ابوعنبه خولانی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوعنبه خولانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعنبه خولانی در تراجم و رجال - ابوعنبه خولانی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوعنبه خولانی | |
|---|---|
 تصویر نمادین دمشق | |
| نام کامل | ابوعنبه خولانی |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابوعنبه |
| از قبیله | کهلان |
| از تیره | خولان |
| محل زندگی | شام |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
| حضور در جنگ | نبرد یرموک |
مقدمه
نام وی را به اختلاف عبدالله[۱] و عماره[۲] گفته‌اند، ولی به کنیه‌اش ابوعِنَبَه مشهور است؛ گرچه برخی مصادر حدیثی، ابوعنبه را به اشتباه ابوعنبه ضبط کرده‌اند. او از خولان، تیره‌ای از قبیله کهلان از قبایل یمنی بود. خولانی‌ها، فرزندان عمرو بن مالک بن حارث بن مرة بن أدد بودند [۳] که پس از فتوحات در سرزمین‌های اسلامی پراکنده گشته و تعداد بی‌شماری از آنان در شام مستقر شدند [۴].
برخی وی را صحابی[۵]، قدیم الاسلام و نماز خوانده به سوی دو قبله با رسول خدا (ص)[۶] معرفی کرده‌اند، اما ابوحاتم[۷] و ابوزرعه دمشقی، صحابی بودن وی را نپذیرفته، وی را از تابعین طبقه اول شام دانسته‌اند[۸]. شامی‌ها نیز وی را مسلمان شده پیش از رحلت رسول خدا (ص) به دست معاذ بن جبل و از اصحاب وی و ابوعبیده جراح دانسته، افزوده‌اند که وی هنگام مسلمان شدن، نابینا بوده[۹] و تأکید کرده‌اند رسول خدا (ص) را ندید، به دو قبله نماز نخواند و صحابی نبود[۱۰]. ابن عبدالبر[۱۱] شامی‌ها را در این خصوص هم‌داستان ندانسته، اختلاف آنان را گوشزد کرده است. ذهبی[۱۲] وی را از معمرون می‌داند و با تکیه بر اصل «تمایز میان صحابی تام با صحابی عام» در مباحث مربوط به مفهوم صحابه، به این نزاع پایان داده، وی را صحابی دانسته است.
شرحبیل بن مسلم خولانی، ابوعنبه را در شمار افرادی نام برده که در جاهلیت خون می‌خوردند، شارب می‌چیدند، ریش دراز می‌کردند و آن را رنگ می‌نمودند[۱۳]. او گفته است: موهایم را بلند نگه داشتم تا آن را برای بتی که در جاهلیت داشتم، کوتاه کنم، ولی خداوند این عمل را به تأخیر انداخت تا آنکه موهایم را برای اسلام کوتاه کردم[۱۴].
او از نیروهای کمکی شرکت کننده در نبرد یرموک بود و در سخنرانی عمر در جاییه حضور داشت[۱۵]. ابن سعد[۱۶] و خلیفة بن خیاط[۱۷]، او را در شمار اصحابی دانسته‌اند که پس از رحلت پیامبر خدا (ص) در شام ساکن شدند. عبدالصمد، منزل وی را در بازار جرجیس حمص، نزدیک مسجد کلفیین دانسته[۱۸] و احمد بن محمد بن عیسی نیز او را در شمار صحابیان حِمصی آورده است[۱۹].
روایات او مشتمل است بر رویش همیشگی افرادی در دین اسلام برای اطاعت از خدا[۲۰]، فضیلت شهید شامل کشته و برخی مردگان[۲۱]، خواندن سوره‌های جمعه و منافقون[۲۲] در نماز جمعه رسول خدا (ص)[۲۳]، مردانه گام برداشتن حضرت[۲۴] و صاحب حق بودن دست و زبان[۲۵] که راویانی مانند الهانی، بکر بن زرعه، ابوزهرایه، شرحبیل بن سعد و لقمان بن عامر آنها را نقل کرده‌اند. او همچنین روایت کرده است که خداوند هنگامی که خیر بنده‌ای را بخواهد، پیش از مردن، عمل صالحی را بر روی وی می‌گشاید و سپس جان وی را می‌گیرد[۲۶]. افرادی که صحابی بودن وی را نپذیرفته‌اند، این روایات را مرسل می‌دانند.
چاهی در یک میلی مدینه به ابوعنبه منسوب است که رسول خدا (ص) در مسیر رفتن به بدر آنجا اردو زد. برخی به اشتباه، این چاه را به ابوعِتَبَه[۲۷]، و ابن جوزی آن را به ابوعنبه خولانی نسبت داده و گفته است: جز وی فردی از صحابه، ابوعنبه نامیده نشده است[۲۸]، در حالی که محمد بن اسعد جوانی[۲۹] او را، ابوعثبه مخزومی دانسته است[۳۰].
ابوعنبه برپایه گزارش احمد بن محمد بن عیسی، تا دوران خلافت عبدالملک زیست[۳۱]، ولی خلیفة بن خیاط[۳۲] وی را در شمار طبقه سوم تابعین شام و مرگ وی را در سال ۱۱۸ آورده و ابن حجر[۳۳]، قول احمد را ترجیح داده است.[۳۴]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۰؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۵۴.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۸۲.
- ↑ (خلیفة بن خیاط، ۱۳۰/ ش۴۷۳)
- ↑ کحاله، ج۱، ص۳۶۵-۳۶۶.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۴۳۶؛ ابن حبان، ج۳، ص۴۵۳؛ دولابی، ج۱، ص۸۲؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۳.
- ↑ ر. ک: ابونعیم، ج۵، ص۲۹۷۹.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، ج۹، ص۴۱۸.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۱.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۳.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۵.
- ↑ ذهبی، ج۳، ص۴۳۳.
- ↑ طبرانی، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۰۳؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۵.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۰-۱۲۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۰۳.
- ↑ خلیفه بن خیاط، ص۵۷۴.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۱.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۳.
- ↑ بخاری، ص۶۱؛ احمد بن حنبل، ج۴، ص۲۰۰.
- ↑ احمد بن حبنل، ج۴، ص۲۰۰.
- ↑ اعلی و غاشیه؛ ترمذی، ج۱، ص۳۵۵ و ر. ک: ج۲، ص۱۶.
- ↑ ابن عدی، ج۶، ص۲۷۸.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۴۴۵.
- ↑ ابن عدی، ج۶، ص۲۷۸.
- ↑ طبرانی، ج۲، ص۲۰ مقایسه شود با ابن ابی عاصم، ج۴، ص۴۴۵.
- ↑ یاقوت حموی، ج۱، ص۳۰۱ و ج۴، ص۱۶۱.
- ↑ نووی، ج۱۸، ص۳۳۹.
- ↑ محمد بن اسعد جوانی، ص۵۸۸-۵۲۵، صاحب کتاب معیار النسب و آثاری دیگر (ر. ک: باشا، ج۲، ص۱۰۳؛ آقا بزرگ، ج۱۰، ص۱۴۳.
- ↑ ابن ماکولا، ج۶، ص۱۱۸.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۲۱.
- ↑ خلیفه بن خیاط، ص۵۷۴.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۴.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوعنبه خولانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۵۸-۴۵۹.