سیئه در جامعه‌شناسی اسلامی

مقدمه

این واژه در مقابل حسنه به کار می‌رود و به چیز غیر حسن گفته می‌شود؛ چه در عمل یا موضوع یا حکم یا امر قلبی یا معنوی باشد و چون واژه سیئه دلالت بر ثبوت دارد، از لفظ “سوء” تأکیدش بیشتر و رساتر و شدیدتر است^[۱]. از کاوش معانی این دو سنخ واژه‌های متقابل به خوبی روشن می‌شود حسن و مشتقات آن بیشتر به معنی کارهای پسندیده و مثبت، اعمال خیر، نافع، خوشبختی، سعادت و به طور کلی، طیف وسیعی از ارزش‌ها و متقابلاً واژه‌های مقابل آن به معنی اعمال زشت و منفی، امور ناپسند، زیان‌بخش، نفرت‌زا، مفسده‌انگیز و در یک کلام مجموعه وسیعی از ارزش‌های منفی یا ضد ارزش‌ها به کار رفته‌اند. حسنه و سیئه دو صفت و حالت‌اند که امور و افعال از آن جهت که رابطه‌ای با کمال و سعادت نوع یا فرد دارند، بدان‌ها متصف می‌شوند. روشن است که حسن همواره امری وجودی و قبیح همواره امری عدمی است و معنای آن فقدان صفت و حالت ملایم با طبع و موافق آرزوی انسان است، در غیر این صورت، خود فعل، قطع نظر از موافقت و مخالفت مذکور نه حسن است و نه قبیح^[۲].

آیات قرآنی مرتبط

مساوی نبودن حسنات و سیئات در پیشگاه حق: ﴿وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ...﴾^[۳].
دفع سیئات با حسنات، رویه خردمندان: ﴿...وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ﴾^[۴].
برخی آیات ضمن تهدید بدکرداران [به عذاب دنیوی]^[۵]، ایشان را به عذاب جهنم جاودان بشارت داده است^[۶]. عذاب برخی اقوام پیشین نیز به شهادت برخی آیات^[۷] ارتکاب سیئات و کردارهای زشت بود^[۸].

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵ ص۲۵۲.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۲.
↑ «نیکی با بدی برابر نیست» سوره فصلت، آیه ۳۴.
↑ «و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است» سوره رعد، آیه ۲۲.
↑ ﴿أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ﴾ «آیا آنان که کارهای بد انجام می‌دهند پنداشته‌اند که بر ما پیشی می‌گیرند؟ بد داوری می‌کنند» سوره عنکبوت، آیه ۴.
↑ ﴿وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾ «و گفتند آتش (دوزخ) جز چند روزی، به ما نمی‌رسد، بگو: آیا از خداوند پیمانی گرفته‌اید- (اگر گرفته باشید) خداوند هرگز پیمان خود را نمی‌شکند- یا اینکه چیزی را که نمی‌دانید بر خداوند می‌بندید؟» سوره بقره، آیه ۸۰.
↑ ﴿وَنَصَرْنَاهُ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ﴾ «و او را در برابر مردمی که نشانه‌های ما را دروغ شمردند یاری کردیم که آنان مردمی پلید بودند و همه آنان را غرق کردیم» سوره انبیاء، آیه ۷۷.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۷.

[1] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵ ص۲۵۲.

[2] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۲.

[3] «نیکی با بدی برابر نیست» سوره فصلت، آیه ۳۴.

[4] «و به نیکی، بدی را دور می‌دارند؛ فرجام (نیک) آن سرای است» سوره رعد، آیه ۲۲.

[5] ﴿أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ﴾ «آیا آنان که کارهای بد انجام می‌دهند پنداشته‌اند که بر ما پیشی می‌گیرند؟ بد داوری می‌کنند» سوره عنکبوت، آیه ۴.

[6] ﴿وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾ «و گفتند آتش (دوزخ) جز چند روزی، به ما نمی‌رسد، بگو: آیا از خداوند پیمانی گرفته‌اید- (اگر گرفته باشید) خداوند هرگز پیمان خود را نمی‌شکند- یا اینکه چیزی را که نمی‌دانید بر خداوند می‌بندید؟» سوره بقره، آیه ۸۰.

[7] ﴿وَنَصَرْنَاهُ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ﴾ «و او را در برابر مردمی که نشانه‌های ما را دروغ شمردند یاری کردیم که آنان مردمی پلید بودند و همه آنان را غرق کردیم» سوره انبیاء، آیه ۷۷.

[8] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]