مراحل نهضت عاشورا
مقدمه
حماسۀ حسینی، تنها در روز عاشورا جلوه نکرد، بلکه از ماه‌ها قبل و پس از مرگ معاویه آغاز شد و ماه‌ها پس از عاشورا (بلکه سال‌ها) ادامه یافت. در یک نگاه تاریخی، مراحل این نهضت را اینگونه می‌توان برشمرد:
- امتناع امام حسین(ع) از بیعت با یزید و به رسمیّت نشناختن حکومت وی. در این مقطع، فراخوانی امام از سوی والی مدینه، گفتگو‌های امام با والی و نیز با مروان قابل مطالعه است.
- خروج از مدینه به سوی مکّه به شکل هجرتی شبانه و مخفیانه، همراه اهل بیت(ع).
- اقامت چهارماهۀ امام در مکّه، همراه با سخنرانی‌ها، دیدارها، تبلیغات مؤثر و روشنگری اذهان مردم علیه یزید و امویان و تبیین علّت امتناع از بیعت و هدف از این حرکت.
- اعزام نمایندۀ ویژۀ خود (مسلم بن عقیل) به کوفه، برای زمینه‌سازی نهضت و بیعت گرفتن از شیعیان هوادار، جهت تشکیل حکومت اسلامی، به دنبال دریافت نامه‌ها و طومار‌های مکرّر از سوی کوفیان و سران شیعه و سرانجام قیام مسلم و شهادتش در کوفه و دگرگونی اوضاع شهر.
- حرکت از مکّه به سوی عراق و پیمودن منزلگاه‌ها، برخورد‌های میان راه، خطبه‌ها، توقّف‌ها، پیگیری اخبار کوفه، ملاقات با حرّ.
- رسیدن به سرزمین کربلا و قرار گرفتن در محاصرۀ نیرو‌های دشمن، پیش از رسیدن به کوفه در دوّم محرّم، تلاش چند روزه برای جلوگیری از درگیری و خونریزی.
- شهادت امام حسین(ع) و فرزندان و بستگان و اصحابش در حماسۀ بزرگ روز عاشورا در حملۀ عمومی و در نبرد تن به تن با دشمن.
- اسارت اهل بیت و بهره‌برداری تبلیغی امام سجاد(ع) و حضرت زینب و عترت پیامبر از شهادت عاشوراییان و رساندن پیام شهادت به مردم، افشاگری اسرا در کوفه، شام و در طول اسارت، با ایراد خطبه‌ها و سخنان مختلف.
- پس از بازگشت به مدینه، مجالس یاد و سوگواری، گریه‌ها و ندبه‌ها و رسوا شدن یزیدیان و آغاز حرکت‌های ضدّ حکومت در شهرها و مناطق مختلف.
مراحل دیگری از نهضت کربلا در سال‌های بعد اتفاق افتاد و قیام‌های توّابین و دیگران بر ضدّ حکومت اموی از آن جمله بود. در یک نگاه، همۀ نهضت‌های عدالت‌خواهانه و ظلم ستیز که در طول تاریخ و با الهام از شهادت امام حسین(ع) و حادثۀ عاشورا پدید آمده و خواهد آمد، از مراحل نهضت عاشورا در امتداد تاریخی آن به حساب می‌آید؛ چراکه آن قیام، تنها برای اعتراض به فساد حکومت اموی و یزید نبود، بلکه درسی برای احیای آزادگی و شرف در همۀ زمان‌ها بود. امروز نیز مبارزات عاشورایی مسلمانان متعهّد بر ضد استکبار جهانی و طاغوت‌ها، تداوم همان نهضت خونین است[۱].
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۴۴۷.