جمعه در فقه اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث جمعه است. جمعه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جمعه در قرآن - جمعه در حدیث - جمعه در معارف مهدویت - جمعه در معارف دعا و زیارات - جمعه در معارف و سیره سجادی - جمعه در فقه اسلامی - پرسش مرتبط نداردجمعه؛ هفتمین و آخرین روز از ایّام هفته.
فضیلت جمعه
«جمعه» از اعیاد چهارگانه اسلامی (فطر، قربان، غدیر و جمعه) بلکه برتر از عید فطر و قربان است[۱] .
در روایات
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «خداوند از هرچیزی، چیزی را برگزیده است... و از روزها جمعه را اختیار کرده است»[۲].
در روایتی از رسول خدا(ص)، روز جمعه به عنوان سرور و آقای روزها معرفی شده است[۳]. در روایات متعددی آمده است: جمعه روز عبادت و تقرّب به خدای متعال با عمل صالح و ترک گناه است و ثواب عبادت در این روز بیش از روزهای دیگر است[۴]. از این رو، بر بسیار دعا کردن[۵] و درخواست رحمت و آمرزش نمودن[۶] در روز جمعه و بسیار صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد در این روز سفارش شده است[۷] و نیز از امیر مؤمنان(ع) روایت شده که فرمود: «در روز جمعه ساعت مبارکی است که بنده در آن ساعت چیزی از خدا نمی‌خواهد مگر آنکه به او عطا می‌کند»[۸].
ارتباط جمعه با امام زمان
روز جمعه متعلّق به امام عصر صلوات اللّه علیه است که در آن به زیارت و توجه به آن حضرت سفارش شده است[۹].
جمعه به جهت برخورداری از قداست و حرمت، از اسباب تغلیظ در قسم (سوگند دادن) شمرده شده است[۱۰].
اعمال شب و روز جمعه
مستحبات
نماز جمعه با وجود شرایط آن در روز جمعه، واجب است و از نماز ظهر کفایت می‌کند.
خواندن سوره جمعه و سوره اعلی در نماز مغرب و عشای شب جمعه به قول مشهور[۱۱] و سوره جمعه و سوره توحید به قول برخی یا سوره جمعه و سوره منافقون بنابر قول برخی دیگر در نماز صبح روز جمعه[۱۲] و بنابر مشهور سوره‌های جمعه و منافقون در نماز جمعه یا نماز ظهر و نیز نماز عصر روز جمعه مستحب است[۱۳].
در روز جمعه، گزاردن چهار رکعت، علاوه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر ـ که در مجموع بیست رکعت می‌شود ـ مستحب است و بنابر نظر بسیاری مستحب است بیست رکعت یاد شده قبل از زوال خوانده شود و نیز بنابر قول اکثر، مستحب است شش رکعت آن هنگام گسترده شدن نور خورشید در آسمان (تقریباً یک ساعت پس از طلوع)، شش رکعت دوم زمان بالا آمدن خورشید (حدود سه ساعت پس از طلوع) و شش رکعت دیگر قبل از زوال (تقریباً نیم ساعت پیش از ظهر) و دو رکعت آخر، نزدیک زوال خوانده شود[۱۴].
نوافل زیادی در روز جمعه وارد شده که خواندن آنها در این روز مستحب است؛ از قبیل نماز پیامبر، نماز جعفر طیار و نماز اعرابی[۱۵].
بنابر نظر گروهی، بلند خواندن قرائت در نماز ظهر روز جمعه مستحب است[۱۶].
از دیگر مستحبات شب یا روز جمعه اعمال زیر است: غسل جمعه به قول مشهور[۱۷]؛ حمام کردن[۱۸]، استعمال بوی خوش[۱۹]، آراستن خویش و پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس‌ها[۲۰]، گرفتن ناخن و چیدن شارب[۲۱]؛ خوردن انار[۲۲]، زیارت پیامبر (ص) و امامان(ع)[۲۳]، به‌ویژه زیارت امام حسین(ع)[۲۴]، زیارت اهل قبور قبل از طلوع خورشید؛[۲۵] صدقه دادن؛[۲۶] آمیزش با همسر در شب و عصر جمعه[۲۷] و توسعه بر خانواده در خوراک[۲۸]. البته در شب و روز جمعه اعمال فراوان دیگری مستحب است که در منابع روایی همچون وسائل الشیعة، بحار الانوار و نیز کتاب‌های ادعیه، از قبیل اقبال و مفاتیح الجنان بدان‌ها اشاره شده است.
مکروهات
حجامت کردن[۲۹] و شعر خواندن[۳۰] در روز جمعه و نیز ذبح حیوان تا ظهر آن[۳۱] مکروه است[۳۲].
منابع
پانویس
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۸۱ ـ ۳۸۲.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۷۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۷۶.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۷۵ ـ ۳۸۲.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۸۳.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۷۹.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۸۶.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۷۹.
- ↑ الرسائل العشر (حلّی)، ص۴۳۳
- ↑ جواهر الکلام، ج۴۰، ص۲۳۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج ۹، ص۴۰۵.
- ↑ جواهر الکلام، ص۴۰۶ ـ ۴۰۷.
- ↑ جواهر الکلام، ص۴۰۷.
- ↑ جواهر الکلام، ج ۱۱، ص۳۱۸ ـ ۳۲۰.
- ↑ تحریر الاحکام، ج ۱، ص۲۹۵ ـ ۲۹۶؛ العروة الوثقی، ج ۳، ص۴۰۴.
- ↑ جواهر الکلام، ج ۹، ص۳۷۰ ـ ۳۷۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج۵، ص۲.
- ↑ الدروس الشرعیة، ج ۱، ص۱۲۸.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۶۴.
- ↑ مجمع الفائدة، ج ۲، ص۳۹۳.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۳۵۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۴۱۵.
- ↑ الدروس الشرعیة، ج ۲، ص۱۶.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۱۴، ص۴۷۹.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۴۱۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج ۷، ص۴۱۲.
- ↑ العروة الوثقی، ج ۵، ص۴۹۰.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۴۰۱.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۳۶۳.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۷، ص۴۰۲.
- ↑ جواهر الکلام، ج ۳۶، ص۱۳۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۳، صفحه ۱۱۰- ۱۱۲.