افترا به همسران پیامبر خاتم

این مدخل زیرشاخهٔ بحث همسران پیامبر خاتم است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

عقب افتادن یکى از همسران پیامبر از لشکر اسلام و پیوستن او به همراه یکى از مردان مسلمان به قافله مسلمانان باعث گردید گروهى از مسلمانان وى را به‌کار ناشایست متهم کنند که خداوند طى آیاتى آن دسته از مسلمانان را که مرتکب چنین اتهامى شدند به شدت مذمت کرد: ﴿إِنَّ الَّذِينَ جَاؤُوا بِالإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُم مَّا اكْتَسَبَ مِنَ الإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ لَوْلا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُّبِينٌ لَوْلا جَاؤُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاء فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاء فَأُولَئِكَ عِندَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُم مَّا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَهُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِيمٌ وَلَوْلا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا يَكُونُ لَنَا أَن نَّتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَن تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَدًا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ وَيُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَن تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لا تَعْلَمُونَ وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّه رَؤُوفٌ رَحِيمٌ ﴾ بیشتر مفسران شأن نزول آیات فوق را عایشه دانسته‌اند که مورد اتهام گروهى از منافقان به سرکردگى عبداللّه بن ابى سلول قرار گرفت؛ ولى برخى تفاسیر مصداق آیات مذکور را ماریه قبطیه مى‌دانند که از جانب عایشه مورد افترا قرار گرفت. .

افترای بی‌عفتی به همسر پیامبر خاتم

﴿إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ * لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُبِينٌ * لَوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ * وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ * إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُمْ مَا لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ * * وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ * يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَدًا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ * وَيُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ * إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ * وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ * يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾

نکته: نسبت بی‌عفتی به همسر پیامبر و مطرح کردن آن به صورت شایعه در جامعه تجاوز به امنیت و دخالت در حریم خصوصی خانواده و شخصیت رسول الله و رهبری او توسط منافقان و مخالفان است که در آیات افک به آن می‌پردازد و این محورها مطرح می‌شود.

1. نتیجه افک هر چند تهمت به همسر پیامبر است، اما برخلاف قصد دشمنان برای پیامبر شر نیست، بلکه خیر است و باعث تمایز و شناخته شدن منافقان و فرصت طلبان می‌شود: ﴿إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ﴾
2. همه آحاد جامعه که به افترا و پخش آن دامن زدند، گناهکارند و رهبران توطئه دچار عذاب عظیم خواهند شد ﴿لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾
3. ضرورت مواظبت زبان در رواج شایعات که این عمل در جریان افک خطر خود را نشان داد و بدون آگاهی سخن گفتن را نباید امری راحت شمرد؛ در حالی پیش که خدا امری عظیم است: ﴿وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ﴾
4. مسلمانان وقتی بهتان و افترا را شنیدند باید می‌گفتند حق ما نیست که بدون علم مطلبی را نقل کنیم و به خدا از این بهتان عظیم: «افک» پناه می‌بریم. ﴿وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ﴾
5. حریم شکنان، شایعه ساز که با اشاعه فحشاء حریم امن خانواده و جامعه را متزلزل می‌کنند، دچار عذاب دردناک خواهند شد. ﴿إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾
6. مؤمنان باید مواظب باشند که شیطان آنها را فریب ندهد. و پیروی از شیطان باعث می‌شود که از راه رشد، و کمال، منحرف شوند و اگر فضل رحمت خدا نبود کسی از مردم - با توجه به توطئه و فریب‌های شیطان - تزکیه نمی‌شد. ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾.

تهمت افترای بی‌عفتی به همسر پیامبر خاتم به اندیشه شیعی

وهابیان ادعا می‌کنند: شیعیان، عایشه همسر پیامبر(ص) را در مسائل زناشویی به خیانت متهم می‌کنند و حرمت پیامبر اکرم(ص) و خانواده آن حضرت را در این باره نادیده می‌گیرند. شیعیان در حالی عایشه را به چنین اعمال ناروایی متهم می‌کنند که خداوند در قصه افک وی را تنزیه کرده و در سوره احزاب او را ام المؤمنین خوانده است.

پاسخ

در این باره چند نکته قابل توجه است:

نکته نخست: این سخن که شیعه چنین نسبت‌هایی به عایشه می‌دهد، افترا و تهمتی بیش نیست. هیچ عالم و عامی شیعی عایشه را به اعمال منافی عفت متهم نکرده و نمی‌کند. گواه روشن این مطلب اظهارات مفسران شیعه در تفسیر آیات افک است. هر انسان منصفی با مراجعه به تفاسیر علمای شیعه، در می‌یابد که شیعه هرگز چنین نسبت‌های ناروایی به عایشه نداده و نمی‌دهد. علامه طباطبایی حتی روایاتی را که اهل سنت نقل می‌کنند که پیامبر(ص) نسبت به همسر خود سوء ظن پیدا کرده، مردود می‌داند. البته در اینکه ماجرای افک مربوط به عایشه بوده است یا ماریه قبطیه، بین مفسران اختلافاتی وجود دارد؛ ولی از منظر شیعه تفاوتی نمی‌کند؛ هر یک از این دو باشند، شیعه آنها را تنزیه کرده و چنین گمانی نسبت به آنها ندارد.

کتب تفسیری شیعه از هزار سال پیش تا کنون در اختیار است. از تفسیر علی بن ابراهیم گرفته تا تفاسیر جدید، تصریح کرده‌اند که همسران پیامبر ممکن است مرتکب گناه شوند؛ ولی هرگز در مسائل منافی عفت دچار انحراف و آلودگی نبوده‌اند. مفسران شیعی ذیل آیه ۱۰ سوره تحریم آنجا که سخن از خیانت همسران نوح و لوط می‌فرماید: ﴿فَخَانَتَاهُمَا﴾، تصریح می‌کنند که منظور از خیانت همسران در این آیه، خیانت ناموسی نیست؛ زیرا همسران پیامبر(ص) از چنین خیانتی مبرا هستند. مفسران این مطلب را به عنوان یک ضابطه کلی بیان می‌کنند که شامل زنان پیامبر اسلام(ص) نیز هست.

نکته دوم: آنچه شیعیان از باب انتقاد بر عایشه می‌گویند در ارتباط با خروج وی علیه خلیفه رسمی و شورش مسلحانه او بر ضد نظام اسلامی و شرکتش در جنگ جمل است. شیعیان می‌گویند: وی که ام المؤمنین بوده، چرا نص قرآن را که به زنان پیامبر(ص) فرمان داده است در خانه‌های خود بمانند، زیر پا نهاده و موجب کشتار مسلمانان در جنگ جمل شده است. چرا او، که مادر امت بود، موجب کشته شدن فرزندان خود شد؟ چرا وی فریب افرادی چون طلحه و زبیر را خورد و علیه خلیفه به حق پیامبر(ص) خروج کرد؟! این در حالی بود که پیامبر(ص) درباره وی پیشاپیش فرموده بود: «كَيْفَ بِإِحْدَاكُنَّ إِذَا نَبَحَتْهَا (نبح علیها) كِلَابُ الْحَوْأَبِ»؛ «چگونه خواهد بود حال یکی از شما (زنان)، آن هنگام که سگ‌های منطقه حواب برای وی پارس کند؟!». اینها انتقادهای شیعه از عایشه است نه آنچه به دروغ وهابیان به شیعه نسبت می‌دهند.

نکته سوم: چرا وهابیان انگشت اتهام بی‌حرمتی نسبت به عایشه را متوجه امثال محمد بن اسماعیل بخاری و مسلم نیشابوری نمی‌کنند؟ آیا شیعه، چیزی بیش از آنچه بخاری و مسلم در کتاب‌های‌شان آورده‌اند، می‌گویند؟ بخاری در صحیح خویش از نافع از عبدالله نقل می‌کند: «قَامَ النَّبِيُّ(ص) خَطِيباً فَأَشَارَ نَحْوَ مَسْكَنِ عَائِشَةَ وَ قَالَ هَاهُنَا الْفِتْنَةُ ثَلَاثاً مِنْ حَيْثُ يَطْلُعُ قَرْنُ الشَّيْطَانِ‌»؛ پیامبر(ص) برای ایراد خطبه ایستاد، پس به منزل عایشه اشاره کرد و سه بار فرمود: فتنه این جاست؛ زیرا شاخ شیطان از این جا سر بر می‌آورد». مسلم نیز در صحیحش از عبدالله بن عمر روایت کرده است که پیامبر اکرم(ص) از خانه عایشه بیرون آمد و فرمود: «رَأْسُ الْكُفْرِ مِنْ هَاهُنَا مِنْ حَيْثُ يَطْلُعُ قَرْنُ الشَّيْطَانِ»؛ «سر کفر از این جاست؛ زیرا شاخ شیطان از این جا سر برخواهد آورد». چرا وهابیان از این دست روایات احساس بی‌حرمتی نمی‌کنند، ولی شیعیان را به هتک حرمت نسبت به عایشه متهم می‌کنند؟!.

پرسش مستقیم

• آیا شیعه عایشه همسر پیامبر را به خیانت در مسائل زناشویی متهم ‌می‌کند؟ (پرسش)

منابع

1. صادقی فدکی، سید جعفر، مقاله «افترا»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴
2. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم
3. رستم‌نژاد، مهدی، پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه