بحث:آل داوود در قرآن

آل داوود در دانشنامه معاصر قرآن کریم

داود، اسم اعجمی از ریشه "دود" در فرهنگ عبری به معنی عمو، دایی، شوهر و دوست گرفته شده و در زبان عبری به صورت "داوید" تلفظ می‌شود و سپس در زبان عربی به شکل داود استعمال شده و به معنی عشق و علاقه شدید و محبوب است.

داود از فرزندان یهود، پسر یعقوب و از پیامبران بنی‌اسرائیل است که در هزاره یکم قبل از میلاد مسیح می‌زیسته و سفر مزامیر در کتاب تورات از اوست. آل داوود را مفسران و دانشمندان اسلامی به چند مفهوم گرفته‌اند:

1. شخص داود و علت جمع آمدن فعل تعظیم و تکریم سلیمان می‌باشد.
2. سلیمان، خاندان و فرزندان داود.
3. افرادی از خاندان و امت داود که سپاسگزار خدا باشند؛
4. خانواده، فرزندان و همسران داود
5. نوزده تن فرزند داود که مصداق آل داوود هستند.
6. هشتاد مرد و هفتاد زن که همواره در حال عبادت بودند و محراب عبادت از آنها خالی نبود .

خداوند پس از ذکر مواهبی که خاص داود نموده چون اطاعت کوه و پرندگان از او و نرم شدن آهن به دست او و تفضلاتی که به سلیمان فرموده مانند اینکه باد را در اختیار او نهاد و پریان را مسخر او کرد و چشمه مس را برایش روان ساخت، می‌فرماید: آن متخصصان برای او هر چه می‌خواست: از نمازخانه‌ها و مجسمه‌ها و ظروف بزرگ مانند حوضچه‌ها و دیگ‌های چسبیده به زمین می‌ساختند. ای خاندان داود، شکرگزار باشید و از بندگان من اندکی، سپاسگزارند ﴿يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾.

از امام صادق(ع) در تفسیر این آیه آمده است که هشتاد مرد و هفتاد زن بودند که هرگز محراب (المقدس) از آنها خالی نبود و همگی از خاندان داود بودند. این خاندان در میان بنی‌اسرائیل از حسن شهرت ویژه‌ای برخوردار بودند و حکمت یا حکمت نامه‌ای به آنها منسوب است که در روایات از آن نام برده شده است. از جمله از حضرت صادق(ع) نقل شده که فرمود: در حکمت آل داوود آمده که بر خردمند است که به زمان خویش آشنا و به وظائفش پایبند بوده و زبانش را مواظب باشد .

• در روایات متعددی از اهل بیت(ع) از داوری آل داوود یاد شده است. بر اساس این روایات امام حسین، حضرت سجاد و امام صادق(ع) می‌گویند: ما مانند آل داوود، قضاوت می‌کنیم. امام صادق(ع) در روایتی خبر می‌دهد: هنگامی که امام مهدی(ع) ظهور کند، آل داوود میان مردم داوری خواهند کرد. در چگونگی داوری آل داوود روایت شده که از مردم گواه نمی‌خواستند. در احادیثی، از حکمت آل داوود نیز، یاد شده است. امام صادق(ع) نیز از پدر بزرگوارش نقل می‌کند که در حکمت آل داوود آمده: ای پسر آدم که عالِم و به عظمتش عارفی! پیوسته. چگونه است که قبر و تنهایی آن را یاد نمی‌کنی؟

یکی از وجوه معنایی آل داوود از دیدگاه مفسران این است که داود نماز را بر خانواده، فرزندان و زنانش تقسیم کرد و پس از آن، هر ساعتی از شبانه روز، یکی از آنان در محراب عبادت به نماز می‌ایستاد و این عمل بنابر دستور خداوند به آل داوود است ﴿يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾. طبق روایت امام صادق(ع) نیز که آن را تأیید می‌کند این خاندان غیر از اطاعت و بندگی خداوند هیچ‌گونه وابستگی نداشته‌اند.

• این عنوان فقط یک بار در قرآن آمده است و در آن به آل داوود امر شده که برای شکرگزاری خداوند او را اطاعت و عبادت کنند ﴿يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾. بنا به نقلی از ابن مسعود، آل داوود پس از این دستور به نماز مشغول شدند و در شبانه روز ساعتی نبود مگر اینکه یکی از آنها به نوبت در محراب به نماز می‌ایستاد.

ابوبکر عتیق نیشابوری ذیل آیه ﴿يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾ سؤال می‌کند: چرا خدای تعالی فرمود: ﴿اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا﴾ و جواب آن را این‌گونه بیان می‌کند: در کلمه ﴿اعْمَلُوا﴾ هم طاعت خدا نهفته است و هم شکر او.

سید قطب ذیل آیه ﴿يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ﴾ سؤالات متعددی را در زمینه شکرگزاری انسان بیان می‌کند. از جمله اینکه با توجه به محدودیت توانایی بشر در شکرگزاری از نعمت‌های بی‌حد و مرز خداوند، انسان تا چه اندازه باید شکرگزار این نعمت‌ها باشد.

علامه طباطبایی در مورد این آیه می‌گوید: عبارت ﴿اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا﴾ خطاب به سلیمان و سایر افراد دودمان داود است که با سلیمان بودند به ایشان می‌فرماید: خدا را بندگی کنید تا شکر او را به جا آورده باشید.

با توجه به اینکه خداوند آل داوود را مورد فضل خود قرار داده مشخص می‌شود که خویشاوندی با پیامبران در نزدیکی به خداوند و برخورداری از رضایت او تأثیر دارد و امکانات مادی و معنوی، باید زمینه سپاسگزاری از خداوند باشد. شکر، تنها با زبان نیست، بلکه یک عمل است و برگزیدن بنده از جانب خدا به معنای اختصاص دادن او به فیض الهی و سرازیر شدن نعمت به سوی اوست که این ویژه پیامبران و بعضی از افرادی است که به آنها نزدیک‌اند.