نقض عهد در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نقض عهد است. نقض عهد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نقض عهد در قرآن - نقض عهد در فقه سیاسی - نفی نقض عهد در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردنقض عهد به‌معنای بیعت‌شکنی و تخلف از عهد به معنای نقض چیزی یا اهمال با خلاف‌کاری است که از رذایل اخلاقی محسوب می‌شود و در مقابل آن وفای به عهد قرار دارد که از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی محسوب می‌شود و حتی ایمان با وفا به عهد الهی ظهور می‌یابد و در عرصه اجتماعی با وفا به پیمان‌ها وجود خود را به اثبات می‌رساند.
معناشناسی
نقض عهد عبارت است از: بیعت‌شکنی، پیمان‌شکنی[۱] و تخلف از عهد[۲]. اصل آن به معنای نقض چیزی[۳] یا اهمال با خلاف‌کاری است[۴].[۵]
همچنین خُلف عهد و وعده به معنای پیمان‌شکنی[۶] و تخلّف از قرارداد است[۷].[۸]
ناکثین
پس از عصر تنزیل، «ناکثین» به دسته‌ای از مسلمانان اطلاق می‌شد که نقض بیعت با امیرالمؤمنین علی (ع) کردند و آتش جنگ جمل را برافروختند[۹].
نقض عهد در قرآن
در قرآن کریم در این باره آمده است: 
وَإِنْ نَكَثُوا أَيْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ
[۱۰]، قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدًا فَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ[۱۱].
وفای به عهد و تعهد به آن، از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی محسوب می‌شود و در مقابل آن، نکث بیعت و تخلف از عهد، از ضدارزش‌های فرهنگ قرآنی است: فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ[۱۲].[۱۳]
در قرآن کریم وفای به عهد به عنوان صفت پسندیده و یک وظیفه الهی اجتماعی بر همه لازم و واجب شده است: وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا[۱۴]. در مقابل، خلف وعده و نقض پیمان از موارد منهی در قرآن کریم است: وَلَوْ تَوَاعَدْتُمْ لَاخْتَلَفْتُمْ فِي الْمِيعَادِ[۱۵].[۱۶]
نقض عهد در فرهنگ سیاسی
در فرهنگ سیاسی، پیمان‌شکنی خصوصیتی منفی است که با عمل تعمداً فریب دهنده، لودادن آگاهانه دیگری یا نقص آشکار تعهدات پذیرفته شده مشخص می‌شود؛ مثل نقض تعمدی قول یا قرارداد یا تعهد ضمنی حاصل از روابط مبتنی بر همبستگی[۱۷].[۱۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۲۵.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۲۲.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۵، ص۴۷۵.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۲۳۲.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۵۰۲.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۵۱.
- ↑ احمد بن یوسف حلبی، عمدة الحفاظ، ص۵۲۵.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۲۶۰-۲۶۱.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۵۰۲.
- ↑ «و اگر پیمانشان را پس از بستن بشکنند و به دینتان طعنه زنند با پیشگامان کفر که به هیچ پیمانی پایبند نیستند کارزار کنید باشد که باز ایستند» سوره توبه، آیه ۱۲.
- ↑ «بگو: آیا از خداوند پیمانی گرفته‌اید (اگر گرفته باشید) خداوند هرگز پیمان خود را نمی‌شکند» سوره بقره، آیه ۸۰.
- ↑ «هر که پیمان شکند به زیان خویش می‌شکند» سوره فتح، آیه ۱۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۵۰۲.
- ↑ «به پیمان وفا کنید که از پیمان خواهند پرسید» سوره اسراء، آیه ۳۴.
- ↑ «اگر با هم وعده (ی کارزار) می‌گذاشتید در آن خلاف می‌کردید» سوره انفال، آیه ۴۲.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۲۶۰-۲۶۱.
- ↑ علی‌اکبر آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۳۱۴.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۶۰-۲۶۱.