وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت ـ غیبت امام مهدی
مدخل اصلی	ایمان به امامت و ولایت امام مهدی
تعداد پاسخ	۷ پاسخ

وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

جایگاه ایمان به امام مهدی(ع)

بر اساس منابع اسلامی به ویژه آیۀ اکمال، تکمیل دین با امامت و جانشینی علی(ع) و ائمۀ دوازده‌گانه محقق خواهد شد و علاوه بر ایمان به اصول اعتقادی، رکن اصلی زندگی اسلامی، اعتقاد به امام مهدی(ع) امام دوازدهم از نسل پیامبر اکرم(ص) است که اکنون زنده و در غیبت کبری است. امام صادق(ع) در تفسیر آیۀ ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾ می‌فرماید: «کسی که ایمان به قیام قائم(ع) داشته باشد و آن را حق بداند».

بعد از شناخت و معرفت نسبی، تکلیف ما، ایمان آوردن و پذیرش امام(ع) است که هر چه شناخت ما از امام عمیق‌تر و صحیح‌تر باشد، درجات ایمان و اعتقاد ما افزایش می‌‌یابد. امام زین العابدین(ع) می‌‌فرماید: «کسی که در زمان غیبت قائم ما بر ولایت ما ثابت قدم باشد، خداوند اجر هزار شهید مانند شهیدان بدر و احد را به او عطا خواهد کرد».

وظیفه منتظران

تحکیم مبانی اعتقادی و حفظ گوهر عقیده به ولی عصر(ع) یک اصل مهم و یک وظیفۀ جدی برای هر شیعه‌ای است که می‌‌خواهد از آراء و نظریات گمراه کننده آخر زمان در امان باشد. زراره می‌‌گوید: امام صادق(ع) فرمود: «زمانی بر مردم خواهد آمد که امام آنها غایب می‌‌شود. عرض کردم: مردم در این زمان چه کنند؟ فرمود: به ولایت او تمسک جویند تا آشکار شود». چه کسانی که یک عمر دم از ولایت او می‌‌زنند امّا قلب آنها گرفتار تردید می‌‌شود، از این رو شیعیان عصر غیبت از ویژگی‌های ممتازی برخوردارند که امام سجاد(ع) فرمود: «همانا کسانی که در زمان غیبت او به سر می‌‌برند و به امامت او اعتقاد داشته و منتظر ظهورش هستند از مردم هر زمانی برترند زیرا خداوند عقل و فهم و معرفتی به آنها داده است که عصر غیبت برای آنها نظیر زمان حضور و مشاهده است و آنها را در زمان غیبت به منزله کسانی قرار داده است که در پیش رسول خدا(ص) در راه خدا شمشیر می‌‌زنند. اینها مخلصان واقعی و شیعیان راستین و دعوت کنندگان پنهان و آشکار به دین خدا هستند».

یکی از کارهایی که این ایمان و پیوند را ناگسستنی می‌کند، حفظ و تقویت پیوند قلبی و تجدید عهد و پیمان هر روزه با ایشان است که سفارش شده هر روز صبح، دعای عهد را نجوا کنیم و اگر کسی چهل صبح چنین کند، امید است از یاران آن حضرت باشد؛ لذا یک منتظر واقعی هرگز نباید احساس کند در جامعه بی‌مسؤولیت رها شده و هیچ تکلیفی ندارد. بلکه باید طبق فرموده امام باقر(ع)، بر انجام واجبات صبر کند و با دشمنان پایداری کند، و پیوند خود را با امام زمان مستحکم نماید.

بنابراین، بعد از ایمان به اصول اعتقادی، رکن اصلی زندگی اسلامی ایمان و اعتقاد به امام مهدی(ع) است و منتظر باید متمسک به امام شده و هر روز تجدید عهد و پیمان نموده و پیوندش با امام را مستحکم کند.

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین ظهوری‌فر؛

محمد ظهوری‌فر حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد ظهوری‌فر، در مقاله «انتظار وظیفه‌ساز» در این‌باره گفته است: «بعد از شناخت و معرفت نسبی - که اولین وظیفه ماست - تکلیف دوم، ایمان آوردن و پذیرش امام (ع) است. هرچه شناخت ما از امام عمیق‌تر و صحیح‌تر باشد، درجات ایمان و اعتقاد ما افزایش می‌‌یابد. و این دو مقدمه اطاعت از وی شمرده می‌‌شود. امام زین العابدین (ع) می‌‌فرماید: "کسی که در زمان غیبت قائم ما بر ولایت ما ثابت قدم باشد، خداوند اجر هزار شهید مانند شهیدان بدر و احد را به او عطا خواهد کرد"».

۲. حجت الاسلام و المسلمین اکبری؛

حجت الاسلام و المسلمین محمد رضا اکبری، در کتاب «پرچم هدایت» در این‌باره گفته است: «تحکیم مبانی اعتقادی و حفظ گوهر عقیده به ولی عصر (ع) یک اصل مهم و یک وظیفه جدی برای هر شیعه‌ای است که می‌‌خواهد از آراء و نظریات گمراه کننده آخر زمان در امان باشد. زراره گوید: امام صادق (ع) فرمود: زمانی بر مردم خواهد آمد که امام آنها غایب می‌‌شود. عرض کردم: مردم در این زمان چه کنند؟ فرمود: به ولایت او تمسک جویند تا آشکار شود. چه کسانی که یک عمر دم از ولایت او می‌‌زنند امّا قلب آنها گرفتار تردید می‌‌شود. امام جواد (ع) می‌‌فرماید: او بعد از محو نامش و مرتد شدن اکثر کسانی که معتقد به امامتش می‌‌باشند قیام می‌‌کند. در صدر اسلام همه به وجود قائم (ع) اعتقاد داشتند، اما اکنون مضمون این حدیث در فرقه‌های مختلف اسلامی به جز شیعه دوازده امامی تحقق یافته است و حتی عدّه‌ای از کسانی که از زمره شیعیان محسوب می‌‌شوند از اعمال و اخلاق و روحیه‌ای برخوردارند که گویا مهدی (ع) کمترین جایگاهی در زندگی آنها ندارد. البته هر چه از صدر اسلام فاصله می‌‌گیریم و عصر غیبت طولانی‌تر می‌‌شود غروب دین‌داری فرا می‌‌رسد و زمستان دین‌داری که نویدبخش بهار آن است لایه‌های سرد و سنگین خود رابر روی زمین پهن می‌‌کند و چه کسانی که در این سرمای زمستانی تلف می‌‌شوند. رسول خدا (ص) فرمود: او غیبتی طولانی خواهد داشت و امت‌ها درباره او به سرگردانی و حیرت خواهند افتاد و از دین خود منحرف می‌‌شوند. در این هنگام مثل ستاره‌ای درخشان به سوی مردم رو می‌‌آورد. در چنین اوضاع و شرایطی که زمستان دین داری است، یک گل، از یک گلستان در فصل بهارِ دین داری، ارزشمندتر خواهد بود.از این رو شیعیان عصر غیبت از ویژگی‌های ممتازی برخوردارند که به برخی احادیث آن اشاره می‌‌کنیم. امام سجاد (ع) فرمود: همانا کسانی که در زمان غیبت او به سر می‌‌برند و به امامت او اعتقاد داشته و منتظر ظهورش هستند از مردم هر زمانی برترند زیرا خداوند عقل و فهم و معرفتی به آنها داده است که عصر غیبت برای آنها نظیر زمان حضور و مشاهده است و آنها را در زمان غیبت به منزله کسانی قرار داده است که در پیش رسول خدا (ص) در راه خدا شمشیر می‌‌زنند. اینها مخلصان واقعی و شیعیان راستین و دعوت کنندگان پنهان و آشکار به دین خدا هستند. و امام کاظم (ع) فرمود: خوش به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به ما محبّت می‌‌ورزند و بر دوستی ما و برائت از دشمنانمان ثابت قدم می‌‌باشند. اینها از ما هستند و ما هم از آنها هستیم. آنان راضی شدند که ما امام آنها باشیم و ما هم راضی شدیم که آنان شیعه ما باشند و خوش به حال آنها. به خدا قسم، آنها در روز قیامت با ما و در مرتبه ما هستند. و امام باقر (ع) فرمود: زمانی بر مردم خواهد آمد که امامشان از آنها غایب خواهد شد. خوش به حال کسانی که بر ولایت ما در این زمان ثابت و استوارند. کمترین ثوابی که برای آنها می‌‌باشد این است که خدای بلند مرتبه به آنها می‌‌فرماید: به سرّ من ایمان آوردید و غیب مرا پذیرفتید. پس مژده باد شما را، به ثواب نیکوی من. شما، از زن و مرد، حقیقتاً بنده من هستید، از شما می‌‌پذیرم و بر شما عفو می‌‌کنم و می‌‌بخشم و به خاطر وجود شما به بنده هایم باران عطا می‌‌کنم و بلا را از آنان دفع می‌‌نمایم و اگر شما نبودید عذابم را بر آنها نازل می‌‌کردم. امیر المؤمنین (ع) فرمود: پیامبر (ص) به من گفت: ای علی! بدان، شگفت‌انگیزترین مردم از جهت ایمان، و بزرگ‌ترین آنها از جهت یقین، مردمی هستند که در آخر زمان که پیامبر (ص) را ندیده‌اند و حجّت از آنها پنهان است تنها با یک سیاهی بر سفیدی ایمان آورده‌اند».

۳. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در مقاله «بایسته‌های عصر چشم به راهی» در این‌باره گفته است: «حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (ع) و تجدید دائمی عهد و پیمان یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. امام باقر (ع) درباره ثابت‌قدمان بر امر ولایت فرموده است: "زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند. خوشا بر افرادی که آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند. کمترین ثوابی که برای آنها خواهد بود، این است که باری تعالی به آنها ندا کرده و فرماید: "ای بندگان و ای کنیزان من! به نهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید؛ پس به ثواب نیکوی خود شما را مژده می‌دهم و شما بندگان و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‌پذیرم و از شما در می‌گذرم و برای شما می‌بخشم و به واسطه شما باران بر بندگانم می‌بارم و بلا را از آنها بگردانم و اگر شما نبودید، بر آنها عذاب می‌فرستادم...". شکی نیست که امامان معصوم (ع) سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند بر گرفته از علومی است که از پیامبر اکرم (ص) و آن حضرت نیز از وحی الهی دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند، تجدید عهد هر روزه با آن یار سفر کرده است. در این‌باره سفارش شده است در پگاه هر روز، زانوی ادب مقابل ساحت آن امام همام بر زمین نهاده، به دستور امام صادق (ع) این عهدنامه را نجوا کنیم. اگر کسی چهل صبح چنین کند، امید است از یاران آن حضرت باشد. دعایی که این گونه آغاز می‌‌شود:« بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ الرَّحْمَنِ‏ الرَّحِيمِ‏ اللَّهُمَ‏ بَلِّغْ‏ مَوْلَايَ‏ صَاحِبَ‏ الزَّمَانِ أَيْنَمَا كَانَ وَ حَيْثُمَا كَانَ مِنْ مَشَارِقِ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبِهَا سَهْلِهَا وَ جَبَلِهَا عَنِّي وَ عَنْ وَالِدَيَّ وَ عَنْ وُلْدِي وَ إِخْوَانِي التَّحِيَّةَ وَ السَّلَامَ عَدَدَ خَلْقِ اللَّهِ وَ زِنَةَ عَرْشِ اللَّهِ...»».

۴. حجت الاسلام و المسلمین گودرزی؛

مجتبی گودرزی حجت الاسلام و المسلمین دکتر مجتبی گودرزی، در مقاله «خلافت الهی و ضرورت توان­مندی منتظران» در این‌باره گفته است: «اساساً انتظار از واژه‌های متضایف است و هرگاه به کار می‌رود، دو طرف دیگر آن یعنی "منتظِر" و "منتظَر" نیز خودنمایی می‌کنند. و به همان ترتیب که منتظَر (امام مهدی (ع)) دارای کمالات و توانمندی‌های معنوی است و به عنوان مقتدا و رهبر و هادی برای دیگران است، منتظِر نیز باید با اطاعت و ایمان و عمل صالح تحت راهنمایی‌های رهبر و امام در مسیر کسب کمالات پیش رود و سیر صعودی سعادت را بپیماید . از سوی دیگر خود نیز مشغول هدایت و نشانه‌های روشن روی زمین شود . چرا که منتظر بدون قبول کردن ولایت امام (ع) و بدون اطاعت و ایمان به او، منتظِر نیست».

۵. آقای دکتر اخوان کاظمی (هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی)؛

بهرام اخوان کاظمی آقای دکتر بهرام اخوان کاظمی، در مقاله «احیاگری ایمان الهی و حیات مؤمنانه زمینه‌ساز و راهبرد دولت مهدوی» در این‌باره گفته است: «این مورد از سازوکارهای تحقق حیات طیبه و تأمین امنیت در همه ابعاد آن به‌ویژه بُعد معنوی و ایمانی آن است؛ زیرا در تفکر شیعی و بنا به آیه سوم سوره مائده، اکمال و تکمیل دین با امامت و جانشینی علی (ع) و فرزندان و ائمه دوازده‌گانه محقق خواهد شد. پیامبر اکرم (ص) در بسیاری از روایات با تصریح به این مطلب، اهل‌بیت (ع)‌ را مایه امان و امنیت امت خویش و حتی ساکنان زمین به شمار آورده‌اند، از جمله فرموده‌اند: "اهل‌بیت من مایه امان ساکنان زمین هستند" "و اهل‌بیت من مایه امان آنها از گمراهی و ضلالت در دیانت‌هایشان هستند" "هرکس به اهل‌بیت من پناه برد، در امان است و امنیت نصیب کسانی می‌شود که به آنان تمسک کرده‌اند" "ولایت من و ولایت اهل‌بیتم مایه امان و ایمنی از آتش جهنم است" "به درستی که اهل‌بیت من مایه امان برای شما هستند، پس همان‌طور که مرا دوست دارید، آنها را نیز دوست بدارید و در نتیجه، هرگز گمراه نخواهید شد". امام زین‌ العابدین (ع) در تأیید ضرورت تکمیل ایمان با تمسک به امامت برای دست‌یابی به رحمت و برکات وافر الهی و امنیت جامع، در عبارتی بسیار زیبا فرموده‌اند: "ما امامان مسلمانان و براهین الهی بر جهانیان و سروران مؤمنانیم. ما رهبر شریف‌ترین مسلمانان و... مایه امان ساکنان زمین هستیم، همان‌طور که ستارگان مایه امان و حفظ اهل آسمان‌ها هستند. ما کسانی هستیم که خداوند به واسطه ما آسمان را از سقوط به روی زمین نگه ‌داشته است و این به اجازه خداوند بستگی دارد. خداوند توسط ما زمین را از اینکه اهلش را با امتداد یافتن نابود کند، نگه داشته است و به واسطه ما باران می‌فرستد و رحمت خویش را بر مردم می‌گستراند و به واسطه ما برکات زمین خارج و ظاهر می‌شود و اگر ما بر روی کره خاکی نبودیم، زمین اهل خود را فرو می‌برد"».

۶. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛

ابراهیم شفیعی سروستانی آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در مقاله «نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی» در این‌باره گفته است: «پیوند با مقام ولایت حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (ع) و تجدید دایمی عهد و پیمان با آن حضرت یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. بدین معنا که یک منتظر واقعی حضرت حجت (ع)، علی رغم غیبت ظاهری آن حجت الهی هرگز نباید احساس کند که در جامعه رها و بی مسؤولیت رها شده و هیچ تکلیفی نسبت به امام و مقتدای خود ندارد. این موضوع در روایات بسیاری مورد تاکید قرار گرفته است که در این مجال به برخی از آنها اشاره می‌‌کنیم: در روایتی که از امام محمد باقر (ع) نقل شده آن حضرت در تفسیر این کلام خدای تعالی: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ فرمودند:"بر انجام واجبات صبر کنید و با دشمنانتان پایداری کنید، و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم نمایید". همچنین امام صادق،(ع)، در روایت دیگری که در تفسیر آیه مزبور وارد شده می‌‌فرمایند:"بر واجبات صبر کنید و یکدیگر را بر مصائب به صبر وادارید و خود را بر پیوند با امامان [و یاری آنها] ملتزم سازید"؛ روایات دیگری نیز به همین مضمون از امام جعفر صادق و امام موسی کاظم (ع)، وارد شده است که به جهت رعایت اختصار از ذکر آنها خودداری می‌‌کنیم. این که می‌‌بینیم در روایت‌های متعددی امامان ما شیعیان خود را به تجدید عهد و بیعت با امام زمان خود سفارش کرده و از آنها خواسته‌اند که در آغاز هر روز و حتی بعد از هر نماز واجب، دعای عهد بخوانند، همه نشان از اهمیت پیوند دائمی شیعیان با مقام عظمای ولایت و حجت خدا دارد. یکی از مشهورترین دعاهای عهد، دعایی است که مرحوم سید بن طاووس آن را در کتاب ارزشمند "مصباح الزائر" به نقل از امام صادق،(ع)، روایت کرده و در ابتدای آن آمده است که:"هر کس چهل روز این دعا را بخواند از یاوران حضرت قائم،(ع) خواهد بود، و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خدای تعالی او را زنده خواهد کرد، تا در رکاب آن جناب جهاد نماید. و به شماره هر کلمه از آن هزار حسنه برایش نوشته می‌‌شود، و هزار کار بد از او محو می‌‌گردد". به دلیل اهمیت و اعتبار مضمون این دعای شریف در اینجا بخشی از آن را نقل می‌‌کنیم: بعد از ذکر خدا و درود و صلوات بر امام غائب چنین آمده است:"بار خدایا! من در بامداد این روز و تمام دوران زندگانیم، عهد و عقد و بیعتی را که از آن حضرت بر گردن دارم با او تجدید می‌‌کنم، که هرگز از آن عهد و بیعت بر نگردم و بر آن پایدار بمانم. بار خدایا مرا از انصار و یاران آن حضرت و مدافعان از حریم مقدس او، و شتابندگان در پی انجام مقاصدش و امتثال کنندگان دستورات و اوامر و نواهیش، و حمایت‌کنندگان از وجود شریفش، و سبقت‌جویان به سوی خواسته‌اش و شهید شدگان در رکاب و در حضور حضرتش قرار ده". دقت در عبارت‌های بالا می‌‌تواند تصویری روشن از مفهوم عهد و پیمان با امام و حجت زمان به ما ارائه دهد، عهد و پیمانی ناگسستنی برای یاری و نصرت امام زمان خود و اطاعت مخلصانه و تا پای جان از اوامر و نواهی او. آیا اگر هر شیعه منتظر در آغاز هر روز، با حضور و توجه، چنین عهد و پیمانی را با امام و مقتدای خود تجدید نماید، هرگز تن به رکود، ذلت و خواری و ظلم و بی‌عدالتی خواهد داد؟ آیا هرگز حاضر خواهد شد که به رضای مولا و سرور خود بی‌اعتنایی کند و تن به گناه و معصیت دهد؟ مسلماً خیر و بدون هیچ تردیدی اگر در جامعه‌ای چنین فرهنگی حاکم شود و همه تنها در پی رضای امام زمان خود باشند، آن جامعه هرگز دچار بحران فرهنگی، از خودبیگانگی، یأس و نومیدی و انحطاط نخواهد شد. این نکته نیز مسلم است که اگر همه شیعیان با همدلی و همراهی دست بیعت و یاری به سوی مولا و سرور خود دراز کنند و بر نصرت او متفق شوند دیری نخواهد پایید که فرج مولایشان را درک خواهند کرد و برای همیشه از ظلم‌ها و ذلت‌ها رهایی خواهند یافت. چنانکه در توقیع شریفی که بیش از این نیز به بخشی از آن اشاره شد آمده است:"اگر شیعیان ماکه خداوند آنان را در اطاعتش یاری دهد، در وفای پیمانی که از ایشان گرفته شده یکدل و مصمم باشند، نعمت لقای ما از آنان به تاخیر نمی‌افتد و سعادت دیدار ما برای آنها با معرفت کامل و راستین نسبت به ما تعجیل می‌‌گردد"».

۷. آقای دکتر طهماسبی؛

اصغر طهماسبی بلداجی آقای دکتر اصغر طهماسبی بلداجی و فاطمه مرادی، در مقاله «قرآن و سبک زندگی مهدوی» در این‌باره گفته است: «در سبک زندگی مهدوی آنچه بیشتر مورد توجه است - علاوه بر ایمان به اصول اعتقادی مانند توحید و معاد و نبوت و امامت و عدل - اعتقاد راسخ به وجود مقدس امام مهدی (ع) است. یعنی: شاکله و رکن اصلی زندگی اسلامی اعتقاد به این نکته است که امام مهدی (ع) امام دوازدهم از نسل پیامبر اکرم (ص) است که اکنون زنده و در غیبت کبری می‌باشند. امام صادق (ع) در تفسیر ایمان به غیب در آیه سوم سوره بقره: ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ﴾ می‌فرماید: "کسی که ایمان به قیام قائم (ع) داشته باشد، و آن را حق بداند". رکن اصلی سبک زندگی منتظران ایمان راسخ به این حقیقت مطلق است».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. وظیفه مسلمانان درباره محبت و مودت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. وظیفه مسلمانان درباره اطاعت و نصرت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   4. تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   9. تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   10. تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   11. تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   12. تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   13. تکالیف و وظایف اقشار آسیب‌پذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   14. تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   15. تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   16. تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   2. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
      1. وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      2. وظیفه مسلمانان درباره محبت و مودت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      3. وظیفه مسلمانان درباره اطاعت و نصرت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
         1. برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
   3. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   4. مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   5. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   6. مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   7. مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
3. وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   2. آیا صبر بر سختی‌های دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   3. آیا آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
      1. انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
         1. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         2. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         3. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         4. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         5. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         6. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
   4. آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   5. آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   6. آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
4. آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
5. آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
6. آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر می‌گذارد؟ (پرسش)
7. برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
8. وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی می‌رسد چیست؟ (پرسش)
9. امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
10. دانش‌آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
11. چگونه می‌توان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
12. وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
13. آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
14. چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
15. مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
16. آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی
  • وظایف شخصی شیعیان در عصر غیبت
  • وظایف شیعیان در عرصه امنیت اجتماعی
  • وظایف علما در عصر غیبت
  • وظایف دانشجویان در عصر غیبت
  • وظایف مستمعان در عصر غیبت
  • وظایف کهنسالان در عصر غیبت
  • وظایف جوانان در عصر غیبت
  • وظایف زنان در عصر غیبت
  • وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت
  • وظایف نیروی انتظامی
  • وظایف توده مردم در عصر غیبت
  • وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت
• وظایف عام منتظران
  • شناخت امام مهدی
  • تولی به امام مهدی
    • محبت و مودت به امام مهدی
    • اطاعت امام مهدی-نصرت امام مهدی
    • یاری کردن امام مهدی
  • تبری از دشمنان امام مهدی
  • زیارت امام مهدی - یاد امام مهدی
  • دعا برای امام مهدی
• وظایف خاص منتظران
  • انتظار فرج
  • صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی
  • آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور
    • انواع آمادگی برای ظهور
      • آمادگی فکری و اعتقادی
      • آمادگی روحی و روانی
      • آمادگی اخلاقی و رفتاری
      • آمادگی سیاسی
      • آمادگی اقتصادی
      • آمادگی نظامی و انتظامی
  • پیروی از نواب عام در دوران غیبت
  • دعا برای تعجیل فرج
  • غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور
• آثار نزدیک شمردن ظهور
• آفات دور دانستن ظهور
• تأثیر آرزوها در شخصیت منتظر
• ارتباط قلبی با امام مهدی
• انتظار امام مهدی از نوجوانان
• تکریم اماکن منسوب به امام مهدی
• مرابطه با امام مهدی