص۷۰۳.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۰۴- ۱۰۷.