کارکرد علم غیب معصوم در اجرای عدالت چیست؟ (پرسش)
کارکرد علم غیب معصوم در اجرای عدالت چیست؟ یکی از سؤالهای مصداقی پرسشی تحت عنوان «کارکردهای علم غیب در وظایف معصومان چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
کارکرد علم غیب معصوم در اجرای عدالت چیست؟ | |
---|---|
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
مدخل اصلی | علم غیب |
تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری در پایاننامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در اینباره گفته است:
«برخی از بزرگان امامیه عدالت را در مقابل ظلم و به معنای "قرار دادن هر چیز در جای خود" تعریف نمودهاند.[۱] یکی از اهداف ارسال انبیاء، اقامه قسط و عدالت در جامعه است که منجر به ایجاد امنیت اجتماعی میشود؛ قرآن کریم در این زمینه میفرماید: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ﴾[۲] و در جای دیگر آورده است: ﴿وَقُلْ آمَنتُ بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِن كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ﴾[۳] از این رو امامی هم که جانشین پیامبر است باید این وظیفه را بر دوش کشد. چنانچه در روایت است که قیام به قسط در آیهی فوق درباره امام است.[۴] و از حقوق مردم بر امام تقسیم تقسیم مساوی بیت المال و عدالت در حق رعیت است.[۵] آنچه در این پژوهش مهم است آن است که اولا تحقق کامل عدالت بدون علم غیب امکانپذیر نیست. و ثانیا اهل بیت (ع) در مواردی، از علم غیب خویش برای تحقق عدالت بهره میبرند. دلیل ادعای اول (اینکه تحقق صحیح و کامل عدالت بدون علم غیب امکانپذیر نیست) آن است که لازمهی منطقی تحقق کامل عدالت آن است که مُجری آن اولا باید موضع دقیق همه چیز را بداند. که بدون علم غیب چنین چیزی ممکن نیست. چه آنکه ذات بسیاری از اشیاء بر جاهل به غیب مخفی است، چه رسد به آنکه بخواهد آنها را در جای خود قرار دهد. ثانیا مجری چنین عدالتی باید معصوم باشد و از علم خویش به واقعیت و جایگاه اشیاء، هیچگاه تخطی ننماید. ثالثا قدرت و بسط ید کامل بر اجرای عدالت داشته باشد. رابعا ظرفیت و تحمل اجتماعی برای پذیرش آن عدالت وجود داشته باشد. هر چند مجموع این چهار شرط در نگاه سطحی تنها در حضرت مهدی (ع) محقق خواهد شد، که حدیث "یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا"[۶] بدان اشاره دارد، اما با نگاهی ژرف به معنای عدالت، در خواهیم یافت که تمامی اهل بیت (ع) عدالت را بهطور کامل اجرا نمودند؛ چرا که عدالت آن نیست که هر مجرمی بلافاصله به سزای خویش برسد و هر درستکاری بلافاصله پاداشش را دریابد و خلاصه حق هر کس و هر چیز بدون در نظر گرفتن مصلحت بیدرنگ بدو برسد. زیرا اگر عدالت را چنین تعریف کنیم باید بگوئیم که -نعوذ بالله- خدا در دنیا عادل نیست و در قیامت که حق هر کس را به او میدهد، عادل میشود (سبحان الله). بلکه عدالت واقعی و کامل یعنی "هر حقی در زمان مناسب خود و بر اساس مصلحت کل نظام هستی در جایگاه خویش قرار بگیرد". بنابراین اگر سایر ائمه (ع) در ظاهر دست به اصلاح کل دنیا و احقاق همه حقوق نزدند بدان جهت بود که با علم غیب خویش میدانستند که هنوز زمان آن فرا نرسیده و اگر دست به چنین کاری بزنند همچون میوهای میشود که پیش از رسیدن چیده شود. پس آنها نیز عدالت و حق را اجرا کردند اما بدین معنا که تشکیل حکومت جهانی را (بدلیل نبودن شرایط اجتماعی) به امر خدا تا فرارسیدن موعدش به تأخیر انداختند. اما از آنجا که اکثر انسانها گرفتار دید سطحی هستند عدالت گستری را تنها در زمان حکومت ظاهری پیامبر (ص) و علی (ع) (به شکل محدود) و حضرت مهدی (ع) میپندارند. قابل دقت آنکه؛ از آنجا که واژه مقابل عدالت، ظلم است (یعنی هر کس حقی را در جایش قرار ندهد، ظالم خواهد بود) اگر ما بر این باور باشیم که اهل بیت (ع) بجز حضرت بقیه الله (ع)، نتوانستند عدالت را اجرا کنند، لازمه سخنمان این خواهد بود که ایشان ناچار آلوده به ظلم شدند. در حالی که این اعتقاد، با طهارت و عصمت مطلق اهل بیت سازگار نیست. اما چند شاهد بر ادعای دوم (یعنی استفاده ائمه (ع) از علم غیب برای تحقق عدالت):
- روایاتی که قضاوت و حکم حضرت مهدی (ع) را قضاوت داودی و بر اساس علم ایشان به واقع میداند نه شهادت و بینه.[۷] چرا که در بیّنه احتمال کذب وجود دارد و ممکن است موجب تضییق حقی شود.
- روزی در محضر امام جواد (ع) بودم ناگاه عدهای، تنی چند از همسایگان امام را به جرم دزدی گوسفند گرفته و نزد امام آوردند، حضرت فرمودند: وای بر شما اینها را رها کنید، گوسفند شما در خانه فلانی است. آنها رفتند و همین که مال خود را در خانه آن فرد یافتند او را با کتک آوردند در حالی که قسم میخورد من مال شما را ندزدیدم. امام با دیدن این صحنه فرمودند: وای بر شما؛ به این مرد ظلم کردید. گوسفند، خودش وارد منزل او شده و او خبر نداشته است.[۸]
- جریان کشته شدن چند نفر از غلامان امام حسین (ع) توسط راهزنانی که چهار نفر از کارگزاران حکومتی هم در میان آنها بودند. و امام با علم غیب خویش، آن قاتلها را با اسم و کیفیت خروج از شهر و همراهانشان، به حاکم معرفی نمودند تا آنها را مجازات نماید. و راهزنان همگی اقرار نمودند به صداقت امام و یکی از آنها گفت: حسین (ع) چنان دقیق اطلاعات ما را بیان کرد که گویا همراه ما بوده است.[۹] (...) این علم حضرت از طریق پیامبر (ص) نیز علم به غیب است اما بدلیل ادب عبودیت اهل بیت (ع) و یا جلوگیری از غلو، حضرات در موارد فراوان از تعبیر علم غیب برای خود استنکاف مینمودند»[۱۰].
پرسشهای مصداقی همطراز
- کارکرد علم غیب معصوم در تربیت و اخلاق امت چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در هدایت تشریعی چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در افزایش معرفت امت به امام چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در بیان دین و شریعت الهی چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در حفظ دین و شریعت الهی چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در رفع اختلافات مردم در فهم دین چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در تعیین وظایف امت چیست؟ (پرسش)
- کارکرد علم غیب معصوم در اعجاز و ولایت تکوینی چیست؟ (پرسش)
پرسشهای وابسته
منبعشناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، ج۴، ص۳۱۲ ، باب۱۲.
- ↑ «ما پیامبرانمان را با برهانها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری میکند؛ بیگمان خداوند توانمندی پیروزمند است»؛ سوره الحدید، آیه۲۵.
- ↑ «و بگو: به هر کتابی که خداوند فرو فرستاده است ایمان دارم و فرمان یافتهام که میان شما دادگری کنم»؛ سوره شوری، آیه۱۵.
- ↑ محمد صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ محمد کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۰۵، باب ما یجب من حق الإمام علی الرعیة و حق الرعیة علی الإمام.
- ↑ کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج۱، ص۱۷۳، المرحلة الثانیة، صدوق، محمد، الأمالی، ص۲۶، المجلس السابع.
- ↑ کلینی، محمد، الکافی، ج۱، ص۵۰۹، ح۱۳؛ محمد مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۸۴.
- ↑ قطبالدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۳۷۶، الباب العاشر فی معجزات الإمام محمد بن علی التقی (ع).
- ↑ محمد بن جریر طبری آملی صغیر، ، دلائل الإمامة، ص ۱۸۶.
- ↑ کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان، ص۱۳۶-۱۴۰.