داوود بن علی اصفهانی بغدادی
مقدمه
ابوسلیمان داود بن علی بن داود بن خلف ظاهری اصفهانی بغدادی کوفی. اصل وی از اصفهان، ولادتش در سال ۲۰۲ هـ در کوفه و رشد و تربیتش در بغداد بود، [۱] گرچه در سال ولادتش اختلاف است.[۲] او از افرادی چون: سلیمان بن حرب، عمرو بن مرزوق و قعنبی دانش فرا گرفت و به نیشابور مسافرت کرد و از اسحاق بن راهویه حدیث، فقه و تفسیر فرا گرفت و افرادی مانند زکریا بن یحیی ساجی، یوسف بن مهران داودی و عباس بن احمد بن مذکر از وی روایت کرده‌اند.
او امام و پیشوا و مؤسس مذهب ظاهریه است[۳] و به خلق و حدوث قرآن معتقد بود و به همین جهت استادش اسحاق بن راهویه که از دیدگاه وی آگاه شد، او را مورد حمله و ضرب قرار داد[۴] و چون به احمد حنبل از نیشابور نامه نوشتند که وی چنین دیدگاهی دارد، از پذیرفتن وی به خانه خود امتناع ورزید. وقتی هم به او گفتند که وی از دیدگاه خویش عدول کرده، نپذیرفت و گفت: محمد بن یحیی که به من نامه نوشته، از وی راستگوتر است.[۵]
ظاهری عمل به قیاس در احکام دین را جایز نمی‌دانست، ولی در مقام عمل هرگاه ناچار می‌‌شد به آن تمسک می‌‌جست و آن را دلیل می‌‌شمرد.[۶]
اهل سنت وی را به عنوان امام، عالم به قرآن، بصیر به فقه، با ذکاوت خارق‌العاده، علامه، حافظ، زاهد، ناسک و اهل ورع معرفی کرده‌اند.[۷] او بیش از دیگران نسبت به شافعی تعصب و علاقه داشت و دو کتاب درباره فضائل و مناقب وی تألیف نمود.
داود ظاهری در بغداد از جهت علمی به بالاترین مرتبه رسید، تا آنجا که چهارصد عالم و عبا به دوش در محضر درسش حضور داشتند.[۸] وی کتاب‌های خود را در بغداد تألیف کرد[۹] که عبارت‌اند از: الایضاح الافصاح الدعوی و البینات الاصول الحیض الطهاره الاذان الصلوة القبله المواقیت السهو الاستسقاء افتتاح الصلوة ما یفسد به الصلوة الجمعه صلوة الخوف صلوة الخسوف صلوة العیدین الامامه الحکم علی تارک الصلوة الجنائز غسل المیت الزکوة صدقة الفطر صیام التطوع صیام الفرض الاعتکاف المناسک مختصر الحج النکاح الصداق الرضاع النشوز الخلع البینه علی من یستحق البینه علیه الاستبراء الرجعه مسئلة فییء الایلاء الظهار اللعان المفقود الطلاق الطلاق السنه الایمان فی الطلاق الطلاق قبل الملک طلاق السکران و الناسی العدد البیوع الصرف الماذون فی التجاره الشرکه القراض الودیعه العاریه الحواله و الضمان الرهن الاجارات المزارعه المساقاة المحافره و المعاقل الشرب الشفعه الکفالة بالنفس الوکاله احکام الاباق الحدود السرقه تحریم المسکر الاشربه التناجز(الساحر) قتل الخطاء قتل العمد القسامه الجنین الایمان و الکفارات النذور العتاق المکاتب المدبر ایجاب القرعه الصید ذبائح المسلمین الاضاحی العقیقه الاطعمه اللباس الطب الجهاد السیر قسم الفییء سهم ذوی القربی قسم الصدقات الخراج المعدن الجزیه القسمه المحاربه سیر العادله المرتد اللقطه و الضوال اللقیط الفرائض ذوی الارحام الوصایا الوصایا فی الحساب الدور الولاء و الخلف الخناث الاوقات الهبه و الصدقه القضاء ادب القاضی القضاء علی الغائب المحاضر الوثائق السجلات الحکم بین اهل الذمه الاقرار الرجوع عن الشهادات الحجر التفلیس الغصب الصلح النضال ما یجب من الاکتساب الذب عن السنن و الاحکام و الاخبار(هزار ورقه) الرد علی اهل الافک المشکل الواضح و الفاضح للساعی صفة اخلاق النبی(ص) اعلام النبی(ص) المعرفه الدعاء المستقبل و المستدبر الاجماع ابطال التقلید ابطال القیاس خبر الواحد خبر الموجب للعلم الحجة الخصوص و العموم المفسر و المجمل ترک الاکفار رسالة الربیع بن سلیمان رسالة ابی الولید رسالة القطان رسالة هارون الشاری المتعه المسائل الاصفهانیات المسائل المکتومات المسائل البصریات المسائل الخوارزمیات الکافی فی مقالة المطلبی (یعنی الشافعی) مسئلتین خالف فیها الشافعی احکام القرآن السیر[۱۰] کتاب فی علم الفقه[۱۱] که احتمال دارد همان کتب فقهی وی باشد و مناقب الامام الشافعی.[۱۲]
وی در سال ۲۷۰ هـ درگذشت و در منزلش به خاک سپرده شد[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ طبقات الفقهاء ۹۲.
- ↑ تاریخ الاسلام ۲۰/۹۰ و ۹۱.
- ↑ تاریخ بغداد ۸/۳۶۹ و ۳۷۰.
- ↑ تاریخ الاسلام ۲۰/۹۳.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۳/۹۹.
- ↑ تاریخ بغداد ۸/۳۷۴.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۳/۹۷ ـ ۱۰۷.
- ↑ الوافی بالوفیات ۱۳/۴۷۳.
- ↑ تاریخ بغداد ۸/۳۶۹.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۴۱ و ۲۷۱ ـ ۲۷۲.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۳۵۹.
- ↑ کشف الظنون ۲/۱۸۴۰.
- ↑ تاریخ بغداد ۸/۳۷۵.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۲۴-۳۲۵.