بحث:آیا عجله نکردن در امر ظهور جز وظایف منتظران است؟ (پرسش)

چیستی تعجیل

• تعجیل به معنای عجله کردن و اراده بر امری است که هنوز زمان حصول آن نرسیده است و معمولا به وجود آمدن این صفت قبیح به خاطر نداشتن ظرفیت انسان‌هاست.
• یکی از وظایفی که در زمان غیبت برای منتظرین امری لازم و حیاتی است، عجله نکردن در امر ظهور است زیرا زمانی که صفت قبیحی مانند عجله در روح انسان ریشه دار شد، تبعات جبران ناپذیری برای شخص به وجود می‌‌آورد و این تبعات در موضوعاتی از جمله مسئلۀ ظهور انکارناپذیر است، چنانکه امام جوادS در مذمت تعجیل کنندگان ظهور امام عصرS فرمودند: «در دوران غیبت، عجله کنندگان در امر ظهور هلاک می‌شوند». همچنین امام صادقS فرمودند: «محاضیر هلاک شدند. راوی پرسید محاضیر چه کسانی هستند؟ امام فرمود: عجله کنندگان در امر ظهور؛ در ادامه فرمودند کسانی که ظهور را نزدیک می‌‌دانند نجات می‌‌یابند». در روایتی دیگر عبدالرحمن بن کثیر می‌گوید: خدمت امام صادقS نشسته بودم که مِهزَم داخل شد و عرض کرد: قربانت گردم! به من خبر دهید این امری که در انتظارش هستیم کی واقع می‌شود؟ امام فرمود: «ای مهزم! کسانی که زمان برای ظهور مشخص کردند دروغ می‌‌گویند و شتاب‌کنندگان هلاک می‌‌شوند و تسلیم‌شدگان نجات‌ می‌‌یابند».

پیامدهای منفی تعجیل در ظهور

• پیامدهای منفی نسبت به تعجیل فرج می‌‌تواند در دو بخش معنوی و عقلی قرار بگیرد:

1. پیامدهای ناگوار معنوی نسبت به تعجیل ظهور:
   1. اعتراض و عدم رضایت به مصلحت الهی: در دعایی که سفارش شده در زمان غیبت خوانده شود موضوع رضایت به مصلحت الهی در آن تاکید شده است: «تو نسبت به زمانی که ظهور ولیت انجام می‌‌شود آگاهی و تویی که به او اذن می‌‌دهی امرش را آشکار کند و تو مرا بر این امر صبر بده تا دوست نداشته باشم تعجیل چیزی را که تو تأخیر آن را می‌‌خواهی و نه تأخیر چیزی که تو تعجیل آن را می‌‌خواهی».
   2. شک و تردید در امر ظهور: در دعاهایی که دستور قرائت آن در زمان غیب داده شده به همین نکته یعنی درخواست یقین از خداوند در زمان غیبت نسبت به امر ظهور اشاره شده است: «خدایا یقین را از ما مگیر به خاطر طول مدت غیبت امام و بی‌خبری از او و یاد او و انتظار او و ایمان به او و یقین قوی به ظهور او و دعا برای او و درود بر او را از خاطرمان مبر. تا طول کشیدن غیبت او ما را از ظهور و قیام او مأیوس نسازد و یقین ما در ظهور و قیام او مانند یقین ما در قیام رسول خداa و آنچه او از وحی تو و قرآن تو آورده است، باشد. دل‌های ما را برایمان قوی ساز»
   3. موارد دیگری که می‌‌توان از آفات معنوی عجله در امر ظهور دانست عبارت‌اند از: تمایل پیدا کردن به مدعیان دروغین مهدویت؛ استهزا و تمسخر آیات و روایات نسبت به مسئله ظهور؛ عدم صبر در سختی‌ها، اذیت‌ها و طعنه‌های دشمنان؛تردید در‌ عدل خدا و نفی حکمت‌ طولانی‌ شدن غیبت؛ تردید‌ دربارۀ تمام روایات اهل‌بیت؛ تمسخر و استهزاء منتظران؛ قرار‌ گرفتن‌ در زمرۀ یاران ابلیس و انکار وجود حضرت ولی‌عصرS، تأویل و یا توجیه کردن روایات ظهور امام عصرS طبق خواسته‌ها و هوس‌های نفسانی. در روایات هم، اهل بیت نسبت به شتاب زدگی منتظرین در امر ظهور هشدارهایی داده‌اند، چنانکه امیرالمؤمنینS نسبت به مفهوم عجله فرمودند: «درباره امری پیش از رسیدن وقتش شتاب مکنید که پشیمان خواهید شد و مدت را طولانی مشمارید که دل‌هایتان را قساوت می‌گیرد»..
2. پیامدهای ناگوار عقلی نسبت به تعجیل ظهور:
   1. عجله سبب ایجاد روحیۀ یأس و نومیدی در انسانِ منتظر می‌شود، زیرا منتظری که عجله دارد و به امام نمی‌رسد حالت گله مندی و شکایت در او ایجاد می‌‌شود و این مسئله به قدری حاد می‌‌شود که منتظر نه تنها از صف منتظران خارج می‌‌شود بلکه دیگران را نیز نسبت به امر ظهور سست و بی اراده می‌‌کند و اگر این شتاب زدگی درمان نشود می‌‌تواند به انکار وجود امام هم منجر شود.
   2. عجله از نگاه عقل یک واکنش افراطی است، اگر شخصی نسبت به موضوعی از جمله مسئلۀ ظهور عجله داشته باشد و به این خواسته نرسد، واکنش افراطی او به واکنشی خلاف واکنش افراطی او تبدیل شده و او را نسبت به مسئلۀ ظهور بی تفاوت می‌‌کند در حالی که این بی تفاوتی طبق روایت معصومین انسان را به سمت قساوت قلب سوق می‌‌دهد.

• باید توجه داشت منشأ پیامدهای منفی عقلی، این است که منتظر نمی‌داند ظهور از سنت‌های الهی است و مانند همۀ سنت‌ها باید پس از تحقق همۀ شرایط و زمینه‌ها حاصل شود، بنابراین برای وقوع آن عجله می‌کند. امام صادقS در تفسیر آیه: أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ که حاکی از سنتی الهی است، فرمود: «این همان امر موعود ماست که با عجله حاصل نمی‌شود».

راه‌های مبارزه با تعجیل در ظهور

• راه‌های مبارزه با صفت تعجیل در ظهور عبارت‌اند از:

1. تسلیم بودن منتظر به اراده و حکمت الهی:تسلیم بودن منتظر نقش بسیار موثری برای درمان این صفت دارد، چراکه سبب آرامش فرد شده و اسباب نجاتش را مهیا می‌‌کند، امام جوادS فرمودند: «شتاب‌زدگان در امر ظهور هلاک می‌شوند و اهل تسلیم نجات می‌یابند». در روایت دیگری امام سجادS فرمودند: «برای قائم ما دو گونه غیبت است... اما زمان غیبت دوم قائم طولانی است تا جایی که بیشتر کسانی که به او ایمان داشتند، از اعتقاد خود بر می‌گردند. فقط کسانی می‌‌توانند در اعتقاد خود ثابت قدم بمانند که یقینی محکم و شناختی صحیح داشته و تسلیم ما اهل بیت باشند و سخنان ما بر آنها گران نباشد». در واقع در این روایت منظور از تسلیم شدن در برابر کلام اهلبیت به معنای تسلیم شدن در برابر اراده و خواست خداوند است چراکه ائمه خواسته ای غیر از خواستۀ خداوند ندارند. اما حاصل شدن چنین صفتی (تسلیم بودن) هم به وسیلۀ ایمان به غیب حاصل می‌‌شود همچنان که در روایت ایمان به غیب جزء صفات منتظران آورده شده است: «خوشا به حال صابران در دوره غیبت، و استواران در محبت امام غایب! همانانی که خدای تبارک و تعالی در کتابش چنین توصیفشان کرده است این قرآن، هدایت است برای پرهیزگاران، همان کسانیکه به غیب ایمان دارند». در واقع شتاب‌زدگی حاصل عدم درک جایگاه مصلحت و حکمت الهی نسبت به تحقق خیر الهی و عدم تسلیم نسبت به ارادۀ خداوند است که به دخالت در تقدیر الهی در مورد زمان ظهور می‌انجامد؛ زیرا چنین فردی تنها عامل انسانی را در تحقق ظهور مؤثر می‌داند؛ در حالی‌که عامل اساسی پدیدۀ ظهور خداوند است و هر انسان منتظری به اندازۀ قابلیت خود حق دخالت در تحقق آن را دارد. شتاب‌زدگی برای تغییر مقدرات حیات این جهانی خطا و حتی نوعی خدایی کردن برای تصمیم‌گیری در تحقق ظهور است؛ بنابراین باید به جای شتاب، تسلیم رضا و حکمت الهی بود. صبر نکردن بر محنت‌ها و تعجیل در تحقق ظهور منجی موعود باعث هلاکت می‌شود.
2. بررسی آثار مثبت صبر: فرد منتظر با بررسی آثار صبر، در موضوع ظهور می‌‌تواند با این وصف یعنی تعجیل ظهور مبارزه کند. از آثار مثبت صبر می‌‌توان به موارد و روایات زیر اشاره کرد:
   1. جهاد در کنار پیامبرa: امام حسینS فرمودند «آنها که در زمان غیبت نسبت به دشمنی دشمنان صبر کنند، مانند کسانی هستند که در کنار پیامبر(صلی الله علیه واله) شمشیر می‌‌زنند».
   2. محشور شدن با اهل بیتS: امام صادقS فرمودند «کسی که منتظر امر ما باشد و در این راه، بر آزار و ترس و وحشت صبر کند، روز قیامت با ما محشور می‌‌شود».
   3. در خیمه امام بودن: امام صادقS فرمودند: «کسی که در راه انتظار و در مسیر آن بمیرد، مانند کسی است که در خیمه امام منتظر بوده باشد».
3. روشنگری اندیشمندان مسلمان: روشنگری علمای دینی نسبت به عاقب صبر کردن منتظران و همچنین ایجاد معرفت و شناخت به امام راه بسیار موثری برای ایجاد صبر در جان منتظران است. چراکه روشنگری دانشمندان اسلامی سبب می‌‌شود منتظران متوجه شوند تاخیر ظهور ضرری را متوجۀ آنان نمی‌کند، زیرا منتظر واقعی پیوند ناگسستنی با امام دارد و همواره در زمرۀ یاران امام عصرS محسوب می‌‌شود حتی اگر در قید حیات نباشد؛ چنانکه امام باقرS فرمودند: «هرکس با شناخت امامش بمیرد، پیش افتادن این امر(ظهور) و یا به عقب افتادن آن به او ضرری نمیرساند چراکه کسی که نسبت به امامش معرفت داشته باشد و بمیرد مانند کسی است که با حضرت قائم در خیمه‌اش است».

فرق بین انتظار و عجله

• نکتۀ مهمی که باید به آن توجه کرد این است که بین انتظار و عجله در امر ظهور تفاوت وجود دارد، چراکه انتظار کشیدن جزء وظایف منتظران است ولی در موضوع عجله، عجله نکردن جزء وظایف منتظرین قرار می‌‌گیرد.
• فرق انتظار و عجله در این است که انتظار نوعی شتاب و دویدن به سمت مطلوب است اما نه شتابی که مورد مذمت قرار گرفته است، بلکه انتظار مصداقی از شتاب‌های مطلوب است، چنانکه در اذان و اقامه به این نوع از شتاب اشاره شده است: «حَیَّ عَلَی الصَّلَاةِ و حَیَّ عَلَی الْفَلَاحِ و حَیَّ عَلَی خَیْرِ الْعَمَلِ». دعا برای ظهور مصداق بارز شتاب مطلوب منتظر به سمت ظهور است، زیرا دعا برای ظهور نشان دهندۀ یقین و ایمان منتظر به این است که ظهور حضرت و فراهم نمودن وسائل فرج از قدرت همه، جز قدرت الهی خارج است و انجام آن به دعا و خواستن از خداوند میسر خواهد شد.
• به بیان دیگر کسانی که درباره ظهور آن حضرت شتاب‌زده می‌‌شوند در واقع اشکال و اعتراضشان به قضا و قدر الهی است که چرا خداوند آن حضرت را ظاهر نمی‌کند تا عالم را از ظلم و جور نجات دهد، نتیجه چنین اعتراضی چیزی غیر از شقاوت و هلاکت برای آنان نخواهد بود اما انتظار و دعا کردن برای تعجیل ظهور آن حضرت چیزی غیر از راضی بودن به قضا و قدر خدا و تسلیم در برابر فرمانش نیست و فقط این راه است که موجب نجات منتظرین را فراهم می‌‌کند.
• اما اسبابی که باعث می‌‌شود انتظار از مقولۀ عجلۀ مذموم نباشد عبارتند از:

1. فرد منتظر به سبب انتظارش از خداوند نمی‌خواهد امر ظهور را بدون در نظر گرفتن شرایط، زمان و مصلحت آن محقق کند، در حالی که انسان عجول به خاطر عجله ای که دارد می‌‌خواهد امر ظهور به هر طریقی محقق شود چه شرایط و زمان برای این امر حاصل شده باشد، چه حاصل نشده باشد.
2. انتظار فرد منتظر، همواره بر اساس انجام تکالیف الهی است که در زمان غیبت بر دوش منتظران نهادینه شده است یعنی فرد منتظر خود را مکلف می‌‌بیند تکالیفی که بر عهده‌اش قرار گرفته است را به خوبی انجام دهد چنانکه امام صادقS در روایتی فرمود: «آنانکه از همراهی و یاری قائم خشنود می‌شوند؛ باید انتظار پیشه کند و به پرهیزگاری و حسن خلق روی آورد که در چنین صورتی او منتظِر است و اگر در این حالت بمیرد و قائم پس از او قیام نماید، اجر او مانند کسی است که قائم را درک کرده است؛ پس تلاش کنید و انتظار بکشید که این انتظار گوارایتان باد». با این روایت مشخص می‌‌شود فرد عجول به هیچ عنوان نمی‌تواند در صف منتظران قرار بگیرد چراکه در این روایت منتظران به انجام تکالیف الهی از جمله پرهیزکاری و حسن خلق مکلف شده‌اند، در حالی که فرد عجول به خاطر عجله ای که در امر ظهور دارد نمی‌تواند به انجام تکالیف الهی مقید باشد.

نتیجه گیری

• بنابراین عجله نکردن در امر ظهور یکی از اصلی ترین وظایف منتظر در زمان غیبت امام عصرS است، زیرا عجله در امر ظهور هم آثار منفی از جمله اعتراض و عدم رضایت به مصلحت الهی دارد و هم به وجود آورندۀ آثار منفی عقلی از جمله ایجاد روحیۀ یأس و نومیدی در انسانِ منتظر می‌‌شود.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: