هدایت در لغت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث هدایت است. هدایت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: هدایت در لغت - هدایت در قرآن - هدایت در کلام اسلامی - هدایت در فقه اسلامی - هدایت در معارف دعا و زیارات - هدایت در معارف و سیره علوی - هدایت در معارف و سیره سجادی - هدایت در سیره معصوم - هدایت در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

• ریشه این لغت «ه‌دی» به معنای ارشاد و ارائه طریق، در مقابل اضلال و گمراه‌کردن است. برخی اهل لغت، مثل ابن‌اثیر، هدایت را به معنای تبیین و روشنگری امری بیان کرده‌اند. بر این اساس، «هادی» که از اسماء الهی است، چنین معنا شده: هوالذی بَصَّرَ عِبادَه و عَرَّفَهم طَریقَ معرفته. ولی در فرهنگ قرآن، هدایت به دو معنای عام و خاص به کار رفته: اوّلی به معنای ارائه طریق و ارشاد به مطلوب است؛ دوّمی که اخص از اوّلی است، هدایت ایصالی است؛ یعنی مؤمنین بعد از پذیرفتن هدایت اوّل، مشمول رحمت رحیمیّه پروردگار واقع شده و خداوند علاوه بر هدایت ارشادی، آنان را مرحله به مرحله تا رسیدن به مقصد هدایت می‌نماید.

• «هدایت»، مصدر و به معنای راهنمایی و ارشاد است. به گفته برخی واژه شناسان، هدایت عبارت از راه نمودن با لطف و مهربانی است. این ماده، در زبان عربی هم به صورت متعدی به کار رفته است و هم به صورت لازم. گونه دوم با حرف «الی» یا «لام» متعدی می‌شود. آیه اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ از گونه نخست، و آیه‌های وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ و إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ از گونه دوم است. هدایت، به معنای پیمودن راهی که انسان را به مطلوب می‌رساند نیز به کار رفته است. و در این کاربرد لازم است نه متعدی و به معنای هدایت یافتن است نه هدایت کردن؛ چنانکه معنای عبارت هدى الرجل این است که آن مرد هدایت یافته است. به عبارت دیگر، کلمه هدى در این کاربرد با کلمه اهتدى برابر است..

منابع

1. فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴
2. ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «هدایت و ضلالت»، دانشنامه امام علی ج۲