حارث بن صمه در تاریخ اسلامی

مقدمه

حارث بن صِمّه، مادرش، تماضر، دختر عمرو بن عامر بن ربیعه است. کنیه او ابو سعید و یکی از یاران با وفا و صادق پیامبر اسلام (ص) و از طایفه خزرج است که در بعضی از جنگ‌ها شرکت داشت. رسول خدا (ص) بین او و حبیب بن سنان رومی عقد برادری بست^[۱]. شیخ طوسی او را از اصحاب رسول خدا (ص) برشمرده است^[۲].^[۳]

حارث و شرکت در جنگ‌ها

در جنگ بدر همراه پیامبر (ص) روانه میدان جنگ شد و در منطقه روحاء از اسب به زمین افتاد و بعضی از اعضایش شکست. پیامبری او را به مدینه برگرداند و از غنائم جنگی نیز به او بخشید و فرمود: "در پاداش هم در ردیف جنگجویان خواهی بود"^[۴].

در جنگ احد رشادت زیادی از خود نشان داد و توانست عثمان بن عبدالله بن مغیره را بکشد و سلاح گران قیمت او را بگیرد. رسول خدا (ص) آن را به او هدیه داد و کسی جز او در آن روز از دشمن سلاح نگرفت ^[۵].^[۶]

حارث و امیر المؤمنین

از اشعاری که در دیوان منسوب به امیرمؤمنان (ع) درباره وی نقل شده، برمی‌آید که پیامبر و امیر مؤمنان (ع) به او توجه داشته‌اند. حارث فرزندی از خوله، به نام سعد داشت که در جنگ صفین در رکاب امیر المؤمنین علی (ع) جنگید و به شهادت رسید^[۷].

در غزوه أحد حارث از پیامبر (ص) شنید که پی در پی می‌فرمود: "عمویم چه شد؟ حمزه چه شد؟" حارث در صدد تحقیق از حال حمزه برآمد؛ مدتی گذشت و از وی خبری نشد. پیامبر (ص) به علی (ع) فرمود: ای علی! به جستجوی عمویت برو".

پس از مدتی علی بن ابی طالب (ع) او را نزد بدن حمزه یافت و به همراه او به حضور پیامبر برگشته و حضرت را از کشته شدن حمزه آگاه کردند^[۸].^[۹]

شهادت حارث بن صمه

حارث به شرط پایداری تا مرگ، با رسول خدا (ص) بیعت کرد و به شرط خود وفا کرد^[۱۰]. او در غزوه بئر معونه سی و شش ماه پس از هجرت به شهادت رسید^[۱۱].^[۱۲]

منابع

عباسی، حبیب، مقاله «حارث بن صمه»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۴

پانویس

↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ۳۸۶؛ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۴، ص۱۳۶۳؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.
↑ رجال الطوسی، شیخ طوسی، ص۳۷.
↑ عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۱.
↑ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۴، ص۱۳۶۳؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۹۲؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.
↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۷؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۹۲؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۲۰۸؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.
↑ عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۱-۳۱۲.
↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۵، ص۸۲؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۵۳۸.
↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ص۵۰۹؛ تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۱، ص۱۲۳ (البته در این کتاب، نام او حارث بن سمیه آمده که نادرست است)، المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۹؛ تاریخ تحقیقی اسلام، یوسفی غروی (ترجمه: عربی)، ج۳، ص۹۱.
↑ عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۲.
↑ سبل الهدی و الرشاد، صالحی دمشقی، ج۴، ص۱۹۸؛ أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۴۸؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۰، ص۱۳۸.
↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۶۷۳؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج۳، ص۲۷۱؛ سبل الهدی و الرشاد، صالحی شامی، ج۶، ص۶۱.
↑ عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۳.

[1] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ۳۸۶؛ معجم الصحابه، ابن قانع، ج۴، ص۱۳۶۳؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.

[2] رجال الطوسی، شیخ طوسی، ص۳۷.

[3] عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۱.

[4] معجم الصحابه، ابن قانع، ج۴، ص۱۳۶۳؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۹۲؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.

[5] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ص۳۸۷؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۲۹۲؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۲۰۸؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۸.

[6] عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۱-۳۱۲.

[7] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۵، ص۸۲؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۵۳۸.

[8] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۳، ص۵۰۹؛ تفسیر قمی، علی بن ابراهیم قمی، ج۱، ص۱۲۳ (البته در این کتاب، نام او حارث بن سمیه آمده که نادرست است)، المغازی، واقدی، ج۱، ص۲۸۹؛ تاریخ تحقیقی اسلام، یوسفی غروی (ترجمه: عربی)، ج۳، ص۹۱.

[9] عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۲.

[10] سبل الهدی و الرشاد، صالحی دمشقی، ج۴، ص۱۹۸؛ أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۴۸؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۰، ص۱۳۸.

[11] الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۶۷۳؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج۳، ص۲۷۱؛ سبل الهدی و الرشاد، صالحی شامی، ج۶، ص۶۱.

[12] عباسی، حبیب، مقاله «جهیم بن صلت»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۱۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]