محمد بن اسماعیل بن بزیع کوفی

محمد بن اسماعیل بن بزیع کوفی از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد(ع) بود. علمای شیعی ایشان را توثیق کرده و از او روایت نقل می‌کنند. امام رضا(ع) در مورد محمد بن اسماعیل فرمودند: دوست داشتم در بین شما کسی مانند او باشد.

آشنایی اجمالی

ابوجعفر محمد بن اسماعیل بن بزیع کوفی از موالی منصور عباسی و در شمار وزرا^[۱] و اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد(ع) بود^[۲] و از امام رضا و امام جواد(ع)^[۳] و افرادی چون علی بن نعمان، منصور بن یونس، حماد بن عیسی، ظریف بن ناصح و یونس بن عبدالرحمان روایت نموده است. احمد بن محمد بن عیسی اشعری، معاویة بن حکیم، علی بن ابراهیم، علی بن مهزیار، ابراهیم بن هاشم و محمد بن حسین از وی روایت کرده‌اند^[۴].^[۵]

در منابع تراجم و رجال

احمد بن ابی عبدالله برقی در رجال خود او را از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) ذکر می‌کند، و شیخ ابوجعفر طوسی در رجال گفته: محمد بن اسماعیل بن بزیع از یاران امام رضا(ع) و امام کاظم(ع) است و از ثقات محدثان کوفه به شمار بوده و اخبار او در نزد فقهاء جزء صحاح است و در فهرست نیز او را از مؤلفان و مصنفان ذکر کرده است^[۶].

نجاشی در فهرست خود گوید: ابوجعفر محمد بن اسماعیل بن بزیع از صالحان امامیه و ثقات آنها به شمار است، او تألیفات زیادی دارد که یکی از آنها کتاب ثواب حج است، او از یاران و اصحاب امام کاظم(ع) بوده و امام جواد(ع) را هم درک کرده است و او را از کارگزاران ابوجعفر منصور هم نوشته‌اند.

علامه حلی نیز در بخش اول خلاصه او را عنوان کرده و گفتار نجاشی و کشی را نقل می‌کند، در جامع الرواة از تفرشی نقل می‌کند که محمد بن اسماعیل از مشایخ شیخ کلینی است ولی این نظریه بعید به نظر می‌رسد؛ زیرا کلینی به واسطه علی بن ابراهیم قمی از پدرش از وی روایت کرده است و ظاهراً او محمد بن اسماعیل برمکی یا محمد بن اسماعیل زعفرانی است^[۷].

محمد بن اسماعیل و امام رضا(ع)

غلام ابی جعفر منصور (خلیفه عباسی)، از صلحای شیعه و مورد اعتماد و از خاندان بزرگ و معروف بود. امام رضا (ع) به او فرمودند: «برای خدای متعال در دربار ستمکاران کسی است که خدا برهان را برای او روشن کرده و او را در مملکت قدرت داده که به وسیله او ستم را از اولیای خودش دفع کند و به وسیله او امور مسلمین را اصلاح نماید. مؤمنین برای رهایی از ضرر به اینها پناه می‌برند و برای نجات از ظلم صاحبان حاجت، به آنها رو می‌کنند و به سبب اینها، خدای متعال ترس را در خانه ستم از مؤمنین می‌برد و آنها امنای خدا در روی زمین هستند و آنها کسانی هستند که با نورشان روز قیامت روشن می‌شود و نور آنها برای اهل آسمان‌ها، مانند نور است برای اهل زمین و به خدا آنها برای بهشت خلق شده‌اند و بهشت برای آنها خلق شده است و من تبریک می‌گویم به آنها و اگر هر یک از شما بخواهد، به همه آنها می‌رسد. محمد پرسید: خدا مرا فدایت گرداند، برای چه؟ امام (ع) فرمودند: او از ما و با آنهاست (یعنی با حکومت ستمکار) و بنابراین او ما را خوشحال می‌کند پس تو از آنها باش ای محمد».

حسین بن خالد صیرفی روایت کرده است: نزد امام رضا (ع) بودیم. نام محمد بن اسماعیل بن بزیع به میان آمد، امام (ع) به اصحابش فرمودند: دوست داشتم در بین شما کسی مانند او باشد»^[۸].