آیا ادعای امامت امام علی در حدیث غدیر با وجود دو امام در یک زمان منافات ندارد؟ (پرسش)

آیا ادعای امامت امام علی در حدیث غدیر با وجود دو امام در یک زمان منافات ندارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ حدیث غدیر
مدخل اصلی	حدیث غدیر
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا ادعای امامت امام علی در حدیث غدیر با وجود دو امام در یک زمان منافات ندارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث حدیث غدیر است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی حدیث غدیر مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

اگر مولی در حدیث غدیر به معنای امامت باشد، اجتماع دو امام در یک زمان لازم خواهد آمد که نادرستی آن مورد قبول عموم مسلمانان است، و اگر گفته شود: «مقصود، امامت پس از پیامبر (ص) است” با عقیده اهل‌سنت نیز سازگار است، زیرا آنان نیز به امامت علی (ع) پس از پیامبر (ص) و بعد از خلفای سه‌گانه معتقدند.

عبدالجبار معتزلی، پس از یادآوری اینکه اگر مولی در حدیث غدیر به معنای امامت باشد، لازم خواهد آمد امیرالمؤمنین (ع) نیز مانند پیامبر (ص) عهده‌دار امامت و رهبری مسلمانان در آن زمان باشد، این مطلب را از سه جهت نادرست دانسته است:

الف) بر خلاف واقعیت‌های تاریخی است، زیرا امیرالمؤمنین (ع) در زمان پیامبر (ص) هیچ‌گاه به صورت مستقل، عهده‌دار امامت و رهبری نبود.

ب) بر خلاف اجماع است، زیرا هیچ کس چنین مطلبی را نگفته است.

ج) وجود دو امام در یک زمان با مبنای شیعه در این باره منافات دارد. بنابراین، چون اعتقاد به امامت علی (ع) به صورت بالفعل در زمان پیامبر (ص) نادرست است، مفاد حدیث غدیر - بنابر اینکه مولی به معنای امامت باشد - استحقاق امامت است، که فعلیت آن پس از زمان پیامبر (ص) خواهد بود. این مطلب با عقیده اهل‌سنت نیز سازگار است، زیرا اینکه علی (ع) در آینده، عهده‌دار امر امامت خواهد شد، امامت خلفای قبل از او را نفی نمی‌کند.

پاسخ نخست

علی ربانی گلپایگانی

حجت الاسلام و المسلمین ربانی گلپایگانی در کتاب «براهین و نصوص امامت» در این‌باره گفته‌‌اند:

«اولاً: منشأ اثبات امامت بالفعل برای امیرالمؤمنین (ع) در زمان پیامبر (ص) چیزی غیر از اطلاق حدیث «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ‌» نیست، یعنی همان‌گونه که حدیث از نظر افراد تحت ولایت پیامبر (ص) و امور مربوط به زندگی مؤمنان، اطلاق دارد، از نظر زمان نیز اطلاق دارد، و لازمه آن، این است که امامت علی (ع) مانند امامت پیامبر (ص) بالفعل باشد. روشن است که دلالت اطلاق کلام بر مطلبی، دلالت ظاهری است و تا زمانی اعتبار دارد که دلیل معتبری بر خلاف آن وجود نداشته باشد. این اطلاق درباره افراد تحت ولایت با دلیل مخالفی روبه‌رو نیست، ولی نسبت به زمان اعمال ولایت، دلیل عقلی یا نقلی دال بر وحدت امام در هر زمان، مخالف آن است. در نتیجه در این باره، به زمان پس از پیامبر (ص) مقید می‌شود، بنابراین، از نظر قواعد عقلایی حاکم بر زبان، دلالت حدیث غدیر بر امامت علی (ع) با هیچ مشکلی مواجه نخواهد بود.

ثانیاً: متفاهم عرفی در مواردی که رهبر و زمامدار جامعه‌ای، فردی را به جانشینی خود تعیین می‌کند این است که فرد مزبور با منصوب شدن به مقام رهبری، به طور رسمی، رهبر مردم شناخته می‌شود، ولی اعمال رهبری او در زمانی است که رهبر پیشین از دنیا برود، یا بر اثر کهولت و مشکلاتی دیگر از انجام وظایف رهبری ناتوان شود. روشن است که خطابات شرعی بر موازین عقلایی حاکم بر زبان و مفاهمه عرفی مبتنی است. بنابراین، ظهور عرفی حدیث غدیر، این است که علی (ع) در زمان پیامبر (ص) به امامت منصوب شد و اعمال امامت او مربوط به زمانی است که با پیامبر (ص) از دنیا رفته است، و یا برای مقصودی از مدینه بیرون رفته و علی (ع) را در مدینه باقی گذاشته است. پس حدیث غدیر بر امامت بالفعل (یعنی اعمال ولایت) علی (ع) در زمان پیامبر و با حضور او دلالت ندارد تا نیازمند تقیید باشد. اینکه پیامبر (ص)در آغاز خطبه غدیر از رحلت قریب الوقوع خود خبر داد، گویای آن است که ولایت امیرالمؤمنین (ع) به دوران پس از رحلت مربوط می‌شود. روایاتی که ولایت امیرالمؤمنین (ع) را به پس از پیامبر مقید کرده، نیز بیانگر همین مطلب است.

ثالثاً: هرگاه رهبری، فردی را جانشین خود سازد تا پس از وی وظایف رهبری را برعهده گیرد، متفاهم عرفی این است که مقصود جانشینی بلافصل است، و جانشینی پس از فرد یا افراد دیگر، دلیل معتبر می‌خواهد و چنین دلیلی وجود ندارد».