کارکرد علم غیب معصوم در مقام وساطت در فیض چیست؟ (پرسش)
| کارکرد علم غیب معصوم در مقام وساطت در فیض چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
کارکرد علم غیب معصوم در مقام وساطت در فیض چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «کارکردهای علم غیب در مقامات معصومان چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در این‌باره گفته است:
«در روایات گاه سخن از آن است خداوند بواسطه اهل بیت (ع) به بقیه فیض و رحمت خویش را می‌رساند. و گاه دیگر فرموده‌اند که آسمان‌ها و زمین و عرش و کرسی و لوح و قلم و بهشت و حور العین را از نور ایشان آفرید. در قسم اول با این که در نگاه اول ممکن است تردید شود که مقصود روایات آن است که اهل بیت (ع) علت غایی خلقت‌اند یا واسطه در ایجاد و فیض، یا کسانی‌اند که خدا بخاطر آنها و به برکت وجود آنها به بقیه هم عنایت می‌کند و خود ایشان نقشی در رساندن فیض به بقیه ندارند. اما با وجود قرائنی می‌توان ادعای دوم را نیز از برخی ادله اثبات نمود. در این زمینه در زیارت جامعه کبیره که دارای متن و سند عالی است، خطاب به اهل بیت (ع) می‌گوید: «به واسطه شما خدا آغاز کرد و به واسطه شما به پایان رسانید، و به واسطه شما باران نازل می‌شود و به واسطه شما آسمان می‌ماند و بر زمین نمی‌افتد، مگر به اذن خداوند.[۱] و در زیارت امام حسین (ع) که از امام صادق (ع) نقل شده است می‌گوییم: توسط شما شدائد و سختیها را خدا دور می‌نماید، بواسطه شما خداوند میگشاید و افتتاح می‌کند، و ختم و تمام می‌نماید، و بواسطه شما آنچه را که بخواهد محو کرده و ثابت می‌نماید، بواسطه شما ذلت و خواری را از ما برمیدارد، بواسطه شما خداوند متعال خون‌خواهی هر خون مؤمنی را می‌کند که استحقاق خون‌خواهی را داشته باشد، بواسطه شما زمین درختانش را میرویاند، بواسطه شما درختان میوه می‌دهند، بواسطه شما آسمان باران می‌بارد، بواسطه شما غم و اندوه را خداوند بر طرف می‌کند، بواسطه شما خداوند باران رحمتش را می‌بارد، بواسطه شما زمینی که ابدان شما را در خود دارد مستقر می‌باشد، و بواسطه شما کوه‌ها بر پایههای خود مستقر و مستحکم هستند، اراده حق تعالی در تقدیر امور بر شما فرود می‌آید، و از بیوت شما صادر میگردد، تفاصیل احکام عباد از بیوت شما صادر میگردد.»[۲] با کمی دقت در جملات آخر این زیارت، ملاحظه می‌کنید که به عنوان تعلیل عبارات قبل، اهل بیت را مجرای اراده پروردگار در تقدیرات و محل صدور تفصیل احکام بندگان می‌داند، و از اینجا روشن می‌شود که ایشان واسطه خلقت و وصول فیض خدا به خلق‌اند. در اینجا ممکن است سؤال شود که این سخن چگونه با توحید افعالی خدا سازگار است؟
پاسخ آن است که بر اساس سخن امام صادق (ع) خدا، تنها به‌وسیله اسباب اشیاء را جاری می‌کند. "«عن أبی عبد الله (ع) أنه قال: أبی الله أن یجری الأشیاء إلا بأسباب" پس وسایط در طول فعلیت خدا، هر کاری انجام می‌دهند و به اذن او و غیرمستقل هستند. همانطور که حضرت عیسی خلق می‌کند و مردگان را زنده می‌نماید اما به اذن خدا.
علامه مجلسی مینویسد: خداوند نبی‌اش محمد (ص) و اهل بیت او را مورد تکریم و تفضل بر خلق قرار داد...؛ پس آنان هدف از آفرینش هستند و شفاعت کبرا و مقام محمود ویژه آنان است. معنای شفاعت کبرا، یعنی آنان فیوض خداوند در این جهان و در سرای آخرتند. چون آنان قابلیت دریافت فیوض الهی و رحمت‌های قدسی را دارند، توسط آنان رحمت به دیگران می‌رسد.[۳]
شیخ محمدحسین اصفهانی می‌گوید: پیامبر و امامان، ولایت معنوی و سلطنت باطنی بر تمام امور تکوینی و تشریعی دارند و همانگونه که آنان مجرای فیوضات تکوینی‌اند، همچنین مجرای فیوضات تشریعی به شمار میآیند. پس آنان واسطه تکوین و تشریعند و نیز پیامبر و امامان (ع) بدین لحاظ که از مجاری فیض وجودند، جاعلیت و احاطه به همان نحو را دارند، یعنی واسطه در وجودند نه هستی‌بخش؛ زیرا هستی‌بخش فقط حضرت واجب‌الوجود است.[۴]
آیت‌الله خوئی نیز مینویسد: ولایت تکوینیه: ظاهر آن است است که شبهه‌ای نیست در ولایت ائمه (ع) بر ایجاد مخلوقات، وجود به واسطه ایشان بوده و ایشان سبب خلقت‌اند. زیرا اگر اینها نبودند مردم خلق نمی‌شدند. ولی مردم بخاطر اهل بیت خلق شدند و وجودشان به ایشان است. ایشان واسطه در افاضه‌اند. بلکه برای آنهاست ولایت تکوینیه بر سایر هر چیز جز خدا. پس این ولایت مانند ولایت خدا بر خلق، ولایت ایجادی است، هر چند نسبت به ولایت خدا بر خلق ضعیف تر می‌باشد» [۵]
در قسم سوم متن احادیث چنان است که گویا ماده اولیه خلقت سایر مخلوقات، نور ائمه (ع) است. به‌طور مثال: روزی ابن مسعود به محضر پیامبر (ص) وارد شده و سؤالی از مقایسه میان پیامبر (ص) و علی (ع) مطرح کرد. حضرت در پاسخ فرمودند: بدان که خداوند من و علی را دو هزار سال قبل از سایر خلق آنگاه که نه تقدیسی بود و نه تسبیحی، از نور عظمت خود آفرید. پس نور مرا شکافت و آسمان‌ها و زمین را از آن خلق کرد. و جلالت من از آسمان‌ها و زمین بیشتر است. نور علی را شکافت و از آن عرش و کرسی را آفرید و علی از این دو افضل است. نور حسن را شکافت و از آن لوح و قلم را خلق کرد و حسن از این دو برتر است. و نور حسین را شکافت و از آن بهشت‌ها و حور العین را آفرید و حسین والله از اینها با جلالت تر است.
علم غیب و مقام وساطت در فیض: مقام وساطت در فیض در مقایسه با آن واسطه ارکانی دارد و آن علم به تقدیرات و اراده‌های خداوند از یک سو، و علم به مخلوقاتی که قرار است فیض را به آنان برساند، از سوی دیگر است. و مشخص است که هر دوی اینها نوعی علم غیب است. بنابراین اگر ائمه (ع) علم غیب نداشته باشند امکان ندارد بتوانند واسطه فیض الهی بشوند»[۶].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. آقای مولوی؛ |
|---|
|
آقای محمد مولوی در کتاب «نیاز جهان به امام زمان» در این‌باره گفته است:
«همان طور که در فصل‌های قبل گذشت چنان که امام (ع) نباشد، زمین استقرارش را از دست داده، اهلش را فرو می‌برد و نابود می‌شود. از عبارت حدیث ذیل از امام صادق (ع) چنین استفاده می‌شود که ثبات و سامان جهان هستی، از فیض و برکت وجود و حضور امام (ع) است. امام جعفر صادق (ع) می‌فرمایند: اگر زمین بدون امام باشد، جهان هستی از هم فرو می‌پاشد[۷].امام (ع) واسطه فیض الهی: زندگی و حیات این جهان به طفیل وجود امام (ع) بوده، چنانچه امام (ع) نباشد، فیض هستی قطع شده، جهان از هم فرو می‌پاشد، به حدیث ذیل دقت فرمایید: محمّد بن فضیل می‌گوید، به امام رضا (ع) عرض کردم: آیا زمین بدون امام باقی می‌ماند؟ فرمودند: نه، گفتم: از امام صادق (ع) برای ما روایت شده که زمین بدون امام (ع) نباشد، مگر زمین و یا بندگان مورد خشم خداوند قرار می‌گیرند. فرمودند: نه، اصلاً زمین و بشری باقی نمی‌ماند، همه از بین می‌رفتند[۸]. روشن است که جهان هستی بدون امداد و فیض الهی، عدم محض و نیستی خواهد بود. و در جای خود نیز ثابت است که واسطه فیض الهی، ائمه (ع) هستند و لاغیر»[۹].
|
پرسش‌های مصداقی همطراز
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ محمد ابن بابویه، ، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۵، زیارة جامعة لجمیع الأئمة (ع)
- ↑ سید قاسم علی احمدی، شرح رساله اعتقادات علامه مجلسی، ص۲۷.
- ↑ سید قاسم علی احمدی، شرح رساله اعتقادات علامه مجلسی، ص۲۷.
- ↑ لطیفی، رحیم، مقاله اثبات امامت و واسطه فیض به نقل از اصفهانی، محمد حسین؛ الانوار القدسیه؛ تحقیق علی نهاوندی.
- ↑ ر
- ↑ کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان، ص۱۴۴-۱۵۰.
- ↑ " عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ قَالَ لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ"؛اصول کافی، ج۱، ص ۲۵۲، ح ۴۵۱.
- ↑ " عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ: عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (ع)، قَالَ: قُلْتُ لَهُ: أَ تَبْقَى الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ؟ قَالَ: لَا. قُلْتُ: فَإِنَّا نُرَوّى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهَا لَاتَبْقى بِغَيْرِ إِمَامٍ إِلَّا أَنْ يَسْخَطَ اللَّهُ تَعَالى عَلى أَهْلِ الْأَرْضِ، أَوْ عَلَى الْعِبَادِ؟ فَقَالَ: لَا، لَاتَبْقى، إِذاً لَسَاخَتْ"؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۲۵۳، ح ۴۵۲.
- ↑ نیاز جهان به امام زمان، ص ۲۵.