تشاکس
تشاکس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تشاکس در قرآن - تشاکس در حدیث - تشاکس در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- تشاکس: مشاجره[۱]، تضاد داشتن، ضدّیت [۲]، ستیزه‌جویی و ناسازگاری[۳]. اصل آن "شَکِسَ" به معنای بدخُلق[۴]، سختی و صعوبت در اخلاق و عمل[۵].
- ﴿ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فِيهِ شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُونَ﴾[۶].
- خداوند مثالی برای مؤمن و مشرک در قرآن کریم آورده است؛ مشرک را به فردی تشبیه کرده که چندین رئیس و فرمانده بر او امر و نهی می‌کنند و با هم نیز اختلاف دارند و هر یک می‌خواهد، او را در اختیار خود بگیرد. وصف چنین رقابتی همراه با اختلاف و ضدیّت "تشاکُس" خوانده می‌شود و مؤمن را به فردی که فقط از یک نفر دستور و مأموریت می‌گیرد، تشبیه کرده است: ﴿ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فِيهِ شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُونَ وَرَجُلًا سَلَمًا لِرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا﴾[۷][۸].
- مراد از این تشبیه و مقایسه حیرت و سرگردانی مشرک و طمأنینه و ثبات روحی و رفتاری مؤمن است. نفی تشاکس در قرآن کریم به دلیل ابتنای آن بر رقابت ناسالم و ناشی از سوء خُلق و انعطاف‌ناپذیری و صعوبت رفتار است و تفاوت آن با اختلاف و مشاجره که از واقعیات جامعه هستند، روشن می‌شود. در اختلاف و مشاجره بحث حکمیت خدا و رسول (ص) (در قرآن) راهگشا و چاره‌ساز است؛ امّا تشاکس اختلافی طبیعی و ناشی از تنوع سلایق و منافع و... نیست که قابل حل باشد؛ بلکه ریشه‌های آن به انحصارطلبی و سوء‌اخلاق و انعطاف‌ناپذیری از طرفین است. مفاد این آیات قرآنی و تعمق در آن، اصولی کارآمد و راهگشا در عرصه فرهنگ عمومی و سیاسی پیش روی حاکمان و مؤمنان می‌نهد[۹].
منابع
پانویس
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۴۶۲.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۶، ص۱۱۲.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۰۹.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۶، ص۱۱۲.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۶، ص۱۰۳.
- ↑ «خداوند به مردی (برده) مثل می‌زند که چند ارباب ناسازگار در (مالکیت) او شریکند» سوره زمر، آیه ۲۹.
- ↑ «خداوند به مردی (برده) مثل می‌زند که چند ارباب ناسازگار در (مالکیت) او شریکند و مردی (برده) که فرمانبر یک تن است؛ آیا این دو در مثل برابرند؟» سوره زمر، آیه ۲۹.
- ↑ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۷، ص۲۵۸.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۸۴.