مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)

مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	تولی به امام مهدی

مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ جامع اجمالی

جایگاه تولی در اسلام

تولی (پذیرش ولایت) نسبت به معصومان (ع) یکی از وظایفی است که اهل بیت (ع) در روایات متعددی مؤمنان را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند؛ امام صادق (ع) ذیل آیۀ ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ﴾ می‌‌فرماید: «"إِنَّمَا" یعنی سزاوارتر به شما، مُحق‌تر به شما و کارهایتان و جانتان و اموالتان تا روز قیامت، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند، یعنی علی و فرزندانش که امامند». همچنین فرمودند: «خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه (ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، مردم را هدایت می‌کردند. اینهایند که ولایت و اطاعت آنها لازم است». امام کاظم (ع) در روایتی می‌‌فرماید: «خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به محبت ما تمسک می‌جویند و بر موالات نسبت به ما و بیزاری نسبت به دشمنان ما ثابت و استوار هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم» امام علی (ع) فرمودند: «ما را بر عهدۀ مردم، حق فرمانبری و ولایت است و برای این کار، از خداوند سبحان پاداش نیک خواهند گرفت» در روایت دیگری امام صادق (ع) تنها فریضه‌ای را که احدی از مسلمین در هیچ حالی مجاز به ترک آن نیست را فریضه ولایت می‌‌داند و ولایت در این روایت به معنای اعتقاد به امامت، داشتن محبت و اظهار آن در عمل است و این ولایت آن قدر مهم است که امام باقر (ع) می‌‌فرماید: «مردم از آن جهت مأمور به طواف شده‌اند که پس از آن به سوی ما بیایند و ولایت ما را اعلام کنند و مودت و نصرت خودشان را به ما عرضه بدارند» آری، بیت‌الله واقعی وجود امام است و طواف واقعی چرخیدن بر محور وجود او و عرض خضوع و ادب به آستان اکرم اوست.

گونه‌های تولی به امام مهدی

تولی یا پذیرش ولایت امام مهدی سه شاخه اصلی دارد:

1. ایمان به ولایت و امامت: ایمان و باور به ولایت داشتن و مقام امامت امام مهدی وظیفه هر مسلمانی است. باور حقیقی به اینکه امام مهدی دوازدهمین امام از نسل پیامبر خاتم (ص) است و نیز از جانب خدای متعال بر انسان‌ها ولایت دارد تأثیر مستقیمی در سبک زندگی و اعمال و رفتار انسان دارد. به‌نوعی می‌‌توان رکن اصلی سبک زندگی منتظران را اعتقاد و ایمانِ راسخ به ولایت و امامت امام مهدی دانست. امام سجاد (ع) می‌فرماید: «همانا کسانی که در زمان غیبت او به سر می‌‌برند و به امامت او اعتقاد داشته و منتظر ظهورش هستند از مردم هر زمانی برترند زیرا خداوند عقل و فهم و معرفتی به آنها داده است که عصر غیبت برای آنها نظیر زمان حضور و مشاهده است و آنها را در زمان غیبت به منزله کسانی قرار داده است که در پیش رسول خدا (ص) در راه خدا شمشیر می‌‌زنند. اینها مخلصان واقعی و شیعیان راستین و دعوت‌کنندگان پنهان و آشکار به دین خدا هستند».
2. محبت و مودت: از وظایف مهم مسلمانان در هر عصر و زمان، محبت و دوستی با اهل بیت پیامبر (ص) در جایگاه دوستان خداوند است. گرچه شیعیان موظف هستند تمام معصومان (ع) را دوست بدارند و به آنها عشق بورزند، اما نسبت به دوستی و محبت به امام مهدی تأکید شده است؛ زیرا او صاحب و امام زمان است؛ همچنین شخصیتی است که همۀ ائمه (ع) دربارۀ او، به عظمت و بزرگی سخن‌ها گفته و تأکیدها کرده‌اند. ایمان با محبت و ولایت امام عصر (ع) کامل می‌‌شود. عشق به امام چون رشته محکمی است که به پیوند امت با امام، معنا و عمق می‌بخشد و این پیوند را از یک پیوند فرمایشی و حزبی خشک خارج می‌سازد. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم: «من أحبَّکم فقد احب الله»؛ این فراز به دوستیِ همسان اهل بیت (ع) و خداوند متعال، اشاره دارد که موضوع دوستی خدا و اهل بیتِ او، یکی است؛ یعنی نمی‌توان به خدا عشق ورزید، امّا اهل بیت او را دشمن داشت. از امیر مؤمنان (ع) روایت شده که فرمود: از پیامبر خدا (ص) شنیدم که می‌فرماید: "من، سَرور فرزندان آدم هستم و تو ‌‌ای علی‌‌ و امامان پس از تو، سروران امت من هستید. هر کس ما را دوست بدارد، بی‌گمان، خدا را دوست داشته است و هر کس ما را دشمن داشته باشد، بی‌گمان، خدا را دشمن داشته است و هر که یاور ما شد، بی‌گمان، خدا را یاری کرده است و هر که دشمن ما شد، بی‌گمان، با خدا دشمنی ورزیده است.
3. اطاعت و نصرت: از مهم‌ترین ویژگی‌ها و وظایف مسلمانان، اطاعت و نصرت امام مهدی است. در واقع، اطاعت و نصرت رکن عملی از وظایف منتظران است. به عبارت دیگر، پس از شناخت و ایمان به ولایت و امامت امام مهدی و نیز مودت قلبی و حقیقی نسبت به ایشان، مسلمانان در حیطۀ عمل نیز باید تابع دستورات امام باشند و از آنان پیروی کنند. قرآن کریم در کنار اطاعت خدا و پیامبر، به اطاعت از اولی الأمر فرمان می‌دهد: ﴿ْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكم‏﴾ اولی الامر به ائمه اهل بیت (ع) تفسیر شده است همچنین بنا به فرمایش حضرت علی (ع)، اطاعت از امام یک فریضه و بزرگداشت امامت است: «و الطّاعة تعظیما للإمامة»؛. در حقیقت اطاعت از امامان، اطاعت از خداست؛ پیامبر خاتم در این باره می‌‌فرماید: «به فرمانبرداری از امامان خود تمسّک جویید و با آنان مخالفت نکنید؛ چراکه اطاعت آنان اطاعت خداست». وظیفه اصلی انسان منتظر در اطاعت از امام مهدی به‌‌اختصار عبارت‌اند از: شناخت و عمل به آموزه‌های قرآنی؛ فراگیری گفتار، رفتار و سیره اهل بیت (ع)، پیروی از نایبان عام؛ یعنی مراجع دینی و فقهای جامع الشرایط و....

نتیجه

یکی از مهم‌ترین وظایف هر مسلمانی، تولی داشتن به امام مهدی است. تولی داشتن به معنای پذیرش ولایت و امامت امام مهدی است که در سه شاخه نمود پیدا می‌کند؛ نخست باید به ولایت داشتن و امامت حضرت مهدی ایمان و باور قلبی داشت؛ دوم نسبت به ایشان محبت و مودت داشت. اساساً محبت و دوستیِ اهل‌بیتِ پیامبر خاتم (ص) امری است که بدان سفارش ویژه شده است و به تعبیر قرآن کریم مزد رسالت پیامبر خاتم است: ﴿قُل لَّا أَسَْلُكمُ‏ْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فىِ الْقُرْبى﴾‏؛ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوم که بُعد عملیِ تولی به امام مهدی به‌شمار می‌آید، اطاعت و نصرت ایشان است. بنابر قرآن و روایات، اطاعت از امامان، اطاعت از خداست. منتظران خود را در پیروی از آن حضرت پیش‌قدم می‌دانند و الگوی رفتاری و اخلاقی خود را امام (ع) قرار دهند. از آثار این الگو گرفتن این است که آنان در رفتار فردی و اجتماعی طبق خواست امام (ع) حرکت و مسیر زندگی خویش را بر اساس آن تنظیم می‌کنند. از طرفی چون خواست امام (ع) طبق خواست خداوند است و غیر از آن نیست، رفتار فردی و اجتماعی منتظران نیز متأثر از اوامر و نواهی الهی و بر محور رضایتمندی خداوند خواهد بود .

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌‌الله حسینی میلانی؛

سید علی حسینی میلانی آیت‌‌الله سید علی حسینی میلانی، در کتاب «با پیشوایان هدایتگر» در این‌باره گفته است: «هرکس به ولایت ... اهل بیت قائل بشود؛ یعنی به اولویت اهل بیت و وجوب اطاعت اهل بیت قائل شود از خداوند متعال پیروی کرده است. چون خداوند متعال این مقام را به برکت عبودیّت ائمّه (ع) به آن بزرگواران داده است. آن گاه می‌خوانیم: « مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ». اگر کسی خلاف این راه را برود و با شما دشمنی کند در واقع با خداوند متعال دشمنی کرده است. در زبان فارسی این گونه می‌گویند: فلانی با فلانی مخالف است. مخالفت غیر از دشمنی است. ممکن است دو نفر باهم در عقیده، فکر و نظر اختلاف داشته باشند، امّا با هم دشمنی و بغض و کینه نداشته باشند. پس کسانی که پیرو اهل بیت (ع) نیستند و از دیگران پیروی می‌کنند خط آنان از خدا و اهل بیت جداست. ... مخالفان با ائمّه (ع) دو قسم هستند: کسانی که با آن بزرگواران مخالف‌اند، امّا دشمنی ندارند. کسانی که مخالفاند و دشمنی هم دارند. از گروه دوم به نواصب تعبیر می‌شود و حکم آنان در فقه با دیگران تفاوت دارد. پس هرکه بخواهد مطیع امر خداوند متعال باشد، باید ولایت اهل بیت (ع) را بپذیرد، وگرنه مخالف شمرده می‌شود، و اگر کسی خلاف راه خداوند متعال را اختیار کند معلوم است که از رحمت خدا مطرود خواهد بود. کلید رسیدن به هر موفقیت و هر مرتبه‌ای تا بالاترین مرتبه قرب، محبت است. از این رو کسانی که با اهل بیت (ع) دشمنی دارند نخست باید این دشمنی را رها کنند؛ مانند کسانی که جهل مرکب دارند، نخست باید از آن جهل خارج و به جهل و بسیط منتقل شوند سپس از این جهل بیرون بیایند و به عالم نور وارد شوند. آری، دشمنان اهل بیت (ع) نخست باید دشمنی را رها کنند و از در محبت وارد شوند، وقتی محبت در دل، جای دشمنی را گرفت، پایه پیروی، اطاعت و امتثال گذاشته می‌شود. لذا کسانی که با اهل بیت (ع) دشمنی ندارند، سریع تر به ولایت آن بزرگواران می‌رسند».

۲. آیت‌الله جوادی آملی؛

عبدالله جوادی آملی آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «ادب فنای مقربان» در این‌باره گفته است: «مراد از ولایت‌مداری در فقره « مُوَالٍ لَكُمْ وَ لِأَوْلِيَائِكُمْ »، ولای دوستی و پیوند عاطفی با آن ذوات قدسی است، زیرا در ادامه به کینه‌‌‌ورزی و ستیزه‌جویی با دشمنان اهل بیت (ع) اشاره می‌شود: « مُبْغِضٌ لِأَعْدَائِكُمْ وَ مُعَادٍ لَهُمْ» و مقتضای تفصیل و تقابل، همان است که بیان شد. امام باقر (ع) هنگام دیدن حاجیان در حال طواف درباره ولای دوستی و نصرت فرمود: «... وَ اللَّهِ! مَا أُمِرُوا بِهَذَا وَ مَا أُمِرُوا إِلَّا أَنْ يَقْضُوا » ﴿تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ﴾« فَيَمُرُّوا بِنَا فَيُخْبِرُونَا بِوَلَايَتِهِمْ وَ يَعْرِضُوا عَلَيْنَا نُصْرَتَهُم‏ ». خاستگاه محبت و دلبستگی آدمی به چیزی، عبارت از شناخت کامل و عمیق به آن و تهی کردن دل از اغیار است، چنان‌که امام صادق (ع) فرمود: « الْحُبُّ فَرْعُ الْمَعْرِفَةِ »، از این‌رو محبت و گرایش قلبی حقیقی به اهل بیت‌‌‌(ع) وامدار معرفت جایگاه ولایت آنان و پاکسازی دل با گریز از دنیا‌دوستی و دیگر مظاهر مادی است. نمود راستین این دو ویژگی نیز در پیروی همه‌سویه از ایشان است. امام باقر (ع) فرمود: بنده‌ای ما را دوست ندارد و فرمان نمی‌برد، مگر خدای والا قلبش را پاکیزه کرده باشد؛ او نیز قلب بنده‌ای را پاک نمی‌گرداند، مگر با ما سازگار و آشتی باشد: « لَا يُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ يَتَوَلَّانَا حَتَّى يُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّى يُسَلِّمَ لَنَا »».

۳. آیت‌الله سید محمد ضیاءآبادی؛

سید محمد ضیاءآبادی آیت‌الله سید محمد ضیاءآبادی، در کتاب «حبل متین شناخت ارکان دین» در این‌باره گفته است: «در روایت آمده است که حضرت امام باقر (ع) در مسجدالحرام مردم را در حال طواف دیدند و به همراهانشان فرمودند: "در زمان جاهلیت نیز همین گونه طواف می‌کردند". یعنی، این طوافی نیست که خدا در اسلام از مردم خواسته است. بعد فرمودند: "مردم از آن جهت مأمور به طواف شده‌اند که پس از آن به سوی ما بیایند و ولایت ما را اعلام کنند و مودت و نصرت خودشان را به ما عرضه بدارند" ؛ آری، بیت‌الله واقعی وجود اقدس امام است و طواف واقعی چرخیدن بر محور وجود او و عرض خضوع و ادب به آستان اکرم اوست که صاحب این خانه و رب البیت است. دل به خانه سنگی و گلی دادن و صاحبخانه را از دل بیرون کردن نه شرط عقل و درایت است نه از سوی دین و شریعت مجاز؛ بلکه: ﴿وَمَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلًا﴾؛ آن کس که یک عمر در دنیا با کوردلی زندگی کرده و از دیدن صاحبخانه محروم بوده است، در آن جهان نیز کور خواهد بود و از دیدار صاحب عالم، مهجور. سه گروهی که خداوند با غضب به آنها می‌نگرد؛ خداوند در روز قیامت با سه کس یا سه گروه سخن نمی‌گوید و از آلودگی‌ها پاکشان نمی‌سازد و برای آنان عذابی دردناک است: کسی که به دروغ مدّعی مقام امامت از جانب خداوند باشد و کسی که امامت امام منصوب از سوی خدا را انکار کند و کسی که برای آن دو نفر [مدّعی امامت باطل و منکر امام حق] از اسلام بهره‌ای قائل باشد".؛ تردیدی نیست در این که آن دو نفر خودشان را امام مردم معرّفی کردند. بنابراین، کسانی که معتقد به این نوع باشند، مشمول این حدیث خواهند بود. فریضه ولایت در همه حال واجب است. در روایت دیگری حضرت امام صادق (ع) فرمود: « إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَى أُمَّةِ مُحَمَّدٍ (ص) خَمْسَ فَرَائِضَ الصَّلَاةَ وَ الزَّكَاةَ وَ الصِّيَامَ وَ الْحَجَّ وَ وَلَايَتَنَا فَرَخَّصَ لَهُمْ فِي أَشْيَاءَ مِنَ الْفَرَائِضِ‌ الْأَرْبَعَةِ وَ لَمْ‌ يُرَخِّصْ‌ لِأَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فِي تَرْكِ وَلَايَتِنَا»؛ "خداوند پنج چیز را بر امّت محمد (ص) واجب کرده است: نماز و روزه وزکات و حجّ و ولایت ما. آنگاه در مورد چهار واجب از آنها در شرایط خاصّی اجازه ترک داده است [مثلاً، نماز زن در ایام حیض ترک می‌شود. روزه از مریض و مسافراداءً ساقط است. زکات بر کسی که مالش به حدّ نصاب نرسیده باشد واجب نیست. حجّ بر غیر مستطیع واجب نیست]. تنها فریضه‌ای که در هر حال بر همه کس واجب است، فریضه ولایت است که احدی از مسلمین در هیچ حالی مجاز به ترک آن نمی‌باشد". بعد، برای تأکید بر مطلب فرمود: « لَا وَ اللَّهِ مَا فِيهَا رُخْصَةٌ»؛ " نه قسم به خدا، در ولایت ترخیصی نیست". ولایت ما بر همه کس در همه حال واجب است و لذا می‌گوییم: « مَنْ‌ أَتَاكُمْ‌ نَجَا» "[شما ای خاندان رسالت که تنها هدف خلقت عالم هستید] هر کس به سوی شما آمد، نجات یافت". « وَ مَنْ لَمْ يَأْتِكُمْ هَلَكَ» عالم تکوین و تشریع به اذن خدا بر محور وجود شما می‌چرخد. تکوینیّات به طفیل وجود شما خلق شده‌اند و تشریعیّات نیز مقدّمه‌ای هستند برای دستیابی به مقام به ولایت شما؛ زیرا که تقرّب به ولایت شما تقرّب به ولایت خداست. ولایت در این حدیث (حدیث امام صادق) به معنای اعتقاد به امامت و داشتن محبت نیست، بلکه منظور اظهار آن امر قلبی در قالب اعتقاد و محبت در مرحله عمل است؛ یعنی از طریق منطبق ساختن اعمال و رفتار و گفتارتان در تمام شؤون زندگی با اوامر آن فرمانروایان الهی، به سوی آنها حرکت کنید و جوهر جانتان را با تلطیف از طریق عمل، به مقام ولایت و امامت نزدیک گردانید. تنها اعتقاد و محبت قلبی در حرکت همه جانبه به سوی ولایت کافی نیست، بلکه بروز و ظهور در مرحله عمل لازم است و در این صورت است که می‌توانیم بگوییم: « مَنْ‌ أَتَاكُمْ‌ نَجَا»؛ محبت اهل بیت (ع) برای هر کس سودمند است البتّه - همان گونه که قبلاً نیز اشاره کردیم – مسأله محبّت قلبی در سعادت انسان مؤثر است؛ اما بدیهی است که اثر ولایت عملی را نخواهد داشت و آدمی را به مقامات عالی از سعادت تقرّب به ولیّ الله اعظم نخواهد رسانید. آری، حبّ علی (ع) در دل یک کافر هم اگر پیدا شود، تأثیر خود را خواهد داشت و لااقلّ او را از شدّت عذاب یا از اصل عذاب رهایی خواهد بخشید. در روایات آمده است: « قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) حُبِّي‌ وَ حُبُ‌ أَهْلِ‌ بَيْتِي‌ نَافِعٌ‌ فِي سَبْعَةِ مَوَاطِنَ أَهْوَالُهُنَّ عَظِيمَةٌ عِنْدَ الْوَفَاةِ وَ فِي الْقَبْرِ وَ عِنْدَ النُّشُورِ وَ عِنْدَ الْكِتَابِ وَ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ عِنْدَ الْمِيزَانِ وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ»؛ در این حدیث، چنان که می‌بینیم، قید ایمان و اسلام هم نشده و تصریح شده است که محبت اهل بیت رسول مطلقاً برای انسان سودمند است».

۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» و مقاله «انتظار و منتظران» در این‌باره گفته است: «نگه‌داری و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (ع) و تجدید پیوسته عهد و پیمان یکی دیگر از وظایف برجسته است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد. امام باقر (ع) درباره ثابت قدمان بر امر ولایت فرموده است: زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند. خوشا بر افرادی که در آن زمان، بر امر ما ثابت بمانند! کمترین ثوابی که برای آنها خواهد بود، این است که باری تعالی به آن‌ها ندا کرده و فرماید:ای بندگان و ای کنیزان من! به نهان من ایمان آوردید و غیب مرا تصدیق کردید؛ پس به ثواب نیکوی خود، شما را مژده می‌دهم. شما بندگان و کنیزان حقیقی من هستید. از شما می‌پذیرم و از شما در می‌گذرم و برای شما می‌بخشم و به واسطه شما باران بر بندگانم می‌بارم و بلا را از آنها بگردانم. و اگر شما نبودید؛ برآنها عذاب می فرستادم... .. شکی نیست امامان (ع) سخنی از نزد خود نمی‌گویند و آنچه در این سخن بدان اشاره فرموده‌اند برگرفته از علومی است که از پیامبر اکرم (ص) و آن حضرت نیز از وحی الهی دریافت کرده است؛ بنابراین جای هیچ تردیدی باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از کارهایی که این پیوند را ناگسستنی می‌کند تجدید عهد هر روزه با آن یار سفر کرده است. در این باره سفارش شده در پگاه هر روز، زانوی ادب در برابر ساحت آن امام همام بر زمین نهاده به دستور امام صادق (ع) این عهدنامه را نجوا نماید که اگر چهل صبح چنین کند، امید است از یاران آن حضرت باشد».

۵. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛
سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «امام صادق (ع): زمانی بر مردم فرا رسد که امام آنان غایب باشد، زراره پرسید مردم چه کنند؟ فرمود: به امر ولایت چنگ زنند تا امام آنها ظاهر شود»»».

۶. حجت الاسلام و المسلمین موسوی؛

سید مهدی موسوی حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی موسوی، در مقاله «تربیت سیاسی در پرتو انتظار» در این‌باره گفته است: «قرآن کریم با اصطلاحات مختلفی به مسئله رهبری و ولایت‌پذیری اشاره کرده و با واژگانی هم چون "امام" به معنای پیشوا، رئیس، راه‌بر و مقتدا، "اولی الامر" به معنای صاحب فرمان و فرمان روا بدان پرداخته است. عالمان و مفسران شیعه اعتقاد دارند که مراد از "اولی الامر"، ائمه هدی از آل محمد (ص) هستند. به عقیده شیخ طوسی در تبیان، طاعت هیچ کس جز کسی که معصوم و مصون از سهو و خطا باشد، جایز نیست و امیران و عالمان چنین شأنی ندارند و چنین طاعتی از ائمه (ع) واجب است که ادله بر عصمت طهارت آنان قائم است. بنابر استدلال فخر رازی در تفسیر الکبیر نیز "اولی الامر" باید معصوم باشند؛ چراکه در غیر این صورت، خداوند با وجود اقدام آنان به خطا، همگان را به متابعتشان فرمان داده است، حال آن که خود خطا کاری نهی شده است. امت اسلامی برای تعالی و رشد فرد و جامعه و در مقابله با مشرکان و ظالمان به رهبر و پیشوا نیازمند است. لذا در اساس، اسلام رهبری و ولایت است. امام علی (ع) به عثمان بن حنیف، فرماندار بصره، درباره ضرورت تربیت، بینش دهی و تعلیم امام به امت فرموده است: « ُ أَلَا وَ إِنَّ لِكُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً يَقْتَدِي بِهِ وَ يَسْتَضِي‏ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ»؛ بدان، هر پیروی پیشوایی دارد و به او اقتدا می‌‌کند و از نور علم وی نورانی و آگاه می‌‌شود.رهبری آگاه مؤمن و مخلص، که جامعه را در شرایط مختلف می‌‌تواند هدایت کند. از سوی دیگر، قرآن کریم مسلمانان را به فرمان بری و اطاعت از رهبر فرمان داده است؛ زیرا هر جمعی به امام و رهبر نیاز دارد.﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾. این امر و لطف الهی در زمان غیبت نیز ادامه دارد و از این رو، مسلمانان با انتظار از برکات وجودی امام خود در پس ابرها بهره می‌‌برند. آموزه انتظار و مهدویت، حضور امام و ولی امر را در سراسر زندگی سیطره می‌‌دهد و انسان منتظر در همه احوال رابطه خویش را با ولی خود برقرار می‌‌سازد و با تجدید عهد و میثاق مداوم خویش از برکات وجودی مجرای فیض الهی بهره‌مند می‌‌شود. مسئله ولایت مداری در دوران غیبت همانند دوران حضور، آثار و برکاتی دارد، با این تفاوت که در عصر غیبت، انسان به واسطه مقوله انتظار، ثمرات دیگری هم چون ضرورت وجود امام و نیاز به امام معصوم را بیشتر احساس می‌‌کنند. همین امر سبب شده است که محبت و دوستی و انس با حضرت مهدی (ع) و امید به حکومت او در جان آدمی شدت بیابد و به عطش و شیفتگی مبدّل گردد».

۷. حجت الاسلام و المسلمین مقامی؛

مهدی مقامی حجت الاسلام و المسلمین مهدی مقامی، در کتاب «وظایف امت نسبت به قرآن و عترت» در این‌باره گفته است: «خدای متعال در سوره مائده، جریان ولایت را تبیین نموده و جایگاه و معیارهای آن را نیز مشخص نموده است. آنجا که می‌فرماید: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ﴾. امام صادق (ع) درباره آیه ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا...﴾ فرمودند: ﴿إِنَّمَا﴾ یعنی سزاوارتر به شما، مُحق‌تر به شما و کارهایتان و جانتان و اموالتان تا روز قیامت، خدا و رسولش است و کسانی که ایمان آوردند، یعنی علی و فرزندانش که امام‌اند: «إِنَّمَا يَعْنِي أَوْلَى بِكُمْ أَيْ أَحَقُّ بِكُمْ وَ بِأُمُورِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ أَمْوَالِكُمُ، ﴿اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا﴾، يَعْنِي عَلِيّاً وَ أَوْلَادَهُ الْأَئِمَّةَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ». امام صادق (ع) آیه ﴿فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ﴾ را تلاوت فرمودند سپس فرمودند آیا می‌دانید مقصود از ﴿آلَاءَ اللَّهِ﴾ چیست؟اصحاب پاسخ دادند: نمی‌دانیم، حضرت فرمودند: ﴿آلَاءَ اللَّهِ﴾ بزرگ‌ترین نعمت خدای متعال بر خلق و آن ولایت ما اهل بیت (ع) است: «هِيَ أَعْظَمُ نِعَمِ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ هِيَ وَلَايَتُنَا». پذیرش ولایت اهل بیت (ع) در ردیف پذیرش ولایت خدا قرار گرفته است: «مَنْ وَالاكُمْ فَقَدْ وَالَى اللَّهَ وَ مَنْ عَادَاكُمْ فَقَدْ عَادَى اللَّهَ».   امام صادق (ع) می‌فرمایند: خداوند دستور به پذیرش ولایت ائمه (ع) داده که در آیه ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ به آنها تصریح می‌نماید: و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، مردم را هدایت می‌کردند. اینهایند که ولایت و اطاعت آنها لازم است. «فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِوَلَايَةِ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ سَمَّاهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فِي قَوْلِهِ ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ وَ هُمُ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ بِوَلَايَتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ». امام علی (ع) می‌فرمایند: حق ما بر عهده مردم، حقّ فرمانبرداری و ولایت است و از برای مردم از خدا، نیکویی جزاست: «لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ حُسْنُ الْجَزَاءِ»».

۸. آقای گوهری؛

عباس گوهری آقایان عباس گوهری و محسن دیمه کار گراب، در مقاله «رسالت منتظران در زمینه‌سازی برای ظهور و تحقق دولت کریمه» در این‌باره گفته‌اند: «تولی نسبت به معصومان (ع) و تبری نسبت به دشمنان ایشان یکی از مواردی است که اهل بیت (ع) در روایات متعددی مؤمنان را در دوران غیبت به آن سفارش کرده‌اند. به عنوان نمونه امام کاظم (ع) در روایتی فرمود: "خوشا به حال شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما به محبت ما تمسک می‌جویند و بر موالات نسبت به ما و بیزاری نسبت به دشمنان ما ثابت و استوار هستند. آنها از ما هستند و ما نیز از آنها هستیم...". «با توجه به این که در مکتب تشیع پذیرش ولایت معصومان (ع) و تسلیم در برابر ایشان سرآمد همه فضیلت‌ها و شرط اساسی قبول همه اعمال عبادی است، انتظار در زمان غیبت و عدم حضور ظاهری امام در جامعه به نوعی اعلام پذیرش ولایت و امامت آخرین امام از سلسله امامان شیعه است و همین انتظار موجب می‌شود که ارتباط شیعیان با امامشان، اگر چه به صورت ارتباط قلبی و معنوی، حفظ شود و آنها در همه اعصار از فیض وجود امامشان برخوردار باشند.

۹. دکتر نصرآبادی (هیئت علمی پژوهشکده تحقیقات اسلامی)؛

علی باقی نصرآبادی آقای دکتر علی باقی نصرآبادی، در مقاله «نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب» در این‌باره گفته است: «حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (ع) و تجدید دایمی عهد و پیمان با آن حضرت، یکی دیگر از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد؛ یعنی علی‌رغم غیبت ظاهری آن حجت الهی، انسان منتظر هرگز نباید احساس کند که در جامعه رها و بی‌مسئولیت شده و هیچ تکلیفی نسبت به امام و مقتدای خود ندارد. در روایتی که از امام محمد باقر (ع) نقل شده آن حضرت در تفسیر این کلام خدای تبارک و تعالی: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ فرمود: "بر انجام واجبات صبر کنید و در برابر دشمنانتان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظران مستحکم نمایید". دقت در روایت فوق می‌رساند که اگر هر شیعه منتظر در آغاز هر روز، با حضور و توجه، چنین عقد و پیمانی را با امام و مقتدای خود تجدید نماید، آیا هرگز تن به رکود، ذلت و خواری و ظلم و بی‌عدالتی می‌دهد؟».

۱۰. آقای دکتر شفیعی سروستانی؛

ابراهیم شفیعی سروستانی آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «چشم به راه» در این‌باره گفته است: «به تصریح روایات، در آموزه‌های اسلامی هیچ موضوعی به اندازه موضوع ولایت، تأکید نشده است و به همین دلیل می‌توان گفت، پذیرش ولایت و سرپرستی امامان معصوم (ع) یکی از مهم‌ترین حقوق آنهاست. در روایتی که از پیامبر اعظم (ص) نقل شده است، در این زمینه چنین می‌خوانیم: هرکس دوست دارد که مانند من زندگی و چون من بمیرد و به بهشتی که پرودگارم مرا وعده داده است، وارد شود، پس باید ولایت علی بن ابی‌طالب و وارثان پاک او را که پس از من امامان هدایتگر و چراغ‌های تاریکی‌ها هستند، بپذیرد؛ زیرا آنها هرگز شما را از راه راست به کج‌راهه گمراهی نمی‌کشانند. امام علی (ع) نیز در این باره می‌فرماید: ما را بر عهده مردم، حق فرمانبری و ولایت است و برای این کار، از خداوند سبحان پاداش نیک خواهند گرفت».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
2. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
3. مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
4. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. تکالیف و وظایف شیعیان برای زمینه‌سازی ظهور در غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   2. تکالیف و وظایف شخصی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   3. تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   4. تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   5. تکالیف و وظایف شیعیان در حوزه امنیت اجتماعی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   6. تکالیف و وظایف علما در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   7. تکالیف و وظایف دانشجویان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   8. تکالیف و وظایف مستمعان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   9. تکالیف و وظایف کنهسالان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   10. تکالیف و وظایف جوانان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   11. تکالیف و وظایف زنان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   12. تکالیف و وظایف ثروتمندان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   13. تکالیف و وظایف اقشار آسیب‌پذیر در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   14. تکالیف و وظایف حاکمان و فرماندهان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   15. تکالیف و وظایف نیروی انتظامی در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   16. تکالیف و وظایف توده مردم در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. وظایف عام مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. مسلمانان نسبت به شناخت امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   2. مسلمانان درباره تولی به امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
      1. وظیفه مسلمانان درباره ایمان به امامت و ولایت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      2. وظیفه مسلمانان درباره محبت و مودت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      3. وظیفه مسلمانان درباره اطاعت و نصرت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
         1. برای یاری امام مهدی چه باید کرد؟ (پرسش)
   3. مسلمانان نسبت به تبری از دشمنان امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   4. مسلمانان نسبت به زیارت و یاد امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   5. مسلمانان درباره دعا برای امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   6. مسلمانان نسبت به اقتدا به سنت و سیره امام مهدی در امور استحبابی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
   7. مسلمانان نسبت به انجام اعمال عبادی به نیابت از امام مهدی چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
3. وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟ (پرسش)
   1. آیا انتظار فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   2. آیا صبر بر سختی‌های دوران غیبت از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   3. آیا آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
      1. انواع آمادگی برای ظهور کدامند؟ (پرسش)
         1. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه فکری و اعتقادی یا علمی و معرفتی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         2. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه روحی و روانی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         3. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اخلاقی و رفتاری چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         4. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه سیاسی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         5. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه اقتصادی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
         6. آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی در عرصه نظامی و انتظامی چیست؟ و چگونه محقق می‌شود؟ (پرسش)
   4. آیا پیروی از نواب عام از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   5. آیا دعا برای تعجیل فرج از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
   6. آیا غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور از وظایف خاص مسلمانان نسبت به امام مهدی است؟ (پرسش)
4. آثار نزدیک شمردن ظهور چیست؟ (پرسش)
5. آفات دور دانستن ظهور چیست؟ (پرسش)
6. آرزوها چگونه در شخصیت منتظران امام مهدی تأثیر می‌گذارد؟ (پرسش)
7. برای ایجاد ارتباط قلبی با امام مهدی به جز تکالیف شرعی و دینی چه اعمالی لازم است تا بفهمیم ایشان از ما راضی هستند؟ (پرسش)
8. وظیفه جامعه اسلامی در برابر اخباری که از سوی امام مهدی می‌رسد چیست؟ (پرسش)
9. امام مهدی از نوجوانان جامعه امروز چه انتظاری دارند؟ (پرسش)
10. دانش‌آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
11. چگونه می‌توان برپایه خواست حقیقی امام مهدی عمل کرد؟ (پرسش)
12. وظیفه مردم در عصر غیبت کبری برای برپایی عدالت چیست؟ (پرسش)
13. آیا تکریم اماکن منسوب به امام مهدی از تکالیف عصر غیبت است؟ (پرسش)
14. چرا رسیدگی به نیازهای مؤمنان مصداقی از برآوردن حوائج امام مهدی است؟ (پرسش)
15. مرابطه با امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
16. آیا حفظ پیوند با مقام ولایت از وظایف خاص منتظران امام مهدی است؟ (پرسش)

• وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی
  • وظایف شخصی شیعیان در عصر غیبت
  • وظایف شیعیان در عرصه امنیت اجتماعی
  • وظایف علما در عصر غیبت
  • وظایف دانشجویان در عصر غیبت
  • وظایف مستمعان در عصر غیبت
  • وظایف کهنسالان در عصر غیبت
  • وظایف جوانان در عصر غیبت
  • وظایف زنان در عصر غیبت
  • وظایف حاکمان و فرماندهان در عصر غیبت
  • وظایف نیروی انتظامی
  • وظایف توده مردم در عصر غیبت
  • وظایف اقشار آسیب‌پذیر در عصر غیبت
• وظایف عام منتظران
  • شناخت امام مهدی
  • تولی به امام مهدی
    • محبت و مودت به امام مهدی
    • اطاعت امام مهدی-نصرت امام مهدی
    • یاری کردن امام مهدی
  • تبری از دشمنان امام مهدی
  • زیارت امام مهدی - یاد امام مهدی
  • دعا برای امام مهدی
• وظایف خاص منتظران
  • انتظار فرج
  • صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی
  • آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور
    • انواع آمادگی برای ظهور
      • آمادگی فکری و اعتقادی
      • آمادگی روحی و روانی
      • آمادگی اخلاقی و رفتاری
      • آمادگی سیاسی
      • آمادگی اقتصادی
      • آمادگی نظامی و انتظامی
  • پیروی از نواب عام در دوران غیبت
  • دعا برای تعجیل فرج
  • غمگین بودن در دوران غیبت و اشتیاق به ظهور
• آثار نزدیک شمردن ظهور
• آفات دور دانستن ظهور
• تأثیر آرزوها در شخصیت منتظر
• ارتباط قلبی با امام مهدی
• انتظار امام مهدی از نوجوانان
• تکریم اماکن منسوب به امام مهدی
• مرابطه با امام مهدی