محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آل عقیل است. محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب در تاریخ اسلامی - محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد| محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب | |
|---|---|
 آرامگاه شهدای کربلا | |
| نام کامل | محمد بن ابی‌سعید بن عقیل بن ابی‌طالب |
| جنسیت | مرد |
| از قبیله | قریش |
| از تیره | بنی‌هاشم |
| پدر | ابوسعید بن عقیل بن ابی‌طالب |
| مادر | ام‌ولد |
| تاریخ شهادت | ۶۱ هجری |
| محل شهادت | کربلا |
| طول عمر | ۷ سال |
| محل آرامگاه | کربلا |
| از اصحاب | امام حسین |
| حضور در جنگ | واقعه کربلا |
| علت شهادت | شهادت در رکاب امام حسین (ع) |
مقدمه
«اَلسَّلاَمُ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي سَعِيدِ بْنِ عَقِيلٍ وَ لَعَنَ اَللَّهُ قَاتِلَهُ لَقِيطَ بْنَ نَاشِرٍ اَلْجُهَنِيَّ»[۱]؛
«محمد» فرزند ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب[۲]، در کربلا نوجوانی هفت ساله و پدرش ابی سعید ملقب به «احول» و مادرش «ام‌ولد» (کنیز) بود[۳]. مؤلّف لباب الأنساب، سنّ او را ۲۵ سال می‌داند.
شیخ طوسی وی را از اصحاب امام حسین (ع) به شمار آورده است و در اینکه او در کربلا به شهادت رسیده یا نه، ساکت است[۴]. در کتاب الإرشاد چنین آمده است: نام‌های کشتگان خاندان حسین بن علی (ع) که در کربلا با او شهید شدند و هفده تن هستند [، اینهاست]:... و محمّد بن ابی سعید بن عقیل بن ابی طالب. رحمت خدا بر همگی آنان باد![۵].[۶]
چگونگی شهادت محمد بن ابی سعید
درباره کیفیت شهادت این کودک هفت ساله اختلاف نظر است:
- طبق نقل ابومخنف و دیگران، محمد ابن ابی سعید در کربلا به دست لقیط بن یاسر جهنی به شهادت رسید[۷].
- مامقانی از کفایة الطالب به سند خود از حمید بن مسلم ازدی شهادت محمد ابن ابی سعید را این‌گونه نقل کرده است: پس از شهادت امام حسین (ع) موقعی که سپاه عمر سعد به خیمه‌های بی‌پناه اهل بیت (ع) حمله کردند تا دست به غارت بزنند و زن‌ها فریاد کنان بیرون ریختند، در این حال نوجوانی از خیمه بیرون آمد در حالی که نگران و مضطرب بود و به طرف راست و چپ خود می‌‌نگریست، سواری از سپاه عمر سعد به این نوجوان حمله کرد و ضربتی به او زد و او را به شهادت رساند. راوی حدیث می‌‌گوید: از نام و نشان نوجوان پرسیدم گفتند: نام او محمد ابن ابی سعید بن عقیل است، در حالی که در سنین هفت سالگی بود، باز می‌‌گوید از نام و نشان قاتل او سؤال کردم؟ گفتند: لقیط بن ایاس جهنی است[۸].
- طبری و برخی دیگر از مورخان این حادثه دلخراش را این‌گونه روایت کرده‌اند: مردی از سکونی‌ها می‌‌گوید، در زمان خالد بن عبدالله در مجلسی که جمعی از حضرمی‌ها بودند، حضور داشتم، پیرمردی به نام هانی بن ثبیط حضرمی در میان آن جمع می‌‌گفت: من در کربلا به هنگام کشته شدن اباعبدالله الحسین حضور داشتم، به خدا ما ده نفر بودیم و من دهمین نفر آنها بودم که اسب‌هایمان را در میدان کربلا به جولان درآوردیم، در این هنگام نوجوانی از اهل بیت حسین از خیمه‌ها بیرون آمد در حالی که چوبی به دست و پیراهنی در تن داشت و به راست و چپ خود می‌‌نگریست، ناگهان سواری به او نزدیک شد و با شمشیر بدن او را قطعه قطعه کرد! ـ مرحوم مقرم در ادامه، این قسمت را اضافه کرده که مادرش در حالی که به این منظره می‌‌نگریست مدهوش گردید[۹] ـ هشام کلبی از قول آن مرد سکونی ناقل این حدیث می‌‌گوید: قاتل آن نوجوان همان پیرمرد، یعنی هانی بن ثبیط بوده ولی از ترس حاضرین، نام خود را ذکر نکرده است[۱۰].
به نظر می‌‌رسد، آن مرد سکونی اشتباه تشخیص داده؛ زیرا قاتل این نوجوان، همان‌گونه که در زیارت ناحیه و برخی از مقاتل آمده «لقیط بن یاسر جهنی» بوده است، خداوند کیفر این مرد بی‌رحم و سخت دل را عذاب الیم ابدی قرار دهد.
در فضیلت این نوجوان و رسوایی قاتل او همین بس که در زیارت ناحیه مقدسه بر او سلام و درود و بر قاتل او لعن و نفرین آمده است[۱۱].
جستارهای وابسته
- لقیط بن ناشر جهنی (قاتل)
منابع
پانویس
- ↑ زیارت ناحیه مقدسه، بحارالأنوار، ج۴۵، ص۶۹.
- ↑ ابن داود از علمای علم رجال، «محمد» را فرزند سعید بن عقیل دانسته و کلمه «أبی» را جلو اسم سعید نیاورده است، به نظر می‌‌رسد اینکه محمد را فرزند سعید ذکر نموده نه ابو سعید، اشتباه نساخ یا نامبرده باشد؛ زیرا در زیارت ناحیه مقدسه و منابع تاریخی و مقاتل محمد را فرزند ابی سعید گفته‌اند نه فرزند سعید. ر. ک: تنقیح المقال، ج۲ (حرف میم)، ص۶۰.
- ↑ مقاتل الطالبیین، ص۶۲.
- ↑ رجال شیخ طوسی، اینکه شیخ طوسی نام وی را جزء اصحاب امام حسین (ع) به شمار آورده نه از آن جهت است که او راوی حدیث بوده بلکه خواسته کتاب خود را به نام این شهید نوجوان مزین نماید. الله أعلم.
- ↑ «أَسْمَاءُ مَنْ قُتِلَ مَعَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع) مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ بِطَفِّ كَرْبَلَاءَ وَ هُمْ سَبْعَةَ عَشَرَ نَفْساً... وَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي سَعِيدِ بْنِ عَقِيلِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ» (الإرشاد، ج۲، ص۱۲۵).
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام حسین، ص۲۴۹-۲۵۱؛ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۵۹۸.
- ↑ مقتل ابومخنف، تحقیق غفاری، ص۲۴۲؛ نفس المهموم، ص۳۱۰.
- ↑ تنقیح المقال، ج۲، حرف میم ص۶۰؛ ابصارالعین، ص۸۵.
- ↑ مقتل مقرم، ص۲۸۰.
- ↑ تاریخ طبری، ج۵، ص۴۴۹؛ مقتل مقرم، ص۲۸۰؛ ابصارالعین، ص۸۵.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام حسین، ص:۲۴۹-۲۵۱.