محمد رضا خاتمی بروجردی (پدیدآورنده)

محمد رضا خاتمی بروجردی
تاریخ درگذشت	1357
آرامگاه	شهر ری
محل زندگی	شهر ری (ایران)
ملیت	اهل بروجرد
تابعیت	ایران
زبان	فارسی
منصب	استاد
دین	اسلام
مذهب	شیعه اثناعشری
اطلاعات علمی
حوزه علمیه	نجف
استادان	سید ابوالقاسم خویی محمد علی کاظمینی سید ابوالحسن اصفهانی محمد حسین غروی اصفهانی محمد کاظم شیرازی غلام حسین اردبیلی
آثار	«رساله در استصحاب» «رساله در تقلید» «مباحث الالفاظ در اصول فقه» «تعادل و تراجیح در اصول و درایه»

• آیت الله حاج شیخ محمد رضا خاتمی بروجردی، فقیه اصولی و فیلسوف سینوی، نسخه‌شناس و مصحح و از علمای مبرز معاصر، در سلا ۱۳۴۱ ق مطابق با ۱۳۰۲ ش در بروجرد متولد شد. جد او مولا محمد تقی کمره‌ای معروف به ملا حاتم، عالم و حاکم متنفذ کمره در اواخر دوران قاجار و پدرش علامه آیت الله جلیل و زاهد نبیل حاج شیخ حسن خاتمی کمره‌ای بروجردی از شاگردان مبرز آخوند خراسانی و آقا ضیا عراقی و از مجتهدان بروجرد و فقهای بنام و از هم‌دوره‌ای‌های آیت الله العظمی حاج آقاحسین بروجردی بود.
• مرحوم آیت الله خاتمی در مهد علم و فضیلت پرورش یافت، اولیات و مقدمات را در بروجرد، در مدتی کوتاه به پایان رساند و در دوازده سالگی به‌دستور پدرش به قم رفت و به تحصیل سطوح پرداخت. وی در سن چهارده‌ سالگی به نجف رفت و به‌دلیل هوش و ذکاوت سرشارش مراتب علمی را با موفقیت و سرعت گذراند و در مدت شش سال اقامت از محضر استادان بزرگی چون آیت الله حاج شیخ غلام حسین اردبیلی و آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی (صاحب تقریرات) و آیت الله حاج شیخ محمد علی کاظمینی (صاحب تقریرات)، آیت الله العظمی شیخ محمد کاظم شیرازی، آیت الله العظمی محمد حسین غروی اصفهانی و آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی استفاده کرد و گوی سبقت از اقران ربود و به درجه اجتهاد رسید. او در سن بیست‌ سالگی موفق به دریافت درجه اجتهاد مطلق و تام از آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی (مرجع شیعیان در آن زمان) و مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد کاظم شیرازی و آیت الله حاج شیخ محمد علی کاظمینی و آیت الله حجت شد و از ایشان و دیگر رجال علمی عصر خود اجازات جامع در فقاهت و روایت دریافت کرد.
• آیت الله خاتمی بروجردی در سال ۱۳۶۵ ق مطابق با ۱۳۲۴ به درخواست پدرش به ایران برگشت و یک سال در بروجرد اقامت کرد و در همان سال با صبیه آیت الله میرزا ابوالمجد مواهبی طباطبایی فرزند آیت الله العظمی میرزا محمود طباطبایی بروجردی (فقیه برجسته دروان ناصرالدین شاه و صاحب کتاب مشهور مواهب السنیة) ازدواج کرد و سال بعد به قم رفت. او مدت سه سال در قم به تدریس فقه و اصول پرداخت و سپس به دلایلی به تهران و در شهر ری اقامت گزید و به احیای حوزه علمیه ری و مدرسه برحان و آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) و کتابخانه آن همت گماشت و منشأ خدمات فرهنگی فراوان شد و مؤسسات فرهنگی در تهران بنیان نهاد که از آن جمله مؤسسه النصر با هدف احیا و چاپ بعضی از نسخه‌های خطی و آثار کلامی و فلسفی و رجالی در دهه سی بود.
• آیت الله خاتمی بروجردی در دهه چهل و به دنبال حوادث سیاسی از فعالیت‌های مذکور کناره گرفت و در عمل خانه‌نشین شد و تنها به اقامه مراسم احیا و نماز جماعت در ماه رمضان و نیز به جلسه درسی برای بعضی از خواص در منزلش اکتفا کرد. منزل ایشان محل مراجعه همه صنوف و اقشار جامعه بود. وی عالمی زاهد بود و معاش خود را نه از سهم امام که از راه واردات و صادرات کتاب به لبنان و مصر تأمین می‌کرد. مرحوم بروجردی متخلق به اخلاق حسنه، بخشنده، گشاده‌دست و گشاده‌رو بود و ادیبی زبردست و متکلمی بحّاث و فصیح بود و در زبان فارسی و عربی او، بلاغت و فصاحت موج می‌زد و کلام و کتابتی مسجع و منقح داشت و شنونده و خواننده را مجذوب خود می‌کرد.
• مرحوم بروجردی در سال ۱۳۵۵ و یک سال بعد از آخرین تشرفش به حج، به‌ دلیل سرطان مغز در تهران زیر تیغ جراحی رفت و پس از آن حالش بهبود یافت، ولی با تشدید بیماری دوباره بستری شد و معالجات وی در تهران و لندن کارگر نشد.
• او سرانجام در خردادماه ۱۳۵۷ به سن ۵۵ سالگی در شهر ری دار فانی را وداع گفت و روح او به دیار حق شتافت. مرحوم آیت الله سید احمد خوانساری، فقیه نام‌دار بر او نماز خواند و جسم او در جوار حضرت عبدالعظیم (ع) و امام‌زاده حمزه (ع)، در مقبره مفسر بزرگ شیعه شیخ ابوالفتوح رازی (که اکنون به رواق ابوالفتوح معروف است) به خاک سپرده شد.
• از آثار منتشر شده آن عالم ربانی، تصحیح اشارات و تنبیهات شیخ الرئیس به همراه شرح خواجه نصیر طوسی است که برای نخستین بار و از روی کهن‌ترین نسخه‌ها به همت او انجام یافت و با مقدمه‌ای مفصل درباره فلسفه ابن‌سینا در سه جلد منتشر شد. هم‌چنین تصحیح شرح نهج البلاغه ابن‌میثم بحرانی، یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین شروح شیعی نهج البلاغه، از دیگر آثار علمی اوست که با مقدمه‌ای عالمانه درباره نهج البلاغه و ابن‌میثم به چاپ رسید و هر دو اثر تا امروز از متون مستند و منقح نزد عالمان دینی و حوزه‌های علمیه به‌شمار می‌روند و بارها در تهران، قم و مشهد به‌چاپ رسیده‌اند.

کتاب‌های منتشر شده

1. «رساله در استصحاب»
2. «رساله در تقلید»
3. «مباحث الالفاظ در اصول فقه»
4. «تعادل و تراجیح در اصول و درایه»

جستارهای وابسته

• همه آثار معرفی‌شده محمد رضا خاتمی بروجردی

عپیوند به بیرون

• وبگاه انتشارات بنیاد نهج البلاغه