آیا قضاوت‌های آخرالزمانی امام مهدی با استفاده از علم غیب خواهد بود؟ (پرسش)

آیا قضاوت‌های آخرالزمانی امام مهدی با استفاده از علم غیب خواهد بود؟ (پرسش) یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم غیب بوده است؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

آیا قضاوت‌های آخرالزمانی امام مهدی با استفاده از علم غیب خواهد بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلی	علم غیب

پاسخ به این پرسش

محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌

آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌ در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این باره گفته است:

«برخی احادیث، روش قضاوت امام مهدی S پس از ظهور را به روش قضاوت داوود و سلیمان و یا آل داوود تشبیه کرده است. در این احادیث، مشخّصه این گونه قضاوت را عدم مطالبه بیّنه، داوری بر اساس علم، حق را به ذی حق رساندن، الهام الهی و امور پنهان را آشکار ساختن، دانسته است. (...) در احادیث، نمونه‌هایی از قضاوت داوود بیان شده که(...) می‌تواند در فهم احادیث مهدویت، سودمند باشد. استفاده از علم غیب الهی و قضاوت بر پایه آن که در این حدیث بازگو شده است.

ابو حمزه از امام باقر S نقل کرده که ایشان فرمود: داوود S از خداوند تقاضا کرد که یکی از داوری‌های جهان آخرت را به وی نشان دهد. خطاب آمد: ای داوود! این موضوع را من به احدی از بندگانم نشان نمی‌دهم و نباید کسی غیر از من به آنها آگاه باشد. این، باعث انصراف داوود نشد و [بار دیگر] از خداوند تقاضا کرد یکی از قضاوت های جهان آخرت را به وی نشان دهد. جبرئیل نازل شد و به داوود گفت: ای حضرت داوود! تو از خداوند چیزی را خواسته‌ای که تاکنون هیچ پیامبری درخواست نکرده. ای داوود! آنچه تو خواسته‌ای احدی از بندگان خدا بر آن آگاهی ندارد. و نباید کسی غیر از خداوند بر اساس آنان حکم کند. ولی خداوند خواسته تو را اجابت کرد و آنچه را که خواسته بودی، به تو عنایت کرده است. ای حضرت داوود! فردا صبح دو نفر به نزد تو می‌آیند. داوری در بین آن به سان داوری آخرت خواهد بود. گفت: هنگامی که صبح شد و داوود در مجلس قضاوت نشست، پیرمردی از در وارد شد و جوانی را می‌کشید و در دست آن جوان، یک خوشه انگور بود. پیرمرد به داوود گفت: ای پیامبر خدا! این جوان، داخل تاکستان من شده و انگورهای مرا خراب کرده و بدون اجازه من از آن خورده و این خوشه انگور را بدون اجازه من برداشته است. داوود S رو به جوان کرد و گفت: در مقابل ادّعای این پیرمرد چه می‌گویی؟ جوان اقرار کرد که این کار را کرده است. در همان هنگام، خداوند به داوود وحی فرمود: ای داوود! اگر من یکی از داوری‌های آخرت را برای تو کشف کنم و تو به واسطه آن، میان پیرمرد و جوان داوری کنی، هم خودت نمی‌توانی آن داوری را تحمّل کنی و هم قومت آن را قبول نمی‌کنند. ای داوود! این پیرمرد شاکی، مدّتی قبل به بستان پدر این جوان تجاوز کرد و پدرش را در همان باغ کشت و بستان پدر او را غصب کرد و چهل‌هزار درهم پول از او برداشت و او را در کنار همان بستان دفن نمود. پس شمشیر به دست این جوان بده و به او امر کن گردن این پیرمرد را بزند و بعد برود فلان محل، باغ را بکند و مالش را هم از آن جا در بیاورد. امام S فرمود: داوود از این وحی به وحشت افتاد. علما و یاران خود را دور هم جمع کرد و وحی خداوند را به آنان گفت و قضاوت را هم طبق دستور خداوند، انجام داد. (...) می‌توان گفت آنچه قضاوت داوودی محسوب می‌شد - که ویژه ایشان بود و وی را از دیگران ممتاز می‌کرد - قضاوت بر پایه علم غیب الهی و دیگری قضاوت بر پایه فنون بازجویی علم‌آور است. البته قضاوت بر اساس بیّنه و قسم، وظیفه عمومی و متداول داوود S بوده، چنان که دستور پیامبران پیش از او و بعد از او نیز بوده است و در ذیل چند روایت نیز بدان اشاره شد. حال می‌توان گفت قضاوت مهدوی که تشبیه به قضاوت داوود شده نیز به یکی از این دو صورت خواهد بود:

1. این که خداوند به مهدی توانایی‌های ماورایی و غیبی اِعطا می‌کند که واقعیت‌ها از منظری فراتر از عالم ماده برایش مکشوف می‌شود و این اجازه را می‌یابد که بر اساس همان کشف واقعیت‌ها داوری کند. پیامبران و امامان دیگر گرچه به اذن خدا، آن بُعد کشف واقعیت را می‌توانستند دارا باشند، ولی مجاز به اِعمال آن در این عالَم نبوده‌اند.
2. دومین احتمال، آن است که مضمون و محتوای این احادیث را تعبیر و نشانه‌ای از رشد دانش انسانی در آن برهه از تاریخ بدانیم. چنان که انسان امروزی، برای کشف جرم به راه هایی دست یافته که در گذشته نبود. مانند انگشت نگاری، چهره نگاری، تجزیه و تحلیل ژن (DNA) و دیگر اجزای بدن که به واسطه آن، به سهولت و دقّت، نتایجی بهتر و دقیق تر از سوگند و بیّنه در مقام قضا و داوری به دست می‌آید. این رشد علمی در زمان حکومت امام مهدی S به بالاترین حد می‌رسد و راه‌هایی دقیق تر و سریع برای بشر مکشوف می‌شود و امام زمان S و یارانش از آنها استفاده می‌کنند.

با توجّه به این که احتمال اوّل برای داوود S نیز به صورت نادر اتفاق افتاد و امری فراگیر و همگانی نشد و خداوند به داوود تأکید کرد که خودش و جامعه‌اش طاقت و تحمّل آن را ندارند و داوود هم درخواست کرد آن حکم برداشته شود، در باره قضاوت های امام مهدی S نیز احتمال دوم، طبیعی تر و سازگارتر است؛ زیرا احتمال دوم، دو امتیاز به همراه دارد: یکی جنبه اقناعی آن برای انسان‌ها و مخاطبان و دیگری قابلیت تعمیم و توسعه به دیگر قاضیان و داوران منصوب از طرف امام مهدی S. برای هر دو امتیاز می‌توان از احادیث اسلامی نیز شاهد آورد.

برای جنبه اقناعی می‌توان به احادیثی استناد کرد که در مورد داوود S گزارش شد؛ زیرا پس از درخواست داوود از خداوند که بتواند بر اساس علم غیب قضاوت کند، خداوند به وی فرمود: "مردم توان و ظرفیت تحمّل آن را ندارند و یا تو توان تحمّل آن را نداری!".

برای امتیاز دوم نیز به احادیث همین نوشتار می‌توان استناد جست؛ چرا که مفهوم این احادیث، آن است که قاضیانِ منصوب از طرف امام مهدی S نیز مانند ایشان قضاوت می‌کنند. از این رو می‌توان گفت عمده قضاوت‌های مهدی S با استفاده از روش های فنّی و نوین استاکثر قضاوت های شگفت نقل شده از امیر مؤمنان S نیز از همین گونه است که ضمن کشف حقیقت، برای مخاطبان نیز قابل هضم است. گرچه قضاوت بر پایه علم غیب الهی، به صورت نادر و اندک، بُعدی ندارد و قابل انکار نیست».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛

آفتاب مهر ج۲ (کتاب) نویسندگان کتاب «آفتاب مهر» در این‌باره گفته‌اند: «دوران ظهور، دوران اجرای کامل احکام و مقررات دین اسلام در ابعاد گوناگون زندگی انسانی است. در آن روزگار، وضعیت فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی مردم و جامعه بر اساس ارزش‌ها شکل گرفته، وهنجارها در جامعه نهادینه می‌شود. امنیت، همه جا را فرا گرفته، نیاز‌های مختلف مردم به درستی تأمین می‌شود. با رشد عقول، نگاه مردم به دنیا تغییر می‌کند و آن را مقدمه سعادت آخرت قرار می‌دهند. با از بین رفتن کینه‌ها و رذایل، برادری و تعاون و صفا و صداقت، شیرینی خود را به کام انسان‌ها می‌چشاند. طبیعی است که در این زندگی، مرافعه و خصومت و تقابل، به تعامل تبدیل می‌شود. در روایات آمده است: "هنگام قیام قائم، کنیه‌ها از دل‌های بندگان، می‌رود" بررسی روایات مربوط به سیره و روش امام مهدی S حاکی از هماهنگی سنت آن حضرت با سنت سایر اهل بیت (ع) است. از پیامبر اعظم S نقل شده است: "سیرت و سنت او، سیرت و سنت من است. مردم را بر دین و آیین من به پا خواهد داشت و آنان را به کتاب پروردگارم دعوت می‌کند". از امام صادق S نیز آمده است: "همانا قائم ما اهل بیت، هنگامی‌ قیام کند، همچون لباس علی S می‌پوشد و به سیره علی S عمل می‌کند". در حدیث دیگری از امام صادق S نقل شده است: " هنگامی‌ که قائم آل محمد a قیام کند به مانند حکم کردن حضرت داوود S و حضرت سلیمان S حکم می‌کند؛ یعنی بینه و گواه از مردم نمی‌خواهد البته این روایات متعدد است. با توجه به سیره این بزرگواران و تاریخ زندگی ایشان، روشن می‌شود که حرکت حکومتی ایشان بر اساس دستورات خداوند می‌باشد. خداوند برای رسیدن به اهداف، از جمله قضاوت عادلانه و دادن حق به صاحبش، راه و روشی قرار داده است که منطبق بر عقل و فطرت انسانی نیز می‌باشد. البته انبیا و اولیای خدا در مواردی که صلاح باشد از خارق عادت و علم ویژه خود نیز بهره می‌برند؛ همان‌گونه که قضاوت‌های حیرت انگیز امیرالمؤمنین S یا حضرت داوود S در کتاب‌ها ذکر شده است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت قضاوت کردن امام زمان S در زمان ظهور، به همان روشی است که در دین به آنها امر شده است. البته با توجه به این مطلب که آن حضرت در برخی موارد و بر اساس شرایط، از علم ویژه و خرق عادت نیز بهره خواهد برد. این نکته مهم است که روند دادرسی و قضاوت و صدور حکم و اجرای احکام به گونه‌ای است که حق هر کسی حتماً به وی می‌رسد و خطا و اشتباه در آن راه ندارد. حتی اگر خطایی صورت گرفت، به علت حضور ظاهری امام و امکان دسترسی به او، اشتباه جبران می‌شود. گفتنی است قضاوت در زمان ظهور، فقط توسط امام عصر S صورت نمی‌گیرد؛ بلکه نمایندگان آن حضرت نیز در مناطق مختلف به این امر مشغول خواهند بود. شاید عدم استفاده از راه‌های عادی قضاوت و استفاده از خرق عادت و علم ویژه، از خصایص حضرت مهدی S باشد».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. آیا قضاوت‌های هوشمندانه امام علی با استفاده از علم غیب بوده است؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. آیات مشتمل بر بهره‌مندی معصوم از علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
2. روایات مشتمل بر بهره‌مندی معصوم از علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
3. آیا معصوم موظف نیست مطابق علم غیبش رفتار کند؟ (پرسش)
4. آیا معصوم از علم غیب خود بهره می‌برد؟ (پرسش)
5. اگر معصوم از علم غیب خود بهره نمی‌برد پس فایده‌اش چیست؟ (پرسش)
6. اگر معصومان علم غیب داشتند پس چرا در برخی از رفتارهایشان اثرگذار نبوده است؟ (پرسش)
7. اگر معصوم علم غیب دارد پس چرا کاری می‌کند که منجر به مرگش می‌شود؟ (پرسش)
8. اگر معصوم علم غیب دارد پس چگونه با قاتل خود ازدواج می‌کرد؟ (پرسش)
9. اگر امام علم غیب دارد پس چگونه در مواردی از قرعه استفاده می‌کند؟ (پرسش)
10. چرا معصوم همیشه مطابق علم غیب خود عمل نمی‌کند؟ (پرسش)
11. آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم غیب بوده است؟ (پرسش)