بحث:امامت در کودکی

مقدمه

• امامت در باور شیعه، از اهمیّت بالایی برخوردار است؛ زیرا در تفکر شیعه، جایگاه امامت، الهی است: ﴿قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾، ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾ و به دست رسول خدا(ص) یا ولی خدا برای دیگران معرّفی می‌شود: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ﴾ تفاوتی ندارد، شخصی که به عنوان امام معرّفی می‌شود کودکی پنج ساله، یا اینکه چهل سال از سن او گذشته باشد.
• اهل سنت، بلوغ را یکی از شرایط امام می‌دانند و بر این باورند که هرچه سن شخص بیشتر باشد، برای امامت مناسبت‌تر است. همین نگاه و معیار را در مورد برتری خلفا نسبت به امیرمؤمنان(ع) به کار گرفتند.
• از پرسش‌هایی که با محوریت نگاه اهل سنت، به امامت درباره امامت امام زمان(ع) مطرح شده این است: آیا کسی می‌تواند در سن کودکی به مقام امامت و خلافت برسد؟ به دیگر سخن، کودکی که تکلیف ندارد، چگونه می‌تواند به امامت برسد؟
• در پاسخ به این پرسش می‌گوییم:

1. خداوند متعال در قرآن کریم، خطاب به حضرت یحیی(ع) می‌فرماید: ﴿يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا﴾. واژه ﴿صَبِيًّا﴾ به کودک اطلاق می‌شود و حضرت یحیی(ع) در حالی که صبی بود به مقام نبوّت و حکومت رسید.
2. در قرآن کریم درباره حضرت عیسی(ع) آمده است: ﴿فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا﴾. قندوزی پس از ذکر ولادت امام مهدی(ع) می‌نویسد: گفته‌اند که خداوند تبارک و تعالی، ایشان را در سن طفولیت، حکمت و فصل‌الخطاب عنایت فرمود و او را نشانه‌ای برای عالمیان قرار داد؛ همان‌گونه که در شأن حضرت یحیی(ع)فرمود:﴿يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا﴾. همچنین در شأن حضرت عیسی(ع) فرمود: ﴿قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّاقَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا﴾.
3. مسأله خلافت و امامت بر پایه لیاقت -حتی در کودکی و نوجوانی- در اسلام پیشینه دارد. پیامبر اکرم(ص) در سال سوم هجرت، پس از نزول آیه شریف ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾ علی بن ابی‌طالب(ع) را که نوجوانی بیش نبود، به خلافت و وصایت منصوب کرد و به قوم خود دستور داد که حرف او را شنیده، از او اطاعت کنند.
4. در نگاه و باور شیعه، امامت انسان کودک و نوجوان، چیز تازه‌ای در جامعه شیعی نیست، بلکه به اتفاق شیعه، این کار پیش از امام مهدی(ع) نیز بوده است: امامت امام جواد(ع) در سن هشت سالگی و امامت امام هادی(ع) در سن نه سالگی نمونه این کار است.

• ممکن است کسی اشکال کند که چه ضرورتی دارد امام، کودکی باشد، در حالی که ممکن است، مورد شک و تردید گروهی قرار گیرد؟ آیا بهتر نبود که انسان بالغ و مکلّف، به مقام امامت برگزیده می‌شد؟
• پاسخ: ممکن است عواملی در این گزینش مؤثّر باشد:

1. امتحان مردم؛ زیرا با اثبات امامتِ طفل از راه معجزه و جهات دیگر، انسان امتحان می‌شود که چگونه در برابر حقّ تسلیم شود.
2. برای اثبات این که امامت این شخص از جانب خدا است؛ زیرا اگر امامان تنها در بزرگسالی به مقام امامت می‌رسیدند، ممکن بود شخص خیال کند که مقامات و کمالات آنان اکتسابی است، ولی در طفل صغیر، هیچ‌گاه این گمان برده نمی‌شود و اگر طفلی، فضایلی در حدّ امامت داشت، شکّی نیست که او از جانب خداوند به مقام امامت رسیده است؛ همان‌گونه که درباره امام جواد(ع) چنین رخ نمود. از سویی توجیهی برای امّی بودن پیامبر(ص) این است که کسی گمان نکند آنچه را که برای مردم از معارف آورده، از دیگران فرا گرفته و یا در کتاب خوانده است.
3. برای اثبات این مطلب که مقام و منزلت، بر پایه لیاقت است نه بزرگی سنّ. چنان‌که در جریان امارت و فرماندهی اسامة بن زید چنین بود؛ زیرا گروهی از صحابه بر تعویض او پافشاری می‌کردند، ولی پیامبر اکرم(ص) به دلیل شایستگی وی، به این پافشاری توجّهی نکرد.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: