کارکردهای علم غیب در وظایف معصومان چیست؟ (پرسش)
| کارکردهای علم غیب در وظایف معصومان چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
کارکردهای علم غیب در وظایف معصومان چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در این‌باره گفته است:
- «کارکرد علم غیب معصوم در تربیت و اخلاق امت: یکی از سنت‌های خداوند در نظام تکوین و تشریع، هدایت خلق می‌باشد که از نتایج آن در مورد انسان‌ها تربیتِ آنان است. از اولی به "هدایت تکوینی" یاد می‌شود که هیچگونه تخلفی در آن راه ندارد و خود دارای انواعی است: گاه هدایتی است ابتدایی که مربوط به تمام مخلوقات بوده و در آیه ﴿رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ﴾[۱] و آیه ﴿وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى﴾[۲] بدان اشاره گردیده و به معنای اعطای همه ابزار کمال و رساندن به هدف است که خداوند همه را از راه فطرت یا غریزه یا میل، به کمالهای شایسته آنها راهنمایی کرده است.[۳] و گاه هدایتی پاداشی است که از آن به "ایصال به مطلوب" و "تسدید و تأیید" و "با سلامت به مقصد رساندن" یاد می‌شود، و مخصوص مکلفان است و نصیب کسانی می‌شود که با حُسن اختیار خود هدایت ابتدایی تشریعی خداوند را پذیرفته، به آن عمل کرده باشند. که در این صورت خداوند به آنان توفیق می‌دهد تا بقیه راه را به آسانی بپیمایند و این توفیق، نتیجه عمل خود آنهاست. (...)
- کارکرد علم غیب معصوم در هدایت تشریعی: اثبات نبوت و امامت خویش برای مردم توسط نبی و امام، از ابتدایی‌ترین انواع هدایت تشریعی است زیرا قابل سرپیچی است، در حالی که هدایت تکوینی تخلف‌ناپذیر می‌باشد. بر اساس منابع دینی یکی از مهمترین معجزات انبیا و ائمه (ع) که با آن نبوت یا امامت خود را به اثبات می‌رساندند علوم غیبی ایشان بوده است.(...)
- کارکرد علم غیب معصوم در امور عادی زندگی: در مواردی وقتی افراد برای امور عای زندگی خویش به ائمه (ع) مراجعه می‌کرده و مشاوره می‌خواستند، آن بزرگواران از علم غیب خویش استفاده می‌نمودند تا راه درست را به مخاطب نشان دهند. به‌طور مثال: روزی مردی غنی از امام حسین (ع) برای ازدواج با زنی ثروتمند مشورت خواست. و با آنکه حضرت با آن ازدواج موافقت ننمودند او با آن زن ازدواج کرد. مدت کوتاهی نگذشته بود که آن مرد فقیر شد. امام به او فرمودند من به تو مشورت دادم که چنین نکن. حال او را طلاق بده تا خدا بهترش را نصیبت کند. سپس زن دیگری را به او معرفی نمودند که پس از ازدواج با او، یک سال نشده باز ثروتمند و صاحب یک دختر و یک پسر گردید و زندگی خوشی با او داشت[۴]
- کارکرد علم غیب معصوم در افزایش معرفت امت به امام: در مواردی ائمه (ع) علم غیب خود را جهت معرفت‌افزایی شیعیان اظهار می‌نمودند. از نمونه‌های آن می‌توان به حدیث أبی الصباح کنانی اشاره نمود که برای افزایش یقینش روزی به در منزل امام باقر (ع) رفت و وقتی کنیز در را باز کرد دست خود را به بدن آن کنیز زد؛ ناگهان شنید که امام از آخر خانه او را مورد عتاب قرار داده و امر به ورودش می‌نمایند.(...)
- کارکرد علم غیب معصوم در تعیین وظایف امت: روایات متعددی از پیامبر اسلام (ص) در مورد اوضاع جامعه پس از ایشان و یا آخرالزمان وارد شده که در برخی از آنها وظیفه مؤمنان را در آن شرایط خاص، مشخص نموده‌اند. از جمله فرمودند: "زمانی برای مردم پیش آید که سلطنت جز به‌وسیله کشتن و ستمگری به‌دست نیاید و ثروت جز با غصب و بخل پیدا نشود و دوستی جز به‌وسیله بیرون بردن دین و پیروی هوس به‌دست نیاید، پس کسی که به آن زمان برسد و بر فقر صبر کند، با آنکه بر ثروت توانایی داشته باشد و بر دشمنی مردم صبر کند با آنکه بر دوستی توانا باشد یعنی بتواند از راه از دست دادن دین و پیروی هوس جلب دوستی کند، ولی نکند و بر ذلت صبر کند، با آنکه بر عزت توانا باشد، خدا ثواب پنجاه صدیق از تصدیقکنندگان مرا به او دهد"[۵] همچنین احادیث فراوانی از ائمه (ع) در موضوع غیبت امام مهدی (ع) و وظیفه مردم در آن دوران سخت وارد شده است. که همگی ناظر به این است که از کاربردهای علم غیب امام می‌تواند پیش‌بینی آینده به جهت تعیین تکلیف آیندگان باشد.
- کارکرد علم غیب معصوم در بیان دین و شریعت الهی: ضروری است که پیامبر (ص) جانشینانی قابل اعتماد یعنی عاری از گناه و اشتباه و فراموشی داشته باشد که دانش همه‌جانبه به قرآن و شریعت خاتم را در اختیار ایشان بگذارد و آنان به تدریج و متناسب با شرایط زمان، آیات را تفسیر نموده و احکام جزئیات را در اختیار مردم بگذارند و نیز از آورده‌های پیامبر (ص) اعم از کتاب خدا و سنت نبوی محافظت نمایند. یکی از مهمترین وظایف ائمه (ع)، تبیین و تفسیر صحیح قرآن و سنت‌های پیامبر (ص) است. چرا که از یک سو، فهم صحیح و کامل این دو منبع دینی -بدلیل اشتمال بر ظاهر و باطن، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مفصل، ناسخ و منسوخ، و محکم و متشابه- برای عموم مردم امکان‌پذیر نیست. و از سوی دیگر، اگر مقصود قرآن و پیامبر (ص) به‌طور صحیح مشخص نگردد، هر فتنه‌گری با تفسیر به رأی، آنها را به نفع خویش مصادره نموده و راه خود را همان آیین حق جلوه می‌دهد؛ و در نتیجه هیچ راهی برای شناخت دین حق باقی نمی‌ماند. و این خلاف حکمت و غرض الهی از خلقت است. (...)
- کارکرد علم غیب معصوم در رفع اختلافات مردم در فهم دین: از جمله حکمت‌های نصب انبیا و وظایف ایشان، رفع اختلافات مردم است.[۶] یکی از مهمترین موضوعات مورد نزاع میان انسان‌ها موضوع نوع فهم از متون و منابع دینی است. این تفاوت برداشت‌ها که گاه بر اثر جهل و گاه ناشی از هوای نفس بوده است، هم در پیروان حضرت موسی (ع) و هم در میان مسیحیان و در امت اسلام منجر به ایجاد فرقه‌ای فراوانی گشته است. در حالی که بر اساس حدیث صحیح فرقه ناجیه از پیامبر (ص)، تنها یک فرقه بر حق می‌باشد.[۷] اما مهم این است که خداوند لطف خویش را بر بندگان دریغ نداشته و برای حل این مشکل، وظیفه‌ی تبیین دین جهت رفع و دفع اختلافات را پس از انبیاء بر عهده‌ی اوصیای ایشان گذارده است. (...)
- کارکرد علم غیب معصوم در حفظ دین و شریعت الهی: به شهادت آیات قرآن، احادیث و تاریخ، ادیان و کتب آسمانی در گذر زمان توسط افرادی سودجو و هواپرست مبتلا به تحریف لفظی یا معنوی گردیده است. [۸] و اگر پیامبران جانشینانی نداشته باشند که آیین آنان را از تحریف حفظ نمایند، یافتن صراط مستقیم غیر ممکن می‌شود. و این نقض غرض الهی از خلقت انسان‌هاست. که با حکمت خدا سازگار نیست. البته این به معنای وجود مقتضی هدایت از سوی خداست، در حالی که ممکن است مردم عموما یا خصوصا موانعی را ایجاد کنند که از دسترسی به هدایت‌گران الهی و تبیین‌های دینی آنان محروم گردند. (...)
- کارکرد علم غیب معصوم در اجرای عدالت: برخی از بزرگان امامیه عدالت را در مقابل ظلم و به معنای "قرار دادن هر چیز در جای خود" تعریف نموده‌اند.[۹] یکی از اهداف ارسال انبیاء، اقامه قسط و عدالت در جامعه است که منجر به ایجاد امنیت اجتماعی می‌شود؛ قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ﴾[۱۰] و در جای دیگر آورده است: ﴿وَقُلْ آمَنتُ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِن كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ﴾[۱۱] از این رو امامی هم که جانشین پیامبر است باید این وظیفه را بر دوش کشد. چنانچه در روایت است که قیام به قسط در آیه‌ی فوق درباره امام است.[۱۲] و از حقوق مردم بر امام تقسیم تقسیم مساوی بیت المال و عدالت در حق رعیت است.[۱۳]»[۱۴].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ «پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است»؛ سوره طه، آیه۵۰.
- ↑ «و آنکه اندازه کرد و راه نمود»؛ سوره اعلی، آیه۳.
- ↑ عبدالله جوادی آملی، هدایت در قرآن، ص ۴۷ و ۴۸.
- ↑ قطب‌الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۲۴۸، الباب الرابع فی معجزات الحسین بن علی (ع).
- ↑ محمد کلینی، الکافی، ج۲، ص۹۱، باب الصبر.
- ↑ بقره، آیه۲۱۳.
- ↑ کلینی، محمد، الکافی، ج۸، ص۲۲۴؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۳، ص۱۴۵؛ حاکم نیشابوری، ابی عبدالله، مستدرک حاکم، ج۴، ص۴۳۰.
- ↑ آل عمران، آیه ۷۵ و ۷۸؛ احمد طبرسی، الإحتجاج، ج۱، ص۱۹۵، خطبه امیر المؤمنین (ع) بعد فتح البصرة.
- ↑ سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، ج۴، ص۳۱۲ ، باب۱۲.
- ↑ «ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است»؛ سوره الحدید، آیه۲۵.
- ↑ «و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافته‌ام که میان شما دادگری کنم»؛ سوره شوری، آیه۱۵.
- ↑ محمد صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ محمد کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۰۵، باب ما یجب من حق الإمام علی الرعیة و حق الرعیة علی الإمام.
- ↑ [[کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان (پایان‌نامه)|کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان]]، ص۱۱۴_۱۳۶.