نهاد وکالت در معارف و سیره امام حسن عسکری

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهاد وکالت است. نهاد وکالت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نهاد وکالت در معارف و سیره امام کاظم - نهاد وکالت در معارف و سیره امام جواد - نهاد وکالت در معارف و سیره امام هادی - نهاد وکالت در معارف و سیره امام حسن عسکری - نهاد وکالت در معارف مهدویت - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

یکی از اقدامات امام حسن عسکری(ع)، برای زمینه‌سازی دوره غیبت، تقویت و گسترش سازمان وکالت بود. همچنان که در بحث مربوط به سابقه و فلسفه شکل‌گیری سازمان وکالت اشاره شده است. مهم‌ترین کارکرد سازمان وکالت اداره جامعه شیعی در زمان کاهش حضور مستقیم امامان(ع) یا قطع ارتباط شیعیان با امامان شیعه است. از آنجا که دوره غیبت، زمان قطع ارتباط مستقیم شیعیان با امام عصر(ع) است لازم بود پیش از این زمان، شیعیان با عدم دسترسی به امام و انجام امورشان به وسیله وکیلان و نمایندگان امام آشنا شوند و این آمادگی را برای درک زمان غیبت امام معصوم داشته باشند. از این رو امام عسکری(ع) با ارسال نامه‌هایی به وکیلان و نمایندگانشان در مناطق مختلف و عزل و نصب برخی از آنان در دوره خودشان به خوبی زمینه مناسب برای درک دوره غیبت برای شیعیان ایجاد کردند.

بر خلاف آنکه برخی، هدف اصلی وکالت را جمع‌آوری خمس، زکات و انواع دیگر خیرات و مبرّات برای امامان از ناحیه شیعیان دانسته‌اند؛ امّا مأموریت‌هایی که این وکیلان به عهده داشتند علاوه بر مورد یاد شده، اموری چون بیان احکام شرعی، موضع‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی، راهنمایی و ارائه نصایح اخلاقی و تربیتی، حل و فصل نزاع‌ها و درگیری‌ها و سرپرستی موقوفات و امور افرادی بود که قاصر بوده و کسی را به عنوان ولیّ و سرپرست نداشتند. به برکت همین سیستم ارتباطی دقیق و عناصر فعّال در آن بود که انتقال به عصر امام مهدی(ع) میسّر شد و خطرهایی که ممکن بود در غیبت امام معصوم، نظام شیعه را تهدید کنند، بسیار کاهش یافت تا جایی که همین سازمان وکلا با همه خصوصیاتش به نظام نیابت خاصه در زمان غیبت صغری تبدیل شد و سفیر امام غایب(ع) نایب خاصّی بود که نقش امام را نسبت به مجموعه وکیلان ایفا می‌کرد و همو بود که از طریق وساطت میان امام معصوم و دیگر وکیلان، در واقع، رابطی میان امام معصوم و همه پیروان ایشان به شمار می‌آمد.

منابع

1. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲