اکیدر بن عبدالملک بن عبدالحی کندی

مقدمه

برخی منابع نام او را «عبدالمغیث» ذکر کرده‌اند^[۱]، اما این نام در منابع قدیمی یافت نشد. اکیدر لقب پادشاه دومة الجندل بود. او از قوم کنده و مسیحی بود^[۲]. و در دومة الجندل، دارای دژی استوار بود و به شکار حیوانات علاقه داشت^[۳].

تجار عرب، از ظلم و ستم اکیدر بن عبدالملک به رسول خدا (ص) شکایت کردند ^[۴]. رسول خدا (ص) چون از طائف برگشت از ذی الحجه تا رجب سال نهم هجری را در مدینه ماند، سپس عازم تبوک شد^[۵]. وقتی به تبوک رسید، با یُحنّة بن رؤبه، فرمانروای ایله صلح کرد و جزیه گرفت، چنان که اهالی جُربا و أذرُح نیز جزیه دادند و حضرت برای آنان مکتوبی را مبنی بر صلح امضا کردند. پس از آن خالد بن ولید را همراه چهارصد و بیست سوار به سوی اکیدر بن عبدالملک فرستاد^[۶]. خالد گفت: یا رسول الله من چگونه می‌‌توانم با این عده کم تا وسط سرزمین‌های کلب بروم؟ حضرت فرمود: تو او را در حال شکار گاو خواهی یافت و او را خواهی گرفت^[۷]. خالد شبانگاه نزدیک قلعه‌های اکیدر رسید و اکیدر را همراه برادرش «حسان» در حال شکار یافت که به تعقیب گاوان بودند، اکیدر اسیر و برادرش حسان کشته شد^[۸].

خالد بن ولید، اکیدر را امان داد که او را نکشد و نزد رسول خدا (ص) بفرستد، به شرط آنکه دومة الجندل را بر او بگشاید. اکیدر چنان کرد و خالد نیز بر سر دو هزار شتر، هفتصد اسب، چهارصد زره و چهارصد نیزه با او صلح کرد^[۹]. در برخی منابع نقل شده است: رسول خدا (ص) لشکری به سوی اکیدر فرستاد. اکیدر لباسی دیبا و زربفت خدمت حضرت فرستاد و حضرت آن را پوشید. مسلمانان با دیدن آن شگفت زده شدند، اما آن حضرت فرمود: دستمال‌های سعد بن معاذ در بهشت بهتر از آن چیزی است که می‌‌بینید^[۱۰].

این گزارش در حالی است که پوشیدن لباس حریر بر مردان حرام است و نیز رسول خدا (ص) هدیه مشرک را قبول نمی‌کرد. از این رو به نظر می‌رسد که نقل واقدی درست باشد که در آن از قول انس بن مالک و جابر بن عبدالله انصاری چنین آمده است: قبای حسان برادر اکیدر^[۱۱] را نزد رسول خدا (ص) آوردند که مسلمانان با دست‌های خود آن را لمس و از آن تعجب می‌کردند. رسول خدا (ص) فرمود: دستمال‌های سعد در بهشت از این بهتر است^[۱۲]. چنان که ابن عساکر^[۱۳] نیز گزارش مصالحه آن حضرت را چنین آورده است: اکیدر وقتی با رسول خدا (ص) مصالحه کرد، دیبای زربفت حریری را برای رسول خدا (ص) هدیه آورد که حضرت نپذیرفت و فرمود: لباس حریر را برگردان که پوشیدن آن بر مردان حرام است^[۱۴].

به هر حال پس از اینکه اکیدر نزد رسول خدا (ص) آمد هدیه‌ای به او داد و با او براساس دادن جزیه، قرارداد صلحی بست و او را به محل حکومت خویش برگرداند^[۱۵]، اما در اینکه او مسلمان شد یا نه، اختلاف است. برخی بر این باورند که او مسلمان شد^[۱۶]، و نامه رسول خدا (ص)^[۱۷] نیز که او را به نماز و دادن زکات سفارش کرده، شاهدی بر این مدعاست ^[۱۸]. دیگر اینکه گفته شده است او بعد از رحلت رسول خدا (ص)، پیمان شکست و مرتد شد^[۱۹]، اما برخی گفته‌اند: او بر کیش خود باقی ماند و جزیه را پذیرفت^[۲۰]، ابن اثیر^[۲۱] کسانی را که وی را مسلمان پنداشته‌اند در اشتباه دانسته و گفته است: سیره‌نویسان با هم اتفاق نظر دارند که او مسلمان نشد و اگر او مسلمان شده و بعد مرتد گشته نباید در شمار صحابه ذکر شود و گرنه بایست نام تمام کسانی که مسلمان شدند و بعد مرتد گشتند نیز در شمار صحابه یاد شود. در سال دوازدهم هجری وقتی خالد از نبرد عین التمر فراغت یافت، عویم بن کاهل اسلمی را در آنجا گذاشت و به طرف دومة الجندل رفت و اکیدر را دستگیر کرده، به قتل رساند^[۲۲].

بنا به قولی جزیه‌ای که رسول خدا (ص) بعد از جنگ تبوک معین کرد، اولین جزیه در اسلام و بعد از نزول آیه حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ^[۲۳]. بوده است^[۲۴]^[۲۵]

منابع

محمدی، رمضان، مقاله «اکیدر بن عبدالملک بن عبدالحی کندی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ کحاله، ج۲، ص۵۲۹.
↑ ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶؛ بیهقی، ج۹، ص۱۸۷؛ ابن حجر، فتح، ج۵، ص۱۶۹.
↑ ابن قتیبه، ص۱۶۵.
↑ ابن حبیب بغدادی، محبر، ص۱۱۳.
↑ بلاذری، انساب، ج۱، ص۴۹۱؛ واقدی، ج۱، ص۷.
↑ ابن سعد، ج۳، ص۳۳۳.
↑ واقدی، ج۳، ص۱۰۲۵؛ ابن عساکر، ج۹، ص۲۰۲.
↑ ابن هشام، ج۴، ص۹۵۲؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۴۹۶.
↑ ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶.
↑ ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶؛ احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۲۱.
↑ و به قولی قبای اکیدر، بنگرید: ابن هشام، ج۴، ص۹۵۳.
↑ ابن هشام، ج۴، ص۹۵۳؛ واقدی، ج۳، ص۱۰۲۷.
↑ ابن عساکر، ج۲، ص۴۲.
↑ ابن حجر، ج۱، ص۳۷۹.
↑ ابن سعد، ج۱، ص۲۱۱ و ج۲، ص۱۲۶؛ طبری، ج۳، ص۱۰۸.
↑ ابونعیم، ج۱، ص۳۶۳؛ صفدی، ج۹، ص۳۵۱؛ ابن عساکر، ج۹، ص۱۹۸.
↑ برای متن نامه، پنگرید: حموی، ج۲، ص۴۸۸.
↑ احمدی میانجی، ج۳، ص۳۱۳.
↑ بلاذری، فتوح، ج۱، ص۷۳.
↑ نووی، ج۱۴، ص۵۰.
↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۷۳.
↑ ابن اثیر، ج۱، ص۲۷۴؛ طبری، ج۳، ص۳۸۵ و ۳۸۷.
↑ «تا به دست خود با خواری جزیه بپردازند» سوره توبه، آیه ۲۹.
↑ احمدی میانجی، ج۳، ص۳۱۳.
↑ محمدی، رمضان، مقاله «اکیدر بن عبدالملک بن عبدالحی کندی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۲۲-۱۲۳.

[1] کحاله، ج۲، ص۵۲۹.

[2] ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶؛ بیهقی، ج۹، ص۱۸۷؛ ابن حجر، فتح، ج۵، ص۱۶۹.

[3] ابن قتیبه، ص۱۶۵.

[4] ابن حبیب بغدادی، محبر، ص۱۱۳.

[5] بلاذری، انساب، ج۱، ص۴۹۱؛ واقدی، ج۱، ص۷.

[6] ابن سعد، ج۳، ص۳۳۳.

[7] واقدی، ج۳، ص۱۰۲۵؛ ابن عساکر، ج۹، ص۲۰۲.

[8] ابن هشام، ج۴، ص۹۵۲؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۴۹۶.

[9] ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶.

[10] ابن سعد، ج۲، ص۱۲۶؛ احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۲۱.

[11] و به قولی قبای اکیدر، بنگرید: ابن هشام، ج۴، ص۹۵۳.

[12] ابن هشام، ج۴، ص۹۵۳؛ واقدی، ج۳، ص۱۰۲۷.

[13] ابن عساکر، ج۲، ص۴۲.

[14] ابن حجر، ج۱، ص۳۷۹.

[15] ابن سعد، ج۱، ص۲۱۱ و ج۲، ص۱۲۶؛ طبری، ج۳، ص۱۰۸.

[16] ابونعیم، ج۱، ص۳۶۳؛ صفدی، ج۹، ص۳۵۱؛ ابن عساکر، ج۹، ص۱۹۸.

[17] برای متن نامه، پنگرید: حموی، ج۲، ص۴۸۸.

[18] احمدی میانجی، ج۳، ص۳۱۳.

[19] بلاذری، فتوح، ج۱، ص۷۳.

[20] نووی، ج۱۴، ص۵۰.

[21] ابن اثیر، ج۱، ص۲۷۳.

[22] ابن اثیر، ج۱، ص۲۷۴؛ طبری، ج۳، ص۳۸۵ و ۳۸۷.

[23] «تا به دست خود با خواری جزیه بپردازند» سوره توبه، آیه ۲۹.

[24] احمدی میانجی، ج۳، ص۳۱۳.

[25] محمدی، رمضان، مقاله «اکیدر بن عبدالملک بن عبدالحی کندی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۲۲-۱۲۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]