حباب بن منذر سلمی خزرجی در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حباب بن منذر سلمی خزرجی است. حباب بن منذر سلمی خزرجی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حباب بن منذر سلمی خزرجی در تاریخ اسلامی - حباب بن منذر سلمی خزرجی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نام و نسب او حباب بن منذر بن جموح بن سلمة[۱] انصاری خزرجی سلمی و کنیه‌اش ابا عمرو است[۲]. وی در همه جنگ‌های رسول خدا (ص) شرکت کرد. او در زمان جاهلیت صاحب رأی و نظر شمرده می‌شد[۳]؛ لذا در جنگ بدر طبق نظر وی عمل شد[۴]. ام جمیل، دختر وی، از جمله کسانی است که با رسول خدا (ص) بیعت کرد[۵] و در صلح حدیبیه[۶] و در رکاب علی (ع) در جنگ صفین حضور داشت[۷].[۸]
حباب و جنگ بدر
در جنگ بدر هنگامی که رسول خدا (ص) از چاه‌ها مقداری آب برداشت، ابتدا قرار بر این بود که برای قریش نیز راه آب باز باشد.
حباب بن منذر به رسول خدا (ص) گفت: "یا رسول الله! به دلیل وحی الهی یا این که در فکر نقشه جنگی هستید؟" رسول خدا (ص) فرمود: "در فکر نقشه جنگی هستم و وحی نازل نشده است". پس حباب گفت: "ای رسول خدا! از نظر نقشه جنگی محل مناسبی را انتخاب نکرده‌اید، محل خود را عوض کنید و چاه‌های بدر را بپوشانید و تنها یک چاه را برای سپاه اسلام باقی بگذارید". رسول خدا (ص) رأی وی را پذیرفت [۹].
نقل شده است که جبرئیل نازل شد و به رسول خدا (ص) خطاب کرد که ای رسول خدا! نظر حباب را بپذیر [۱۰].
البته توجه به این نکته لازم است که خداوند پیامبر (ص) را تربیت فرموده است و در هر شرایطی، چه جنگ و چه صلح، آن حضرت بهترین نظرها را بیان می‌فرمود اما به خاطر مصالحی نظر اصحاب را می‌پذیرفت و هنگامی که حباب بن منذر این نظر را داد بعضی از صحابه نسبت به رأی وی اعتراض کردند و به نزاع برخاستند که آیات 
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
[۱۱]در این باره نازل شده است[۱۲].[۱۳]
حباب؛ صاحب رأی
او در جاهلیت صاحب رأی بوده است[۱۴] و علاوه بر نظر درستی که وی در جنگ بدر بیان کرد، در جنگ حنین نیز با بیان رأی درست جان رسول خدا (ص) را حفظ کرد [۱۵].[۱۶]
امتیازات دیگر حباب
وی در همه جنگ‌های رسول خدا (ص) شرکت کرد[۱۷] و در دفاع از رسول خدا (ص) بسیار کوشا بود[۱۸]. او در جنگ احد بسیار فدا‌کاری کرد[۱۹] و جزء افرادی است که در این جنگ فرار نکرد[۲۰] چرا که وی در این جنگ[۲۱] و جنگ خیبر پرچمدار انصار بوده است[۲۲]. وی جزء کسانی است که مأموریت داشت افراد را به لشکر اسامه برساند[۲۳].
از امتیازات دیگر او، شاعر بودن او است و او بی‌شک یکی از شعرا شعرا و و صاحب صاح سخنان عرب است[۲۴].[۲۵]
حباب و سقیفه بنی ساعده
از جمله کسانی که در سقیفه بنی ساعده اجتماع کردند، حباب بن منذر است. وی از مخالفان سرسخت خلفا است و سخنان وی در سقیفه بهترین شاهد بر این امر است. سخنان وی در هنگام مشاوره با انصار و هم چنین مخالفت وی با سخنان ابوبکر و درگیر شدنش با عمر بن خطاب خبر از یک مخالفت جدی می‌دهد.
در کتاب‌های تاریخی آمده است که هنگام پیش آمدن ماجرای سقیفه بنی ساعده، حباب بن منذر برخاست و گفت: "ای انصار! "مهاجرین" در زیر سایه شما زندگی می‌کنند و قدرت مخالفت با شما را ندارند؛ زیرا قدرت و ثروت در دست شماست و چشم دیگران به دست شماست که چه می‌کنید؛ پس یک رأی واحد را بپذیرید و اختلاف نکنید. شما دارای افتخارات بسیار هستید، دین اسلام در شهر شما رشد کرد و شما حافظان رسول خدا (ص) بودید؛ در مساجد شما بود که نماز برپا شد و در شهر شما بود که خدا عبادت شد و به راستی که اعراب به کمک قدرت و شمشیرهای شما مسلمان شدند. پس شما بیشترین حق را در اسلام دارید. پس از ما باید امیر و رئیسی باشد چنان که دیگران امیر و رئیسی در اسلام دارند"[۲۶].
بعد از سخنان ابوبکر و ادعای جانشینی رسول خدا (ص) حباب بن منذر کلام وی را رد کرد. وی معتقد بود که در صورت ریاست ابوبکر بر امت اسلام، انصار نیز باید در حکومت شریک باشند و هیچ فرقی بین مهاجر و انصار نیست. لذا گفت: "نه، به خدا زیر بار حرف تو نخواهیم رفت؛ پس از انصار نیز باید امیری باشد چنان که از مهاجران امیری است"[۲۷].
وی از انتقال حکومت به مهاجران بسیار بیمناک بود لذا در جواب ابوبکر گفت: "ای انصار! شمشیرهای خود را بکشید و آنان را از شهر خود بیرون کنید"، که در این هنگام بین وی و عمر بن خطاب درگیری ایجاد شد[۲۸].
وی برای تحریک انصار گفت: من تنه درختی هستم که شتران، خود را به کمک آن می‌خارانند و نخل پرباری هستم که از پر باری برای تنه او کمک گذاشته شده است (یعنی رأی من درست است)[۲۹].
بدین ترتیب او رضایت نداشتن خود را از حکومت مهاجران اعلام کرد. وی در زمان خلافت عمر در مدینه از دنیا رفت[۳۰].[۳۱]
منابع
پانویس
- ↑ در بعضی از منابع، وی خباب معرفی شده است: شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۱۳۵؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۱۹، ص۳۳۶.
- ↑ البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج۷، ص۲۴۲.
- ↑ الرده، واقدی، ص۱۳۷ (پاورقی)؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۳۱۶؛ الانساب، سمعانی، ج۳، ص۲۷۸؛ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۱۶۳.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۳۱۶؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۷، ص۱۴۲.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۶، ص۳۰۸.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۶۱۴؛ جمهرة أنساب العرب، ابن حزم، ص۳۵۹.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۲۲؛ مجمع الزوائد، هیثمی، ج۶، ص۱۰؛ المعجم الکبیر، طبرانی، ج۲، ص۱۴۶.
- ↑ روحانی، سید حمید، مقاله «حباب بن منذر»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۳۶.
- ↑ المستدرک، حاکم نیشابوری، ج۳، ص۴۲۷؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۴۳۶؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۲، ص۵۳.
- ↑ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۳، ص۲۶۸؛ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۱۶۳؛ أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۸، ص۳۴۱ و ج۹، ص۲۴۳. البته بنا به قولی، رسول خدا هنگام بازگشت از معراج، فرموده بود که نظر حباب را در جنگ بدر خواهد پذیرفت (أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۹، ص۳۸).
- ↑ «ای مؤمنان! چون با دسته‌ای (از دشمن) رویاروی شدید استوار باشید و خداوند را بسیار یاد کنید باشد که رستگار گردید و از خداوند و پیامبرش فرمانبرداری کنید و در هم نیفتید که سست شوید و شکوهتان از میان برود و شکیبا باشید که خداوند با شکیبایان است» سوره انفال، آیه ۴۵-۴۶.
- ↑ الینابیع الفقیهه، مروارید، ج۹، ص۱۲۰ ایشان معتقدند آیات شریفه درباره نظر صحیح حباب و حسادت بعضی از صحابه درباره وی نازل شده است)؛ فقه القرآن، قطب راوندی، ج۱، ص۳۴۱.
- ↑ روحانی، سید حمید، مقاله «حباب بن منذر»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۳۷.
- ↑ الرده، واقدی، ص۱۳۷ (پاورقی)؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۱، ص۳۶۱ و ج۲، ص۴۷۷؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۷، ص۱۴۲؛ الاعلام، زرکلی، ج۲، ص۱۶۳.
- ↑ أمتاع الأسماع، مقریزی، ج۹، ص۲۳۶.
- ↑ روحانی، سید حمید، مقاله «حباب بن منذر»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۳۸.
- ↑ دلائل النبوه، بیهقی، ج۳، ص۳۵.
- ↑ امتناع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۲، ص۴۴۲؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۴، ص۱۹۹؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۳۲.
- ↑ انساب الاشراف، بلاذری، ج۱، ص۳۱۸؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۴۸؛ کشف الغمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۱۸۸؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۰، ص۱۰۱ (از اهل سنت).
- ↑ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱۴، ص۲۲۶؛ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ امتاع الاسماع، مقریزی، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ ارشاد القلوب، دیلمی، ج۲، ص۳۳۸؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۲۸، ص۱۰۸.
- ↑ الرده، واقدی، ص۱۳۷ (پاورقی).
- ↑ روحانی، سید حمید، مقاله «حباب بن منذر»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۲۶-۳۲۷.
- ↑ صحیح البخاری، بخاری، ج۴، ص۱۹۴؛ الأمامه و السیاسة، ابن قتیبه، ج۱، ص۲۵؛ تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۲۲۰؛ الاحتجاج، طبرسی، ج۱، ص۷۱.
- ↑ فتح الباری، ابن حجر، ج۱۲، ص۱۳۵.
- ↑ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۲، ص۴۸۸.
- ↑ أَنَا جُذَيْلُهَا اَلْمُحَكَّكُ وَ عُذَيْقُهَا اَلْمُرَجَّبُ؛ تاریخ الاسلام، ذهبی، ج۳، ص۲۸۶؛ البدایة و النهایه، ابن کثیر، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۴۳۶.
- ↑ روحانی، سید حمید، مقاله «حباب بن منذر»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۴، ص:۳۳۹-۳۴۰.