بحث:آیا آیه ۳۰ سوره بقره مثبت علم غیب فرشتگان است؟ (پرسش)

چیستی علم غیب، اقسام علم غیب، و علم غیب ملائکه

• در آیۀ ۳۰ سورۀ بقره چنین آمده است: ﴿وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ﴾
• علم غیب، در واقع علمی است که به عالم غیب تعلق دارد، و از ما نهان است. علم غیب بر دو قسم است: علم غیب ذاتی، که مختص خداوند است و فرشتگان از آن بهره‌ای ندارند. و علم غیب غیرذاتی که خداوند به فرشتگان عنایت کرده است، یعنی فرشتگان نیز علم به غیب دارند. اعم از فرشتگان نگهبان و فرشتگان غیر نگهبان؛ ملائکه به برخی از افکار ما علم دارند، و به برخی علم ندارند. امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ علم ملائکه به افکار ما می‌‌فرماید: ««وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَیَّ مَعَ جَوَارِحِی وَ کُنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَیَّ مِنْ وَرَائِهِمْ وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِیَ عَنْهُم»»
• در برخی از آیات قرآن کریم به علم غیب ملائکه اشاره شده است مانند: ﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾ ﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلَى قَلْبِكَ﴾؛ از این دو آیه استفاده می‌‌شود فرستادۀ خداوند مطالب غیبی را از طرف خداوند می‌‌گیرد و آگاه می‌‌شود بعد به پیامبر یا هرکس دیگر می‌‌رساند. همچنین در آیۀ ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ﴾ رسول عمومیت دارد و شامل همۀ فرستادگان الهی می‌‌شود، چه این فرستاده بشر باشد یا فرشته. این مطلب را مفسرین و برخی از علمای اهل سنت ذیل ‌آیه بیان کرده اند.

علم غیب ملائکه بر اساس آیۀ ۳۰ سورۀ بقره

• برخی از مفسرین در تفسیر آیۀ ۳۰ سورۀ بقره، نظریه هایی مطرح کرده‌اند که اینها چگونه به فساد انسان بر روی زمین آگاهی داشتند و آیا این علم جزء علوم غیبی بود؟ برخی از این نظرات این چنین است:

1. خداوند قبلاً آیندۀ انسان را به طور اجمال برای ملائکه بیان کرده بود.
2. ملائکه خودشان این مطلب را از کلمه «فی الارض» دریافته بودند، زیرا می‌دانستند انسان از خاک آفریده می‌شود و ماده به خاطر محدودیتی که دارد طبعاً مرکز نزاع و تزاحم است.
3. پیشگوئی فرشتگان به خاطر آن بوده که آدم، نخستین مخلوق روی زمین نبود، بلکه پیش از او نیز مخلوقات دیگری بودند که به نزاع و خونریزی پرداختند، پرونده سوء پیشینه آنها سبب بدگمانی فرشتگان نسبت به نسل آدم شد. در برخی از روایات آمده است، شما تنها انسان هایی نیستید که، در این زمین زندگی کرده‌اید؛ آدم‌های قبل از حضرت آدم(ع) نیز بوده‌اند. در این سه احتمال علم به غیب ملائکه فهمیده می‌‌شود.

نتیجه گیری

• نتیجه اینکه آیۀ ۳۰ سورۀ بقره مثبت علم غیب ملائکه است، چون در این نظریات علم غیب ملائکه به گذشته و آیندۀ انسان و علم به هویت انسان کاملا واضح و روشن است.

چیستی علم غیب، اقسام علم غیب، و علم غیب ملائکه

• در آیۀ ۳۰ سورۀ بقره چنین آمده است: ﴿وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ﴾
• علم غیب، در واقع علمی است که به عالم غیب تعلق دارد، و از ما نهان است. علم غیب بر دو قسم است: علم غیب ذاتی، که مختص خداوند است و فرشتگان از آن بهره‌ای ندارند. و علم غیب غیرذاتی که خداوند به فرشتگان عنایت کرده است، یعنی فرشتگان نیز علم به غیب دارند. اعم از فرشتگان نگهبان و فرشتگان غیر نگهبان؛ ملائکه به برخی از افکار ما علم دارند، و به برخی علم ندارند. امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ علم ملائکه به افکار ما می‌‌فرماید: ««وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَیَّ مَعَ جَوَارِحِی وَ کُنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَیَّ مِنْ وَرَائِهِمْ وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِیَ عَنْهُم»»
• در برخی از آیات قرآن کریم به علم غیب ملائکه اشاره شده است مانند: ﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلاَّ وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاء حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاء إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾ ﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلَى قَلْبِكَ﴾؛ از این دو آیه استفاده می‌‌شود فرستادۀ خداوند مطالب غیبی را از طرف خداوند می‌‌گیرد و آگاه می‌‌شود بعد به پیامبر یا هرکس دیگر می‌‌رساند. همچنین در آیۀ ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ﴾ رسول عمومیت دارد و شامل همۀ فرستادگان الهی می‌‌شود، چه این فرستاده بشر باشد یا فرشته. این مطلب را مفسرین و برخی از علمای اهل سنت ذیل ‌آیه بیان کرده اند.

علم غیب ملائکه بر اساس آیۀ ۳۰ سورۀ بقره

• برخی از مفسرین دربارۀ تفسیر آیۀ ۳۰ سوره بقره، نظریه هایی مطرح کرده‌اند مانند:

1. خداوند قبلاً آیندۀ انسان را به طور اجمال برای ملائکه بیان کرده بود.
2. ملائکه خودشان این مطلب را از کلمه «فی الارض» دریافته بودند، زیرا می‌دانستند انسان از خاک آفریده می‌شود و ماده به خاطر محدودیتی که دارد طبعاً مرکز نزاع و تزاحم است. بنابراین امکان‌پذیر نیست که کسی درون تضاد باشد، اما یکی از دو ضد، به ضد دیگر ضربه نزند. و جهان محدود مادی، طبع زیاده طلب انسان‌ها را نمی‌تواند اشباع کند، حتی اگر همه دنیا را به یک فرد بدهند باز ممکن است سیر نشود، این وضع مخصوصا در صورتی که توأم با احساس مسئولیت کافی نباشد سبب فساد و خونریزی می‌شود.
3. پیشگوئی فرشتگان به خاطر آن بوده که آدم نخستین مخلوق روی زمین نبود، بلکه پیش از او نیز مخلوقات دیگری بودند که به نزاع و خونریزی پرداختند، پرونده سوء پیشینه آنها سبب بدگمانی فرشتگان نسبت به نسل آدم شد.

• این تفسیرهای سه گانه چندان منافاتی با هم ندارند یعنی ممکن است همه این امور سبب توجه فرشتگان به این مطلب شده باشد، و اتفاقا این یک واقعیت بود که آنها بیان داشتند، و لذا خداوند هم در پاسخ هرگز آن را انکار نفرمود، بلکه اشاره کرد در کنار این واقعیت، واقعیت‌های مهم‌تری درباره انسان و مقام او وجود دارد که فرشتگان از آن آگاه نیستند، در برخی از روایات آمده است، شما تنها انسان هایی نیستید که، در این زمین زندگی کرده‌اید؛ آدم‌های قبل از حضرت آدم نیز بوده‌اند. نسل‌های گذشته‌ای هم وجود داشتند. گرچه این روایات به لحاظ سندی محکم نیست، اما به عنوان احتمال می‌توان در نظر گرفت. به هر حال فرشتگان یا از طریق آگاهی از سابقه ساکنان زمین یا شواهد و قرائن دیگر از ماجرای جنگ و خونریزی انسان اطلاع داشتند. از این سه احتمال علم به غیب ملائکه فهمیده می‌‌شود.

نتیجه گیری

• نتیجه اینکه آیۀ ۳۰ سورۀ بقره مثبت علم غیب ملائکه است، چون در این نظریات علم غیب ملائکه به گذشته و آیندۀ انسان و علم به هویت انسان کاملا واضح و روشن است.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: