بحث:مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)

پاسخ جامع قبل

اهمیت یاد امام

• یکی از وظایف و مسؤولیت‌های مهم مسلمانان درباره حضرت مهدی (ع)، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت در همه زمان‌ها و مکان‌ها و فراموش نکردن ذکر اوست چراکه هر کس چیزی را دوست بدارد، همواره نام آن را بر زبان دارد. دوران انتظار دوران هجوم فتنه‌ها، مشکلات و گرفتاری‌هاست و آنچه باعث آرامش قلبی و قدرت روحی شیعۀ منتظر می‌شود و وی را از غفلت، زینت، و وسوسه شیطان نجات می‌دهد ذکر و هوشیاری است. اصولا باید توجه داشت یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت (ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود. در روایتی امام صادق (ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید: «ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن، رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت و گو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیآمدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام‌ ما، فراخواند».
• امام کاظم (ع) دربارۀ غیبت امام زمان (ع) فرمود: «خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود» یعنی مؤمنان‌ و ‌‌منتظران‌ کامل آن حضرت پیوسته به یاد ایشانند و با یاد و ذکر آن حضرت زندگی‌ می‌کنند‌ و اگر در مجالس مردم هم حاضر می‌شوند و با آنها گفتگو می‌کنند، قلبشان پیش امام (ع) و به انتظار شوق وصال اوست؛ مثل شخصی که تنها فرزندِ دارای جمیع کمالات او به سفر رفته و این پدر در تمام ساعات و حالات، فرزندش پیش نظر اوست و همین که انتظار قلبی به این درجه از کمال رسید، آثار ظاهری او هم به درجۀ کمال می‌رسد، یعنی توجه دائمی به ایشان موجب می‌شود انسان در همۀ صحنه‌های زندگی‌اش مطابق با خواست ایشان عمل کند و حرکات و سکناتش را با پسند ایشان تنظیم کند.

چیستی یاد امام بر اساس آیات

• "ذکر" به معنی حفظ مطالب و یادآوری چیزی به زبان یا به قلب؛ به دو گونه: "ذکر قلبی" و "ذکر زبانی" است و ذکر لسانی از آثار ذکر قلبی است لذا حقیقت "ذکر" توجه با تمام قلب به عظمت و علم خدا و حاضر و ناظر بودنش است که این توجه مبدأ حرکت او به سوی جهاد، تلاش و نیکی‌ها می‌‌گردد و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد می‌‌نماید. این معنای از ذکر نسبت به "امامان معصوم" نیز سازگار است. به این دلیل که ایشان اسماء حسنای خداوند هستند و به استناد برخی از آیات و روایات، ناظر و شاهد بر اعمال بندگان هستند. مانند آیۀ ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ که مراد از "الْمُؤْمِنُونَ" امامان معصوم (ع) است. از سوی دیگر در بسیاری از آیات قرآن کریم ذکر نعمت توصیه شده است: ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾ و بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین و فراگیرترین نعمت‌های الهی "امام معصوم" است. آیۀ ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾ شاهدی بر این مدعاست که در برخی از روایات مراد از نعمت ظاهری، امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی، امام غائب ذکر شده است و نیز امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا﴾ فرمود: «ما (اهل بیت) نعمتی هستیم که خدا به بندگانش انعام نموده است».
• بر این اساس مراد از ذکر و یاد امام عصر (ع) این است که انسان در همه حال، ایشان را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند و یاد آن حضرت مانع از ارتکاب گناه شود و انسان را به انجام کارهای نیک تشویق نماید، در ‌این صورت یاد و ذکر آن حضرت، یاد و ذکر‌ خداوند‌ متعال است‌.

سیره اهل بیت در یاد کردن امام مهدی(ع)

• پیشوایان ما همواره تشویق و سفارش به برگزاری یادکردهای اهل بیت (ع) نموده‌ و در برخی از موارد هنگام یاد نمودن امام مهدی (ع) اشتیاق خویش را به وی ابراز و به یاد آن امام گریه کرده‌اند. برخی از این روایات از این قرار است:

1. امام صادق (ع) به داود بن سرحان می‌فرماید: «ای داود! سلام مرا به دوستانم برسان و این پیام مرا بگو: "خداوند رحمت کند بنده‌ای را که وقتی با یک نفر هست، دربارۀ امر ما مذاکره کند. در این صورت، نفر سوم آنها فرشته‌ای است که برای آنها طلب مغفرت می‌کند و هیچ دو نفری با هم بر یاد نمودن از ما اجتماع نمی‌کنند، مگر آنکه خدای تعالی به آن دو بر فرشتگان مباهات می‌کند. پس هر گاه اجتماع کردید به "ذکر" بپردازید؛ زیرا اجتماع شما و یاد کردن شما، سبب زنده شدن ما می‌شود و بهترین مردم بعد از ما کسانی هستند که درباره امر ما مذاکره کرده و به "ذکر" ما دعوت می‌کنند».
2. سدیر صیرفی در روایتی می‌گوید: «من، مفضل بن عمر، ابوبصیر و أبان بن تغلب بر امام صادق (ع) وارد شدیم دیدیم ایشان بر روی خاک نشسته است و با قلبی سوزان به شدت گریه نموده و این ذکر را زمزمه می‌کردند: «ای آقای من غیبت تو آرامش مرا از من ربوده و زندگی را بر من تنگ نموده و قرار دلم را از من گرفته است»..
3. امام جواد (ع) نیز در روایتی هنگام نام بردن امامان معصوم پیش از این که نام امام عصر(ع) را بیان کند به شدت گریه نمود.

• بر این اساس ذکر و یاد امام عصر (ع) و گریه نمودن در اشتیاق و فراق وی در دوران غیبت آن حضرت یکی از موارد تأسی به معصومان (ع) و از اعمال صالح به شمار می‌آید چون در واقع این یاد و گریه، توجه مؤمنان به آن امام غائب از نظر را جلب نموده و مقدمه‌ای می‌شود که معصومان (ع) به معرفی وی، تبیین دوران غیبت و رسالت منتظران در آن دوران بپردازند. علاوه بر این، موجب افزایش عشق و محبت منتظران نسبت به ایشان و استقامت در برابر مشکلات و سختی‌ها خواهد شد. امام زمان (ع) نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و ما می‌‌توانیم با زمزمۀ‌ دعای عهد، دعای ندبه و زیارت نامه آل یس ارتباط قلبی و معنوی با ایشان داشته و چراغ یادش را در آسمان جانمان روشن بداریم.

اهمیت یاد امام

• یکی از وظایف و مسؤولیت‌های مهم مسلمانان دربارۀ حضرت مهدی (ع)، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت در همۀ زمان‌ها و مکان‌ها و فراموش نکردن یاد اوست، چراکه هر کس چیزی را دوست بدارد، همواره نام آن را بر زبان دارد. اصولا باید توجه داشت یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت (ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود. در روایتی امام صادق (ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید: «ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن، رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت و گو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیآمدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام‌ ما، فراخواند».
• امام کاظم (ع) دربارۀ غیبت امام زمان (ع) فرمود: «خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود». یعنی مؤمنان‌ و ‌‌منتظران‌ کامل آن حضرت پیوسته به یاد ایشانند و با یاد و ذکر آن حضرت زندگی‌ می‌کنند‌. منتظر واقعی امام زمان (ع) نمی‌تواند از یاد ایشان و انتظار قدومشان غافل شود. این چیزی نیست که به صورت تصنعی در مؤمن به وجود آید، بلکه معرفت و محبت و انتظارش او را به طور طبیعی به این حالت می‌رساند. انتظار قلبی کامل، اینچنین حاصل می‌شود که شخص مؤمن در هیچ حالی از حالات و هیچ وقتی از اوقات و هیچ مکانی از مکان‌ها، از یاد امامش و انتظار قدوم مبارکش خالی و فارغ نباشد، بلکه اگر در مجالس و محافل مردم هم حاضر می‌شود و با اهل عالم گفتگو می‌کند، قلبش پیش امام (ع) باشد و به انتظار او و خیال او و شوق وصال او باشد. مثل شخصی که اولادش منحصر باشد به یک نفر و آن یک نفر هم به جمیع کمالات آراسته باشد و وجودش انواع و اقسام فوائد و منافع برای این شخص داشته باشد و به سفری رفته باشد و این پدر از جا و منزل او خبر نداشته باشد. یاد امام (ع) و توجه دائمی به ایشان موجب می‌شود انسان در همۀ صحنه‌های زندگی مطابق با خواست ایشان عمل کند و حرکات و سکناتش را با پسند ایشان تنظیم کند.

چیستی یاد امام بر اساس آیات

• "ذکر" گاه به معنی حفظ مطالب و معارف و گاه به معنی یادآوری چیزی به زبان یا به قلب است، لذا گفته‌اند ذکر دو گونه است: "ذکر قلبی" و "ذکر زبانی". و ذکر لسانی از آثار ذکر قلبی است لذا حقیقت "ذکر" این است که انسان با تمام وجود، متوجه خدا و عظمت او، علم و آگاهیش و حاضر و ناظر بودنش گردد و این توجه، مبدأ حرکت و فعالیت در وجود او به سوی جهاد، تلاش و نیکی‌ها گردد و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد نماید. معنای گفته شده از ذکر نسبت به "امامان معصوم" نیز سازگار است. به این دلیل که ایشان اسماء حسنای خداوند هستند و به استناد برخی از آیات و روایات، ناظر و شاهد بر اعمال بندگان هستند. مانند آیۀ ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ که مراد از "الْمُؤْمِنُونَ" امامان معصوم (ع) است. از سوی دیگر در بسیاری از آیات قرآن کریم ذکر نعمت توصیه شده است: ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾ و بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین و فراگیرترین نعمت‌های الهی "امام معصوم" است. آیۀ ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾ شاهدی بر این مدعاست که در برخی از روایات مراد از نعمت ظاهری، امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی، امام غائب ذکر شده است و نیز امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا﴾فرمود: «ما (اهل بیت) نعمتی هستیم که خدا به بندگانش انعام نموده است».
• بر این اساس مراد از ذکر و یاد امام عصر (ع) این است که انسان در همه حال، ایشان را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند و یاد آن حضرت مانع از ارتکاب گناه شود و انسان را به انجام کارهای نیک تشویق نماید. در ‌این صورت یاد و ذکر آن حضرت، یاد و ذکر‌ خداوند‌ متعال است‌.

سیره اهل بیت در یاد کردن امام مهدی(ع)

• پیشوایان ما همواره تشویق و سفارش به برگزاری یادکردهای اهل بیت (ع) نموده‌ و سیرۀ اهل بیت (ع) بیانگر این مطلب است که ایشان پیش از تولد امام عصر (ع) بسیار او را یاد نموده‌اند و در برخی از موارد هنگام یاد نمودن وی اشتیاق خویش را به وی ابراز نموده و به یاد آن امام گریه کرده‌اند. برخی از این روایات از این قرار است:

1. امام سجاد (ع) در روایتی هنگام بیان برخی از وقایع پس از وفات امام حسن عسکری (ع) و یاد امام عصر(ع) به یاد ایشان به شدت اشک از دیدگان جاری نموده است.
2. در روایت دیگری هنگامی که دعبل اشعارش را در محضر امام رضا (ع) می‌خواند هنگام خواندن بیت: خُرُوجُ إِمَامٍ لَا مَحَالَةَ خَارِجٌ... یَقُومُ عَلَی اسْمِ اللَّهِ وَ الْبَرَکَات‏... امام رضا(ع) پس از شنیدن این ابیات به شدت گریه نمود و سپس پیرامون آن امام به دعبل سخنانی فرمود.
3. امام صادق (ع) به داود بن سرحان می‌فرماید: «ای داود! سلام مرا به دوستانم برسان و این پیام مرا بگو: "خداوند رحمت کند بنده‌ای را که وقتی با یک نفر هست، دربارۀ امر ما مذاکره کند. در این صورت، نفر سوم آنها فرشته‌ای است که برای آنها طلب مغفرت می‌کند و هیچ دو نفری با هم بر یاد نمودن از ما اجتماع نمی‌کنند، مگر آنکه خدای تعالی به آن دو بر فرشتگان مباهات می‌کند. پس هر گاه اجتماع کردید به "ذکر" بپردازید؛ زیرا اجتماع شما و یاد کردن شما، سبب زنده شدن ما می‌شود و بهترین مردم بعد از ما کسانی هستند که درباره امر ما مذاکره کرده و به "ذکر" ما دعوت می‌کنند».
4. سدیر صیرفی در روایتی می‌گوید: «من، مفضل بن عمر، ابوبصیر و أبان بن تغلب بر امام صادق (ع) وارد شدیم دیدیم ایشان بر روی خاک نشسته است و با قلبی سوزان به شدت گریه نموده و این ذکر را زمزمه می‌کردند: «ای آقای من غیبت تو آرامش مرا از من ربوده و زندگی را بر من تنگ نموده و قرار دلم را از من گرفته است».
5. امام جواد (ع) نیز در روایتی هنگام نام بردن امامان معصوم پیش از این که نام امام عصر (ع) را بیان کند به شدت گریه نمود.

• بر این اساس ذکر و یاد امام عصر (ع) و گریه نمودن در اشتیاق و فراق وی در دوران غیبت آن حضرت یکی از موارد تأسی به معصومان (ع) و از اعمال صالح به شمار می‌آید، زیرا در واقع این یاد و گریه، توجه مؤمنان را به آن امام غائب از نظر، جلب نموده و مقدمه‌ای می‌شود که معصومان (ع) به معرفی وی، تبیین دوران غیبت و رسالت منتظران در آن دوران بپردازند. علاوه بر این، موجب افزایش عشق و محبت منتظران نسبت به ایشان و استقامت در برابر مشکلات و سختی‌ها خواهد شد. امام زمان(ع) نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و ما می‌‌توانیم با زمزمۀ‌ دعای عهد، دعای ندبه و زیارت نامۀ آل یس ارتباط قلبی و معنوی با ایشان داشته و چراغ یادش را در آسمان جانمان روشن بداریم.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: