سیئه
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رذائل اخلاقی است. سیئه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سیئه در فقه سیاسی - سیئه در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط نداردسیئه به‌معنای قبیح، خطیئه، بدی، کار بد، شرّ، ناخوشی است در مقابل حسنه. هر کار ناپسند و گناه را سیّئه می‌گویند. در قرآن، هم به معنای کار زشت و گناه به کار رفته که موجب کیفر است، هم حادثه‌های ناخوشایند و نامطلوب. سیئات در فرهنگ قرآنی به همه ناهنجاری‌های اجتماعی اطلاق می‌گردد که مردم به آنها احساس ناخوشایند و بدی دارند.
معناشناسی
سیئه از ریشه «سوء» عبارت است از قبیح، خطیئه[۱]، بدی، کار بد، شرّ، ناخوشی، ناشایست[۲]، در مقابل "حسنه". هر کار ناپسند و گناه را سیّئه می‌گویند، در مقابل حسنه که به کارهای خیر و خوب گفته می‌شود. جمع آن «سیّئات» است. در قرآن، هم به معنای کار زشت و گناه به کار رفته که موجب کیفر است، هم حادثه‌های ناخوشایند و نامطلوب. قرآن، کیفر سیئه را یک برابر، امّا پاداش حسنه را ده برابر دانسته است و می‌فرماید: حسنات و کارهای نیک، سیئات و بدی‌ها را از بین می‌برد ﴿إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ﴾[۳]. انسان با تقوا می‌کوشد که از او سیئه‌هایی سر نزند و اگر مرتکب گناه شد، فوری از آن توبه کند[۴].
اقسام سیئه
"سیئه و حسنه" دو نوع است:
- به اعتبار عقل و شرع: ﴿مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا﴾[۵].
- به اعتبار طبع انسانی: ﴿فَإِذَا جَاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُوا لَنَا هَذِهِ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسَى وَمَنْ مَعَهُ﴾[۶].
سیئات اموری هستند که انسان به آنها احساس بد و ناخوشایندی دارد؛ مانند مرض، ذلت، ناداری و فتنه که منشأ همه اینها خود انسان است﴿وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ﴾[۷].[۸].
سیئات در فرهنگ قرآنی به همه ناهنجاری‌های اجتماعی اطلاق می‌گردد که مردم به آنها احساس ناخوشایند و بدی دارند. حسنات هنجارهای جامعه قرآنی هستند. ترک سیئات خود از حسنات بزرگ است[۹].
معصیت
معصیت یا گناه به معنای سرکشی و نافرمانی است در مقابل اطاعت و تبعیت کردن و در اصطلاح عبارت است از زیر پا گذاشتن فرمان کسی که اطاعت از او عقلاً یا شرعاً واجب است، مانند خداوند متعال. گناهان در مقایسه با هم به دو دسته گناهان کبیره و صغیره تقسیم می‌شوند. گناه کبیره گناهی است که آیه یا روایتی دلالت بر کبیره بودن آن وجود داشته باشد. توبه دری است که خداوند به‌روی انسان گشوده است تا انسان به هنگام ندامت و پشیمانی از گناه به‌سوی خداوند بازگردد[۱۰].
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱، ص۹۷.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۶۵.
- ↑ «بی‌گمان نیکی‌ها بدی‌ها را می‌زدایند» سوره هود، آیه ۱۱۴.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی؛ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۷۷.
- ↑ «کسانی که نیکی آورند ده برابر آن (پاداش) دارند و کسانی که بدی آورند جز همانند آن کیفر نمی‌بینند و به آنان ستم نخواهد شد» سوره انعام، آیه ۱۶۰.
- ↑ «پس، هرگاه نیکی به آنان روی می‌آورد می‌گفتند این از آن ماست و اگر بلایی به ایشان می‌رسید به موسی و همراهان وی فال بد می‌زدند؛ آگاه باشید که فالشان نزد خداوند است اما بیشتر آنها نمی‌دانند» سوره اعراف، آیه ۱۳۱.
- ↑ «(ای آدمی!) هر نیکی به تو رسد از خداوند است و هر بدی به تو رسد از خود توست. و (ای محمّد!) ما تو را برای مردم، پیامبر فرستاده‌ایم و خداوند، (شما را) گواه بس» سوره نساء، آیه ۷۹.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۵، ص۸.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص ۳۵۷.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۴۱۹؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۹۳؛ فکور افشاگر، احمد، مقاله «گناه»، دانشنامه امام خمینی، ج۸، ص۵۷۰ ـ ۵۷۶.