مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)

مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت
مدخل اصلی	زیارت امام مهدی - یاد امام مهدی
تعداد پاسخ	۱۱ پاسخ

مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

اهمیت یاد امام

یکی از وظایف و مسئولیت‌های مهم مسلمانان درباره امام مهدی (ع)، بزرگداشت نام و یاد آن حضرت در همه زمان‌ها و مکان‌هاست. امام علی (ع) فرمود: «مَنْ أَحَبَّ شَیْئاً لَهِجَ بِذِکْرِهِ‏»؛ دوران انتظار دوران هجوم فتنه‌ها، مشکلات و گرفتاری‌هاست و آنچه باعث آرامش قلبی و قدرت روحی شیعۀ منتظر می‌شود و وی را از غفلت، زینت، و وسوسه شیطان نجات می‌دهد ذکر و هوشیاری است. اصولا باید توجه داشت یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت (ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود. در روایتی امام صادق (ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید: «ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن، رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت و گو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیآمدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام‌ ما، فراخواند».

امام کاظم (ع) دربارۀ غیبت امام زمان (ع) فرمود: «خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود» یعنی مؤمنان‌ و ‌‌منتظران‌ کامل آن حضرت پیوسته به یاد ایشانند و با یاد و ذکر آن حضرت زندگی‌ می‌کنند‌ و اگر در مجالس مردم هم حاضر می‌شوند و با آنها گفتگو می‌کنند، قلبشان پیش امام (ع) و به انتظار شوق وصال اوست؛ مثل شخصی که تنها فرزندِ دارای جمیع کمالات او به سفر رفته و این پدر در تمام ساعات و حالات، فرزندش پیش نظر اوست و همین که انتظار قلبی به این درجه از کمال رسید، آثار ظاهری او هم به درجۀ کمال می‌رسد؛ یعنی توجه دائمی به ایشان موجب می‌شود انسان در همۀ صحنه‌های زندگی‌اش مطابق با خواست ایشان عمل کند و حرکات و سکناتش را با پسند ایشان تنظیم کند.

مراد از یاد امام مهدی

مراد از ذکر و یاد امام عصر (ع) این است که انسان در همه حال، ایشان را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند و یاد آن حضرت مانع از ارتکاب گناه شود و انسان را به انجام کارهای نیک تشویق نماید، در ‌این صورت یاد و ذکر آن حضرت، یاد و ذکر‌ خداوند‌ متعال است‌. === گونه‌های ذکر و یاد امام === ذکر" به معنی حفظ مطالب و یادآوری چیزی به زبان یا به قلب؛ به دو گونه: "ذکر قلبی" و "ذکر زبانی" است و ذکر لسانی از آثار ذکر قلبی است لذا حقیقت "ذکر" توجه با تمام قلب به عظمت و علم خدا و حاضر و ناظر بودنش است که این توجه مبدأ حرکت او به سوی جهاد، تلاش و نیکی‌ها می‌‌گردد و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد می‌‌نماید. این معنای از ذکر نسبت به "امامان معصوم" نیز سازگار است. به این دلیل که ایشان اسماء حسنای خداوند هستند و به استناد برخی از آیات و روایات، ناظر و شاهد بر اعمال بندگان هستند. مانند آیۀ ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ که مراد از "الْمُؤْمِنُونَ" امامان معصوم (ع) است. از سوی دیگر در بسیاری از آیات قرآن کریم ذکر نعمت توصیه شده است: ﴿وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾؛ ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾ و بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین و فراگیرترین نعمت‌های الهی "امام معصوم" است. آیۀ ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾ شاهدی بر این مدعاست که در برخی از روایات مراد از نعمت ظاهری، امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی، امام غائب ذکر شده است و نیز امیرالمؤمنین (ع) دربارۀ آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللَّهِ كُفْرًا﴾ فرمود: «ما (اهل بیت) نعمتی هستیم که خدا به بندگانش انعام نموده است».

سیره اهل‌بیت (ع) در یاد کردن امام مهدی (ع)

پیشوایان ما همواره تشویق و سفارش به برگزاری یادکردهای اهل بیت (ع) نموده و در برخی از موارد هنگام یاد نمودن امام مهدی (ع) اشتیاق خویش را به وی ابراز و به یاد آن امام گریه کرده‌اند؛ برخی از این روایات بدین قرار است:

1. امام صادق (ع) به داودبن سرحان می‌فرماید: «ای داود! سلام مرا به دوستانم برسان و این پیام مرا بگو: "خداوند رحمت کند بنده‌ای را که وقتی با یک نفر هست، دربارۀ امر ما مذاکره کند. در این صورت، نفر سوم آنها فرشته‌ای است که برای آنها طلب مغفرت می‌کند و هیچ دو نفری با هم بر یاد نمودن از ما اجتماع نمی‌کنند، مگر آنکه خدای تعالی به آن دو بر فرشتگان مباهات می‌کند. پس هر گاه اجتماع کردید به "ذکر" بپردازید؛ زیرا اجتماع شما و یاد کردن شما، سبب زنده شدن ما می‌شود و بهترین مردم بعد از ما کسانی هستند که درباره امر ما مذاکره کرده و به "ذکر" ما دعوت می‌کنند».
2. سدیر صیرفی در روایتی می‌گوید: «من، مفضل بن عمر، ابوبصیر و أبان‌بن تغلب بر امام صادق (ع) وارد شدیم دیدیم ایشان بر روی خاک نشسته است و با قلبی سوزان به شدت گریه نموده و این ذکر را زمزمه می‌کردند: «ای آقای من غیبت تو آرامش مرا از من ربوده و زندگی را بر من تنگ نموده و قرار دلم را از من گرفته است».
3. امام جواد (ع) نیز در روایتی هنگام نام بردن امامان معصوم پیش از این که نام امام عصر (ع) را بیان کند به شدت گریه نمود.

نتیجه

ذکر و یاد امام عصر (ع) و گریه کردن در اشتیاق و فراق وی در دوران غیبت آن حضرت، یکی از وظایف مسلمانان نسبت به امام مهدی است؛ چون درواقع این یاد و گریه، توجه مؤمنان به آن امام غائب از نظر را جلب نموده و مقدمه‌ای می‌شود که معصومان (ع) به معرفی وی، تبیین دوران غیبت و رسالت منتظران در آن دوران بپردازند. افزون‌بر این، سبب افزایش عشق و محبت منتظران نسبت به ایشان و استقامت در برابر مشکلات و سختی‌ها خواهد شد. امام زمان (ع) نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و ما می‌‌توانیم با زمزمۀ‌ دعای عهد، دعای ندبه و زیارت نامه آل یس ارتباط قلبی و معنوی با ایشان داشته و چراغ یادش را در آسمان جانمان روشن بداریم؛ البته ضروری است که در کنار ذکر زبانی، توجه به معانی و عمل به محتوای آن نیز موردتوجه باشد؛ زیرا صرف ذکر و زمزمه زبانی کافی نیست.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «یکی از مسؤولیت‌های شیعه درباره حضرت مهدی (ع) در این دوران بزرگداشت نام و یاد آن حضرت است. این بزرگداشت، جلوه‌های فراوانی دارد. از برپایی نشست‌های دعا و نیایش گرفته تا کارهای فرهنگی و ترویجی و از برپایی حلقه‌های بحث و گفت‌و‌گو گرفته، تا پژوهش‌های بنیادین و سودمند، همه و همه می‌تواند در راستای بلندی بخشیدن به این نام بزرگ باشد. بنابراین، نقش مردم به‌طور عام و یاران و یاوران به طور خاص، در زمینه‌سازی برای ظهور در عرصه اعتقادی، نقشی کلیدی و در جهت خودسازی برای توان‌مندی یاری حضرت مهدی (ع) است».

۲. حجت الاسلام و المسلمین الهی‌نژاد؛

حسین الهی‌نژاد حجت الاسلام و المسلمین حسین الهی‌نژاد، در مقاله «وظایف منتظران در عصر غیبت» در این‌باره گفته است: «از جمله وظایف مهم شیعیان و علاقمندان آن حضرت، فراموش نکردن او، و همیشه به یاد و ذکر او بودن است. امام علی (ع) فرمود: «مَنْ أَحَبَّ شَيْئاً لَهِجَ بِذِكْرِهِ‏»؛ هر کس چیزی را دوست بدارد، همواره نام آن را بر زبان دارد. و امام کاظم (ع) درباره غیبت امام زمان (ع) فرمود: «يَغِيبُ عَنْ أَبْصَارِ النَّاسِ شَخْصُهُ وَ لَا يَغِيبُ‏ عَنْ‏ قُلُوبِ‏ الْمُؤْمِنِينَ ذِكْرُه‏»؛ خودش از دیدگان مردم پنهان می‌شود ولی یاد او از دل‌های مؤمنان مخفی نمی‌شود. دعای ندبه زمزمه‌ای است عاشقانه که در آن هر صبح جمعه با معشوق خود ارتباط برقرار می‌کنیم و به یاد او سرشک از دیدگانمان جاری می‌گردد. چه زیباست نغمه‌های عاشقان مهدی آنجا که می‌گویند: «عَزِيزٌ عَلَيَ‏ أَنْ‏ أَرَى‏ الْخَلْقَ‏ وَ لَا تُرَى‏ وَ لَا أَسْمَعُ‏ لَكَ‏ حَسِيساً وَ لَا نَجْوَى‏»؛ بسیار بر من سخت است که خلق را ببینم و تو را نبینم و از تو صدایی نشنوم. «هَلْ‏ مِنْ‏ مُعِينٍ‏ فَأُطِيلَ‏ مَعَهُ‏ الْعَوِيلَ‏ وَ الْبُكَاءَ؟ هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُسَاعِدَ جَزَعَهُ إِذَا خَلَا؟ هَلْ قَذِيَتْ عَيْنٌ فَسَاعَدَتْهَا عَيْنِي عَلَى الْقَذَى؟ هَلْ إِلَيْكَ يَا ابْنَ أَحْمَدَ سَبِيلٌ فَتُلْقَى؟ هَلْ يَتَّصِلُ يَوْمُنَا مِنْكَ بِعِدَةٍ فَنَحْظَى‏؟»؛ آیا کسی هست که مرا یاری کند تا به همراهی او ناله و گریه را طولانی کنم؟ آیا ناله کننده و بی‌تابی هست که من با زاری او را در هنگام تنهائیش یاری و همراهی کنم؟ آیا در چشمی خار رفته است که چشم من [در ناراحتی و اشک] با او هم دردی نماید؟‌ای زاده احمد! آیا راهی به سوی تو هست که به ملاقات تو منتهی گردد؟ آیا روز [جدایی] ما به فردای [وصال] می‌رسد که از آن حظ بریم؟ امام زمان (ع) نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و اگر ارتباط ما با امام زمان (ع) برقرار شود و در همه امور زندگی به یاد و ذکر آن حضرت باشیم، یقینا مورد عنایت و لطف ایشان قرار می‌گیریم، چنانکه در نامه امام زمان (ع) به شیخ مفید به این موضوع اشاره شده است. آن حضرت می‌فرماید: «إِنَّا غَيْرُ مُهْمَلِينَ‏ لِمُرَاعَاتِكُمْ‏ وَ لَا نَاسِينَ‏ لِذِكْرِكُم‏»».

۳. حجت الاسلام و المسلمین بنی‌هاشمی؛

سید محمد بنی‌هاشمی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد بنی‌هاشمی، در کتاب «برکات انتظار» در این‌باره گفته است: «اگر یک بار دیگر فرض نزدیک بودن ظهور امام (ع) را در حد یک روز برای خود تداعی کنیم، تصدیق خواهیم کرد که اولین و مؤثرترین لازمه آن، پررنگ شدن یاد امام (ع) و غفلت نکردن از ایشان در همه ساعات و دقایق زندگی است. منتظر واقعی امام زمان (ع) نمی‌تواند از یاد ایشان و انتظار قدومشان غافل شود. این چیزی نیست که به صورت تصنعی در مؤمن به وجود آید، بلکه معرفت و محبت و انتظارش او را به طور طبیعی به این حالت می‌رساند. خوب است این ویژگی را از زبان یک منتظر راستین فرج – مرحوم سید محمد تقی موسوی اصفهانی بیان کنیم: و اما انتظار قلبی کامل، پس به این حاصل می‌شود که شخص مؤمن در هیچ حالی از حالات و هیچ وقتی از اوقات و هیچ مکانی از مکان‌ها، از یاد امامش و انتظار قدوم مبارکش خالی و فارغ نباشد، بلکه اگر در مجالس و محافل مردم هم حاضر می‌شود و با اهل عالم گفتگو می‌کند، قلبش پیش امام (ع) باشد و به انتظار او و خیال او و شوق وصال او باشد. مثل شخصی که اولادش منحصر باشد به یک نفر و آن یک نفر هم به جمیع کمالات آراسته باشد و وجودش انواع و اقسام فوائد و منافع از برای این شخص داشته باشد و به سفری رفته باشد و این پدر از جا و منزل او خبر نداشته باشد، تصور کن آیا یک ساعت از خیال او بیرون می‌رود یا آن که از جستجوی او تغافل می‌کند؟ حاشا و کلا! بلکه شب و روز بلکه در تمام ساعات و حالات و حرکات و سکنات، محبوب او پیش نظر او ممثل است؛ و همین که انتظار قلبی به این درجه از کمال رسید، آثار ظاهریه او هم به درجه کمال می‌رسد . زنگی با یاد امام زمان (ع) از جنبه تربیتی بسیار بسیار سازنده است و خیرات و برکات زیادی از این طریق به شخص منتظر می‌رسد. یاد امام (ع) و توجه دائمی به ایشان باعث می‌شود که انسان در همه صحنه‌های زندگی‌اش مطابق با خواست ایشان عمل کند و حرکات و سکناتش را با پسند ایشان تنظیم کند».

۴. حجت الاسلام و المسلمین کرمی؛

رضا علی کرمی حجت الاسلام و المسلمین رضا علی کرمی، در کتاب «خانواده منتظر امام زمان» در این‌باره گفته است: «یاد و ذکر امام در عصر غیبت کبرا باعث استواری و استقامت در برابر مشکلات و سختی‌ها می‌‌گردد. امام زمان (ع) حجت خداوند در زمین است. اوست که به کمک بندگان و درماندگان می‌‌شتابد، حامی مظلومان و ستمدیدگان است، یار و یاور بینوایان و فقیران است. وجود نازنین امام عصر (ع)، آن قدر دارای اهمیت و ارزش است که بدون وجود مقدس امام زمین نابود خواهد شد. خداوند به سبب وجود ایشان نعمت‌های خود را بر بندگان خویش عرضه می‌‌دارد و همچنین از برکت وجود گران قدر امام است که انسان‌ها از طوفان‌ها و تندبادهای حوادث در امان هستند و از خوان نعمت و کرم او رزق وروزی می‌‌خورند. امام باقر (ع) فرمودند: "به خدا سوگند از زمانی که خدا آدم را قبض روح نمود، زمین را بدون امامی که به وسیله ی او به سوی خدا هدایت شوند، وانگذارد و او حجت خداست بر بندگانش و زمین بدون امامی که حجت خدا باشد، بر بندگانش باقی نمی‌ماند". از ابوحمزه ثمالی روایت شده است که گفت: به امام صادق (ع) کردم: آیا زمین بدون امام باقی می‌‌ماند؟ امام صادق (ع) در جواب فرمودند: "اگر زمین بدون امام باشد، فرو ریزد". وجود امام در میان مردم از جمله نعمت‌هایی است که خداوند نسبت به بندگان خود ارزانی داشته است. نعمت وجود امام عصر (ع) فراگیر است و همه مخلوقات عالم می‌‌توانند از این نعمت بهره‌مند گردند. ما شیعیان باید تلاش کنیم تا مردم جهان را نسبت به وجود حضرت آگاه کنیم و مبلغان و کسانی که وظیفه تبلیغ و ارشاد مردم را بر عهده دارند، باید به اقصی نقاط جهان سفر کنند و پیرامون شخصیت و حقیقت امام عصر (ع) برای مردم دنیا صحبت کنند. این وظیفه و مسئولیتی است که بر دوش تمام شیعیان و پیروان آن حضرت قرار دارد و نباید از این رسالت سنگین غفلت نمود. در متون دینی تمام ادیان دنیا ظهور منجی بشارت داده شده است و تمام علما و بزرگان و اندیشمندان آنها از این امر مطلع و باخبرند و تنها مردم هستند که در امواج گمراه کننده تبلیغات منفی و ضد ارزشی رسانه‌های صوتی و تصویری، در معرض شبهه‌های فراوان قرار دارند که باید این شبهات را برطرف کرد».

۵. حجت الاسلام و المسلمین اکبری؛

حجت الاسلام و المسلمین محمد رضا اکبری، در کتاب «پرچم هدایت» در این‌باره گفته است: «ما در عصر غیبت مولایی به سر می‌‌بریم که به شیعیان و دوستداران خود توجه دارد. پس می‌‌توانیم از پشت پرده غیبت هم با او ارتباط داشته و راز دل گوییم، در وصف او و درد فراق، سخنان و اشعاری را بر زبان داشته باشیم و همواره ارتباط عمیق قلبی و معنوی خود را با او حفظ کنیم، زیارت‌نامه‌های او را به ویژه در برخی زمان‌ها و مکان‌های مخصوص بخوانیم و از زیارت نامه آل یس بهره وافر بگیریم. خلاصه، در برخی اوقات با مولای خود شور و حالی داشته باشیم، بگوییم، بخوانیم، بنالیم و چراغ یادش را در آسمان جانمان روشن بداریم. پس از بیدار شدن از خواب، اولین کسی باشد که بر او سلام می‌‌کنیم و در روی زمین عزیزترین کسی باشد که به او عشق می‌‌ورزیم. یادش را غنیمت دانسته و نامش از مؤثرترین و جذّاب‌ترین نام‌ها در قلب ما باشد. در نام‌گذاری‌ها اولویت را به نام او دهیم، در یادآوری‌ها، یاد او را مقدم بداریم و از اعمالی که دوست دارد دریغ نورزیم. در بذل مال برای او پیشی گیریم و در حرکت‌های فرهنگی سالم و جهت‌دار مهدوی، حضور جدی داشته باشیم و بدانیم که مولای ما بر اعمالمان نظاره خواهد کرد و اگر بتوانیم با حرکت‌های خود انبساط خاطری برای او فراهم آوریم. این را افتخاری بزرگ بدانیم که از فضل خداوند نصیب ما شده است و با اشتیاق به انجام آن مبادرت ورزیم. خلاصه عاشق مهدی (ع) بی کار و بی یاد او نمی‌نشیند، یاد او را زنده نگاه داریم و در ترویج معارف مربوط به او تلاش نماییم و از خدا بخواهیم لحظه‌های شکوهمند ملاقات با او را در خواب و بیداری نصیب ما فرماید».

۶. حجت الاسلام و المسلمین انصاری؛

رضا انصاری حجت الاسلام و المسلمین رضا انصاری، در مقاله «پیش درآمدی بر آثار روان‌شناسی انتظار» در این‌باره گفته است: «دوران انتظار دوران هجوم فتنه‌ها، مشکلات و گرفتاری‌هاست و آنچه باعث آرامش قلبی و قدرت روحی شیعه منتظر می‌شود وی را از غفلت، زینت، و وسوسه شیطان نجات می‌دهد ذکر و هوشیاری است. و هر اندازه که ایمان و معرفت بیشتر باشد ذکر و یاد هم بیشتر خواهد بود چرا که مؤمن منتظر خود را در بلای فقدان ذخیره هستی می‌بیند و نفس بلا هم مذکِّر می‌باشد. خداوند می‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِينَ وَنَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ﴾ و آنچه باعث امن و رضا می‌شود ذکر و یاد می‌باشد. ﴿إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ﴾. مؤمن منتظر همیشه به یاد مولای خود ایام را سپری می‌کند و می‌داند که همه در برای و منتظر امام منتظر است و او ناظر بر اعمال و رفتارش می‌باشد. ﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾. باری به یاد بودن و ذاکریت ذکر می‌رود و امام خودش فرموده «إِنَّا يُحِيطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِكُمْ وَ لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِكُمْ». "همانا ما بر اخبار شما آگاهیم و چیزی از کارهای شما از ما مخفی نمی‌ماند" و شنیده است که: «إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ». "ما شما را رها نکرده‌ایم و یاد شما را فراموش نکرده‌ایم و اگر یاد ما شما را نبود بلاها بر شما وارد می‌گشت و دشمن را در متین قرار می‌دادند". پس همان‌گونه که او به یاد انسان می‌باشد مؤمن منتظر نیز یعقوب‌وار به یاد آن یوسف می‌باشد و به هر نحوی که ممکن است می‌خواهد یاد و نامش را در درون دل و جامعه خود احیا دارد. مؤمن منتظر تنها یاد منتظرش را هلاکت نمی‌پندارد آن‌گونه که برادران یوسف می‌پنداشتند بلکه یاد او را سبب عمارت و آبادانی دل خود و صفای درون خود می‌پندارد. مؤمن منتظر همچون مقداد حتی لحظه‌ای از یاد امام خود غفلت نمی‌ورزد بلکه چشم در چشم مولایش منتظر دستور و فرمان او و ظهور امر او می‌باشد».

۷. آقایان گوهری و دیمه کار گراب؛

عباس گوهری آقایان عباس گوهری و محسن دیمه کار گراب، در مقاله «رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه» در این‌باره گفته‌اند: «"ذکر" گاه به معنی حفظ مطالب و معارف و گاه به معنی یادآوری چیزی به زبان یا به قلب است، لذا گفته‌اند ذکر دو گونه است: "ذکر قلبی" و "ذکر زبانی". علامه طباطبایی ذکر لسانی هر چیز را از آثار ذکر قلبی آن دانسته است. وی می‌نویسد: ظاهراً اصل در این کلمه، ذکر قلبی است و اگر لفظ را هم ذکر گفته‌اند به این اعتبار است که لفظ معنا را بر دل القاء می‌کند. این واژه در قرآن کریم نسبت به خداوند بسیار استعمال شده است. مانند آیات ﴿الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾، ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا﴾ و بسیاری از آیات دیگر که مؤمنان را به یاد خدا سفارش کرده است. حقیقت "ذکر" این است که انسان با تمام قلب، متوجه خدا و عظمت، علم و آگاهیش و حاضر و ناظر بودنش گردد و این توجه مبدأ حرکت و فعالیت در وجود او به سوی جهاد، تلاش و نیکی‌ها گردد و میان او و گناه سد مستحکمی ایجاد نماید. معنای گفته شده از ذکر نسبت به "امامان معصوم" نیز سازگار است. به این دلیل که ایشان اسماء حسنای خداوند هستند و به استناد برخی از آیات و روایات، ناظر و شاهد بر اعمال بندگان هستند. مانند آیه ﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ که مراد از ﴿الْمُؤْمِنُونَ﴾ در این آیه امامان معصوم (ع) است. از سوی دیگر در بسیاری از آیات قرآن کریم ذکر نعمت توصیه شده است. همچون آیات ﴿وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَمَا أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنَ الْكِتَابِ وَالْحِكْمَةِ يَعِظُكُمْ بِهِ﴾، ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾ و ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ﴾ بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی "امام معصوم" است. آیه ﴿وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾ شاهدی بر این مدعا است که در برخی از روایات مراد از نعمت ظاهری، امام ظاهر و مراد از نعمت باطنی، امام غائب ذکر شده است و نیز آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ﴾ که امیرالمؤمنین (ع) درباره این آیه فرمود: "ما (اهل بیت) نعمتی هستیم که خدا به بندگانش انعام نموده است..". بر این اساس مراد از ذکر و یاد امام عصر (ع) این است که انسان در همه حال، امام عصر (ع) را حاضر و ناظر بر اعمال خویش بداند و یاد آن حضرت مانع از ارتکاب گناه شود و انسان را به انجام کارهای نیک تشویق نماید. تأمل در سیره اهل بیت (ع) بیانگر این مطلب است که ایشان پیش از تولد امام عصر (ع) بسیار او را یاد نموده‌اند و در برخی از موارد هنگام یاد نمودن وی اشتیاق خویش را به وی ابراز نموده و به یاد آن امام گریه کرده‌اند. برخی از این روایات از این قرار است: امام سجاد (ع) در روایتی هنگام بیان برخی از وقایع پس از وفات امام حسن عسکری (ع) و یاد امام عصر (ع) به یاد ایشان به شدت اشک از دیدگان جاری نموده است. سدیر صیرفی در روایتی می‌گوید: من، مفضل بن عمر، ابوبصیر و أبان بن تغلب بر امام صادق (ع) وارد شدیم دیدیم که ایشان بر روی خاک نشسته است و با قلبی سوزان به شدت گریه نموده و این ذکر را زمزمه می‌کردند: «سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي وَ ابْتَزَّتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي». "ای آقای من غیبت تو آرامش مرا از من ربوده و زندگی را بر من تنگ نموده و قرار دلم را از من گرفته است..".. در روایت دیگری هنگامی که دعبل اشعارش را در محضر امام رضا (ع) می‌خواند هنگام خواندن بیت: خُرُوجُ إِمَامٍ لَا مَحَالَةَ خَارِجٌ... يَقُومُ عَلَى اسْمِ اللَّهِ وَ الْبَرَكَات‏... امام رضا (ع) پس از شنیدن این ابیات به شدت گریه نمود و سپس پیرامون آن امام به دعبل سخنانی فرمود. امام جواد (ع) نیز در روایتی هنگام نام بردن امامان معصوم پیش از این که نام امام عصر (ع) را بیان کند به شدت گریه نمود. بر این اساس ذکر و یاد امام عصر (ع) و گریه نمودن در اشتیاق و فراق وی در دوران غیبت آن حضرت یکی از موارد تأسی به معصومان (ع) و یکی از اعمال صالح به شمار می‌آید. به نظر می‌رسد گریستن معصومان (ع) به یاد امام عصر (ع) و یاد نمودن وی سبب می‌شد که مؤمنان تا حدودی به منزلت و شرافت آن امام نزد معصومان پی ببرند. در واقع این یاد و گریه توجه مؤمنان را به آن امام غائب از نظر، جلب نموده و مقدمه‌ای می‌شد که معصومان (ع) به معرفی وی، تبیین دوران غیبت و رسالت منتظران در آن دوران بپردازند. علاوه بر این، گریه و یاد نمودن امام عصر (ع) موجب افزایش عشق و محبت منتظران نسبت به ایشان خواهد شد».

۸. آقای موسوی؛

سید علی موسوی آقای سید علی موسوی، در مقاله «فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن» در این‌باره گفته است: «در حدیثی امام کاظم فرمود: «يَغِيبُ عَنْ أَبْصَارِ النَّاسِ شَخْصُهُ وَ لَا يَغِيبُ عَنْ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ ذِكْرُهُ». طبق این روایت، هرچند شخص آن‌ امام‌ غایب‌ از دیدگان پنهان است، یاد و ذکر آن حضرت از قلوب مؤمنان هرگز فراموش نمی‌شود. به عبارتی، مؤمنان‌ و ‌‌منتظران‌ آن حضرت پیوسته به یاد ایشان‌اند و با یاد و ذکر آن حضرت زندگی‌ می‌کنند‌».

۹. آقای محمد‌هاشمی؛

عبدالله محمد‌هاشمی آقای عبدالله محمد‌هاشمی، در مقاله «فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی» در این‌باره گفته است: «یکی از وظایف منتظران‌ مؤمن‌، یاد کردن امام عصر (ع) در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها [در حد مقدور] به‌ویژه‌ زمان‌های‌ خاصی‌ چون‌: شب و روز جمعه، نیمه شعبان، شب‌های قدر، شب و روز عاشورا، روز نوروز، عصرهای‌ دوشنبه‌ و پنجشنبه‌، هنگام خواب‌، طلوع فجر‌، روز عرفه... و پس از نمازهای یومیه هر یاد‌ و ذکری‌ باید‌ دل و روح مؤمن را متوجه کانون امامت کند. در‌این‌صورت یاد و ذکر آن حضرت، یاد و ذکر‌ خداوند‌ متعال است‌. مکان‌های ویژه یاد آن حضرت (ع): مسجد‌الحرام‌، مسجد کوفه‌، مسجد‌ سهله‌‌، مسجد جمکران‌، سرداب مقدس، مسجد زید، مسجد صعصعه، صحرای عرفات، مَشاهد مشرفه امامان معصوم (ع) به‌ویژه‌ کربلای‌ معلّی‌».

۱۰. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛

ابراهیم شفیعی سروستانی آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «چشم به راه» در این‌باره گفته است: «از آنجا که یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و بیان فضایل و صفات برجسته آن‌ها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت (ع) و جلا یافتن دل‌های ما می‌شود، در روایات سفارش‌های فراوانی به این موضوع شده است. در یکی از این روایات، امام صادق (ع) خطاب به داوود بن سرحان می‌فرماید: ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را می‌گویم و به آنان ابلاغ کن، رحمت خدا بر آن بنده‌ای که با دیگری گرد آید و دو نفری درباره امر ما گفت و گو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشته‌ای است که برای آن دو آمرزش می‌طلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیامدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهم‌آیی و مذاکره شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما می‌شود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که درباره امر ما مذاکره کند و به یاد و نام‌ ما، فراخواند.

۱۱. آقای میرباقری؛

سید محمد حسین میرباقری آقای سید محمد حسین میرباقری، در کتاب «وظایف منتظران» در این‌باره گفته است: «محبت امری است که موجب می‌‌شود محبّ از محبوبش یاد کند و لذا فراق محبوب بر او سخت می‌‌شود از محبوب یاد می‌کند و بر او می‌‌گرید و این در زمان غیبت سخت می‌‌شود چون می‌‌داند که امام را نمی‌بیند و خبری از او حسّ نمی‌کند. و بنابراین افراد در مراتبی که دارند متفاوتند و عالمان این جهت را در کتاب‌هایشان ذکر کرده‌اند. و در بالاترین درجه کسی است که محبتی دارد که از حضرت یک لحظه غافل نمی‌شود. در همه اوقاتش از او یاد می‌‌کند از صبح تا زمانی که می‌‌خوابد پس همیشه به یاد اوست و در طول روزش این یاد استمرار دارد و شب دایم به یاد او سپری می‌‌کند و بر او می‌گرید. بندهایی از دعای ندبه گذشت که: «فِي دُعَاءِ النُّدْبَةِ:... هَلْ مِنْ مُعِينٍ فَأُطِيلَ مَعَهُ الْعَوِيلَ وَ الْبُكَاءَ... وَ أَرِهِ سَيِّدَهُ يَا شَدِيدَ الْقُوَى وَ أَزِلْ عَنْهُ بِهِ الْأَسَى وَ الْجَوَى وَ بَرِّدْ غَلِيلَهُ يَا مَنْ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى‏...»؛ در دعای ندبه می‌‌خوانیم: آیا کسی هست که کمک دهد و ناله و گریه طولانی به همراه او کنم... به او نشان ده سرورش را‌ ای قدرتمند و به واسطه او از این بنده حزن و ناراحتی را زایل فرما و گرمای او را خنک ساز ای کسی که بر عرش مستولی است. «عيون أخبار الرضا (ع): أَبِي عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) قَالَ: يَبْكِي عَلَيْهِ أَهْلُ السَّمَاءِ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ وَ كُلُّ حَرَّى وَ حَرَّانَ وَ كُلُّ حَزِينٍ... كَمْ مِنْ حَرَّى مُؤْمِنَةٍ وَ كَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ مُتَأَسِّفٍ حَيْرَانُ حَزِينٌ عِنْدَ فِقْدَانِ الْمَاءِ الْمَعِينِ»؛ امام رضا (ع) فرمود: اهل آسمان و اهل زمین بر او می‌‌گرید و هر زن و مرد سوخته‌دل و هر اندوهگین... چقدر زن با ایمان سوخته‌دل و مرد با ایمان اسف‌بار، متحیّر و اندوهگین به هنگام از دست دادن آب گوارا، هست. و این حقیقتی است که وجداناً مشاهده می‌‌شود، اکثر شیعه در اعتقادات خود و به هنگام نیازهایشان از امام یاد می‌‌کنند، و امام ناراحت است و شکایت دارد از این که شیعه از امامشان غفلت دارند. مرحوم حاج محمدعلی فشندی طهرانی گوید: در مسجد جمکران سیدی را دیدم که نور از او پخش می‌‌شد با خودم گفتم: این سید و در این هوای گرم تابستان حتماً تشنه است ظرفی از آب به دستشان دادم تا بنوشند و به او گفتم: سرور من از خدا بخواه که در فرج امام زمان گشایشی بکند. آن سید فرمود: شیعیان ما به اندازه آب نوشیدنی ما را نمی‌خواهند. اگر می‌‌خواستند و دعا می‌کردند گشایشی از ما می‌‌شد. دسته کمی از شیعه، در بسیاری از اوقات از حضرت به خاطر خود حضرت یاد می‌کنند و برای حضرت دعای فرج می‌‌نمایند و به نیابت از حضرت زیارت می‌کنند و به حضرت توسل می‌‌جویند و کارهای دیگری از این دست که در این ابواب ذکر می‌‌کنیم، انجام می‌دهند. و بسیار کم‌اند آنها که در همه وقت از روی محبت یاد حضرت می‌کنند و قرار از آنان گرفته شده گاهی حضرت را می‌‌بینند و گاهی هم نمی‌بینند و هر روزشان به گریه و اندوه فراوان می‌‌گذرد و همه کارهایشان را در راه حضرت و برای رسیدن به حضرت انجام می‌دهند. گوارایشان باد(...) توجه و یاد شیعه نسبت به امام و غیبت او باعث می‌‌شود که برای حضرت دعا کند پس همیشه او را یاد می‌‌کند و همیشه برای حضرت دعا می‌‌کند. حضرت حجت (ع) سید اصفهانی را در خواب دستور داد که کتابی بنویسد همان کتابی که نامش را "مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (ع)" نهاد.(...) مستحب است زیارت حضرت در هر روز پس از نماز صبح آن‌گونه که آمده و مستحب است زیارت حضرت با زیارت آل یس هر زمانی که شخص می‌‌خواهد به حضرت توجه کند. از شهید هاشمی نژاد نقل شده که او در خدمت شیخ علی کاشی (فرید کاشانی) که در قبرستان نو در مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (ع) در قم مدفون هستند، بود. شیخ کاشی مشغول زیارت آل یس در ایوان زیر آسمان بود. شهید هاشمی‌نژاد امام حجت علی را بین آسمان و زمین می‌‌بیند، در حالی که مشغول زیارت است. پس از زیارت این را برای استادش نقل می‌‌کند. استادش به او می‌‌گوید: توهم او را دیدی؟ از تعظیم به امام است که پس از هر نماز به او سلام دهی همان‌گونه که در تعقبیات مشترکه آمده است و از تعظیم امام است زیارت امام درهر وقتی که منتسب به امام است و در هر مکانی که این‌گونه است بلکه در هر جا و مکانی که به یاد امام بیفتد و به او توجه کند؛ چرا که زیارت برترین کار است به این شکل که رو به قبله بایستد (این رو به قبله ایستادن با توجه به روایات زیارات است و خودش را در خدمت امام ببیند پس امام را با زیارت‌های جامعه و یا زیارت‌های ویژه مثل آل یس والسلام علی الحق الجدید و... زیارت کند»».

۱۲. سرکار خانم نجفی لیواری ؛

مریم نجفی لیواری سرکار خانم مریم نجفی لیواری و نرگس محمدنیا گالشکلامی در مقاله «واکاوی شاخصه‌های الگوی خانواده منتظر» در این‌باره گفته‌اند: «پیشوایان ما همواره به تشویق برگزاری یادکردهای اهل بیت (ع) سفارش نموده‌اند. امام صادق (ع) به داود بن سرحان می‌فرماید: ای داود! سلام مرا به دوستانم برسان و این پیام مرا بگو: خداوند رحمت کند بنده‌ای را که وقتی با یک نفر هست، درباره امر ما مذاکره کند. در این صورت، نفر سوم آنها فرشته‌ای است که برای آنها طلب مغفرت می‌کند. و هیچ دو نفری با هم بر یاد نمودن از ما اجتماع نمی‌کنند، مگر آنکه خدای تعالی به آن دو بر فرشتگان مباهات می‌کند. پس هر گاه اجتماع کردید به "ذکر" بپردازید؛ زیرا اجتماع شما و یاد کردن شما، سبب زنده شدن ما می‌شود. و بهترین مردم بعد از ما کسانی هستند که درباره امر ما مذاکره کرده و به "ذکر" ما دعوت می‌کنند. ملاحظه می‌شود که امام صادق (ع) تشکیل جلسات یاد اهل بیت (ع) را در چه درجه‌ای از اهمیت برمی شمارد. و این اهمیت برای گسترش یافتن مفاهیم دینی و پاک شدن درون‌ها و وحدت کلمه است؛ چراکه در این جلسات از مناقب اهل بیت (ع) سخن به میان می‌آید، و مباحث علمی و نظری درباره امام عصر (ع) مطرح می‌گردد و به شبهات و سؤالات اذهان عمومی توسط افراد دارای صلاحیت علمی و کارشناسان نخبه پاسخ داده می‌شود. نیز چنانچه گروه یا گروه‌های انحرافی در جامعه قد علم کرده باشند، توسط این مجامع به مردم معرفی و هشدارهای لازم برای مصون ماندن از خطرات فکری آنان گوشزد می‌شود. طراوت بخشیدن به فضای خانه با ذکر اهل بیت و یاد حضرت و دعای جمعی برای سلامتی و فرج ایشان روح مهدویت باوری و مهدویت‌گرایی را در اعضای خانواده بیش از پیش تقویت می‌نماید».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
2. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
3. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
4. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   4. تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   9. تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   10. تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   11. تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   12. تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   13. تکالیف و وظایف اقشار آسیب‌پذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   14. تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   15. تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   16. تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   2. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
      1. وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      2. وظیفه مسلمانان درباره محبت و مودت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      3. وظیفه مسلمانان درباره اطاعت و نصرت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
         1. برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
   3. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   4. مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   5. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   6. مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   7. مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
3. وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   2. آیا صبر بر سختی‌های دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   3. آیا آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
      1. انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
         1. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         2. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         3. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         4. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         5. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         6. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
   4. آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   5. آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   6. آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
4. آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
5. آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
6. آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر می‌گذارد؟ (پرسش)
7. برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
8. وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی می‌رسد چیست؟ (پرسش)
9. امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
10. دانش‌آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
11. چگونه می‌توان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
12. وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
13. آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
14. چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
15. مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
16. آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی
  • وظایف شخصی شیعیان در عصر غیبت
  • وظایف شیعیان در عرصه امنیت اجتماعی
  • وظایف علما در عصر غیبت
  • وظایف دانشجویان در عصر غیبت
  • وظایف مستمعان در عصر غیبت
  • وظایف کهنسالان در عصر غیبت
  • وظایف جوانان در عصر غیبت
  • وظایف زنان در عصر غیبت
  • وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت
  • وظایف نیروی انتظامی
  • وظایف توده مردم در عصر غیبت
  • وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت
• وظایف عام منتظران
  • شناخت امام مهدی
  • تولی به امام مهدی
    • محبت و مودت به امام مهدی
    • اطاعت امام مهدی-نصرت امام مهدی
    • یاری کردن امام مهدی
  • تبری از دشمنان امام مهدی
  • زیارت امام مهدی - یاد امام مهدی
  • دعا برای امام مهدی
• وظایف خاص منتظران
  • انتظار فرج
  • صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی
  • آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور
    • انواع آمادگی برای ظهور
      • آمادگی فکری و اعتقادی
      • آمادگی روحی و روانی
      • آمادگی اخلاقی و رفتاری
      • آمادگی سیاسی
      • آمادگی اقتصادی
      • آمادگی نظامی و انتظامی
  • پیروی از نواب عام در دوران غیبت
  • دعا برای تعجیل فرج
  • غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور
• آثار نزدیک شمردن ظهور
• آفات دور دانستن ظهور
• تأثیر آرزوها در شخصیت منتظر
• ارتباط قلبی با امام مهدی
• انتظار امام مهدی از نوجوانان
• تکریم اماکن منسوب به امام مهدی
• مرابطه با امام مهدی