ولایت تکوینی اهل بیت از دیدگاه قرآن و روایات (کتاب)

ولایت تکوینی اهل بیت (ع) از دیدگاه قرآن و روایات
زبان	فارسی
نویسنده	سید محمد حسن صالح
موضوع	ولایت تکوینی؛ اهل بیت (ع)؛ قرآن
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۶ ش
تعداد صفحه	۳۳۴
شابک	‫‭۹۷۸-۶۰۰-۴۴۴۱-۴۵-۲
شماره ملی	۵۱۱۱۱۹۰

ولایت تکوینی اهل بیت (ع) از دیدگاه قرآن و روایات، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی ولایت تکوینی با رویکرد معرفت قرآن و روایی، می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر سید محمد حسن صالح است و انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی انتشار آن را به عهده داشته است

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «بی‌تردید، یکی از مباحث مهم در باب امامت، شأن ولایت تکوینی امام است که او بر اساس آن می‌تواند در عالم تصرف کند. اما آیا این تصرفات به دعای امام است و فاعل اصلی خداست یا اینکه امام حقیقتاً فاعلیت دارد؟ همچنین ولایت تکوینی اهل بیت (ع) منحصر به برخی موارد است یا در کل مجاری هستی جاری است؟ این پژوهش می‌کوشد به این دو پرسش پاسخ دهد و با استفاده از قرآن و روایات ماهیت و قلمرو ولایت تکوینی اهل بیت (ع) را بازشناسی کند».

فهرست کتاب

• مقدمه معاونت پژوهش
• مقدمه
• فصل اول: کلیات
• مفهوم‌شناسی

1. وساطت
   1. وساطت فاعلی
   2. وساطت فاعلی عام و خاص
   3. وساطت غایی
2. اهل‌بیت (ع)
3. جایگاه‌شناسی بحث وساطت فاعلی

• وساطت فاعلی در مباحث کلامی

1. فلسفه امامت
2. شئون امامت
3. بحث معجزه و فاعل آن
4. بحث توسل
5. توحید افعالی
6. غلو

• وساطت فاعلی در علوم غیر از کلام

1. در تفسیر
2. در حدیث
3. در فقه
4. در فلسفه و عرفان

• ضرورت بحث
• روش بحث
• حجیت اخبار واحد در علوم فرافقهی
• فصل دوم: قلمروهای نظری بحث وساطت فاعلی
• ولایت

1. تقسیمات ولایت
   1. ولایت شرعی
   2. ولایت تشریعی
   3. ولایت تکوینی
      1. مراتب ولایت تکوینی
      2. تقریرات مختلف از ولایت تکوینی
      3. وساطت فاعلی و ولایت تکوینی
2. اقوال در مورد وساطت فاعلی
   1. دیدگاه نخست: انکار هر گونه وساطت فاعلی
      1. منکرین ضرورت علّی و معلولی
      2. مثبتین ضرورت علّی و معلولی
   2. دیدگاه دوم: تصرف فاعلی محدود (تفویض فی الجمله)
   3. دیدگاه سوم: وساطت فاعلی فراگیر امام (ولایت بر تکوین)

• توحید افعالی

1. بررسی فلسفی
   1. علیت طولی
   2. علیت اعدادی
   3. علیت به معنای تجلی و مظهریت
2. بررسی کلامی
   1. خلق افعال
   2. نظریه متولدات
   3. وساطت فاعلی اهل‌بیت (ع) با توجه به بررسی کلامی و فلسفی

• غلو

1. انواع غلو
   1. ارتباط غلو با وساطت فاعلی

• تفویض

1. تقسیمات تفویض
   1. تفویض در حوزه غیر تکوین
      1. تفویض تشریع و قانون‌مداری (اباحه‌گری)
      2. تفویض تشریع و قانون‌گذاری به عقل
      3. تفویض تشریع و قانون‌گذاری به انسان‌های خاص
   2. تفویض در حوزه تکوین
      1. تفویض معتزلی
      2. تفویض شیعی
2. رابطه «تفویض امور به امامان (ع)» و «تفویض در برابر جبر»
3. ارتباط بحث تفویض با وساطت فاعلی اهل بیت
4. ذو مراتب بودن مفهوم تفویض

• فعل خرق عادت

1. معجزه به معنای فعل الهی
   1. بررسی جایگاه وساطت فاعلی در این قول
2. معجزه به معنای فعل النبی
   1. بررسی جایگاه وساطت فاعلی در این قول

• وساطت فیض
• نتیجه‌گیری فصل
• فصل سوم: وساطت فاعلی اهل‌بیت (ع) در قرآن کریم
• مقدمه
• رویکردهای قرآنی در بحث وساطت فاعلی

1. رویکرد تأکید بر فاعلیت مخلوق در عین انتساب به خداوند
   1. تصریح به فاعلیت مخلوقات بات در طول فاعلیت خداوند
   2. استفاده از صیغه افضلیت
   3. استفاده از ضمیر جمع در برخی افعال و فرایندها
2. رویکرد اشتراک افراد و گروه‌ها در صفات و افعال الهی

• مصادیق وساطت فاعلی در قرآن

1. وساطت در تدبیر عالم
2. وساطت در فعل خرق عادت
   1. جن
   2. شخص بهره‌مند از علم الکتاب
   3. حضرت ابراهیم (ع)
   4. حضرت سلیمان (ع)
   5. حضرت موسی (ع)
   6. حضرت عیسی (ع)

• خلافت الهی از دیدگاه قرآن و ارتباط آن با وساطت فاعلی در امور تکوینی

1. تبیین معنای لغوی خلافت
2. تبیین خلیفة الله بودن انسان در قرآن کریم
3. معیار خلافت
4. قلمرو خلافت خلیفه خدا و جایگاه ولایت تکوینی در آن

• آیات مربوط به وساطت فاعلی اهل‌بیت (ع) در قرآن کریم

1. آیه شق‌القمر
2. آیه علم‌الکتاب
   1. اهل‌بیت (ع) مصداق عالم به «الکتاب» هستند
   2. ارتباط علم الکتاب و قدرت بر تصرف تکوینی
3. آیه اغنای خدا و رسول
4. آیه ایتای خدا و رسول
5. آیه اشهاد بر خلق
   1. دلالتشاهد بودن بر خلق بر ولایت و قدرت بر تکوین
   2. امکان وجود شاهدین بر خلق
6. آیه ولایت
7. آیه وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلَى
8. آیه وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا
9. آیه ملک عظیم

• نتیجه‌گیری فصل
• فصل چهارم: وساطت فاعلی اهل‌بیت (ع) در روایات
• روایات مربوط به رد تفویض
• بررسی دلالت اوصاف خاص امامت بر وساطت فاعلی

1. حجت‌الله
2. خلیفة‌الله
3. امان لاهل الارض
4. خزان الله
5. ولی الله

• کرامات اهل‌بیت (ع) و وساطت فاعلی
• احادیث خاص و وساطت فاعلی اهل‌بیت (ع)

1. خطبه البیان
2. خطبه تطنجیه
3. حدی مشیت
4. حدیث نورانیت
5. حدیث صنائع ربنا
6. زیارت جامعه کبیره
7. احادیث دیگر

• نتیجه‌گیری فصل
• نتیجه‌گیری نهایی
• فهرست منابع
• نمایه‌ها

دربارهٔ پدیدآورنده

سید محمد حسن صالح

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد حسن صالح (متولد ۱۳۴۰ش، همدان)، رشته ادیان و عرفان را در مقطع دکتری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی به اتمام رساند. او علاوه بر تدریس در مدارس علمیه تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «پرسه در دیار معابد»، «درآمدی بر اخلاق یهودی»، «ارتباط مفهوم علم الكتاب و ولایت تكوینی اهل بیت»، «ولایت تکوینی اهل بیت از دیدگاه قرآن و روایات» و «واکاوی حدیث» برخی از این آثار است.