گرفتن جایزه از حاکم جائر در معارف و سیره امام حسن

مقدمه

شیخ طوسی در تهذیب الأحکام روایتی نقل کرده که از دریافت جوایز معاویه، توسط امام حسن و امام حسین (ع) حکایت دارد. یحیی بن ابی‌العلاء از امام صادق (ع) و او از پدرش امام باقر (ع) نقل می‌کند که فرمود: «به‌درستی که حسن و حسین (ع) جوایز معاویه را می‌پذیرفتند»^[۱]. مشابه این روایت با توضیحاتی در دو منبع دیگر نیز ذکر شده است:

قرب الإسناد از امام صادق (ع) و او از امام باقر (ع) چنین نقل کرده است: «حسن و حسین (ع) از معاویه انتقاد می‌کردند و درباره‌اش سخن می‌گفتند و در عین حال جوایز او را می‌پذیرفتند»^[۲]؛ یعنی با اینکه حکومت وی مورد قبول آنها نبود و به روش و منش او انتقاد داشتند، جوایزش را می‌پذیرفتند.
در دعائم الاسلام نقل شده که از امام باقر (ع) درباره جوایز افراد و حاکمانی که با زور قدرت را به دست گرفته‌اند، پرسیده شد؛ حضرت فرمود: حسن و حسین (ع) همیشه جوایز متغلبینی مانند معاویه را می‌پذیرفتند؛ زیرا آن دو به آنچه به آنان می‌رسید، سزاوار بودند و آنچه در دست متغلبین بود، بر خود آنان حرام بود (زیرا به‌ناحق به دست آورده بودند)؛ درحالی‌که مردم نسبت به خیری که به آنان می‌رسید، در گشایش بودند و آن را از حق خود او (امام) می‌گرفتند^[۳].

اگر تمام آنچه را در دعائم نقل شده، سخن امام باقر (ع) بدانیم که ظاهر نقل همین را می‌رساند، این روایت توجیه و علت دریافت جوایز را هم بیان کرده که حق آنان بوده است؛ چراکه آنان حاکمان اصلی جامعه بودند و دریافت آن برای مردم هم اشکال ندارد. مشابه این توجیه را مجلسی اول بدون اشاره به نقل دعائم الاسلام ذکر کرده است. وی می‌نویسد: ظاهر این است که این جوایز از مال آن دو امام، بوده است^[۴]. علامه مجلسی در شرح تهذیب الأحکام به این سخن پدرش اشاره دارد که امامان آن را حق خود می‌دانستند و توجیهات دیگری نیز ذکر کرده که از خمس بوده یا از باب تقیه می‌گرفتند و به افراد نیازمند می‌دادند. مجلسی در ادامه نقلی درباره درآمد و خراج دارابجرد دارد که بیان می‌کند که قرار بود طبق قرارداد صلح، به امام حسن و امام حسین (ع) داده شود تا صرف فرزندان شهدای جنگ صفین از یاران حضرت علی (ع) شود. او می‌افزاید: معاویه اجازه چنین کاری را نداد و درواقع مالی از دارابجرد دریافت نشد و ممکن است دریافت جوایز، برای کمک به فرزندان شهدا بوده باشد^[۵].^[۶]

منابع

ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه

پانویس

↑ «إِنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (ع) كَانَا يَقْبَلَانِ جَوَائِزَ مُعَاوِيَةَ»؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۳۷.
↑ «إِنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (ع) كَانَا يَغْمِزَانِ مُعَاوِيَةَ وَ يَقُولَانِ فِيهِ وَ يَقْبَلَانِ جَوَائِزَهُ»؛ ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۹۲.
↑ «وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ جَوَائِزِ الْمُتَغَلِّبِينَ؟ فَقَالَ: قَدْ كَانَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (ع) يَقْبَلَانِ جَوَائِزَ الْمُتَغَلِّبِينَ مِثْلِ مُعَاوِيَةَ لِأَنَّهُمَا كَانَا أَهْلًا لِمَا يَصِلُ إِلَيْهِمَا مِنْ ذَلِكَ وَ مَا فِي أَيْدِي الْمُتَغَلِّبِينَ عَلَيْهِمْ حَرَامٌ وَ هُوَ لِلنَّاسِ وَاسِعٌ إِذَا وَصَلَ إِلَيْهِمْ فِي خَيْرٍ وَ أَخَذُوهُ مِنْ حَقِّهِ»؛ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۲، ص۳۲۳؛ میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۳، ص۱۸۱.
↑ جوائز معاوية و الظاهر أنه كان لأجل أنها من مالهما؛ محمدتقی مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۶، ص۴۸۷.
↑ محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج۱۰، ص۲۸۸.
↑ ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۸۰.

[1] «إِنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (ع) كَانَا يَقْبَلَانِ جَوَائِزَ مُعَاوِيَةَ»؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۳۳۷.

[2] «إِنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (ع) كَانَا يَغْمِزَانِ مُعَاوِيَةَ وَ يَقُولَانِ فِيهِ وَ يَقْبَلَانِ جَوَائِزَهُ»؛ ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۹۲.

[3] «وَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ جَوَائِزِ الْمُتَغَلِّبِينَ؟ فَقَالَ: قَدْ كَانَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ (ع) يَقْبَلَانِ جَوَائِزَ الْمُتَغَلِّبِينَ مِثْلِ مُعَاوِيَةَ لِأَنَّهُمَا كَانَا أَهْلًا لِمَا يَصِلُ إِلَيْهِمَا مِنْ ذَلِكَ وَ مَا فِي أَيْدِي الْمُتَغَلِّبِينَ عَلَيْهِمْ حَرَامٌ وَ هُوَ لِلنَّاسِ وَاسِعٌ إِذَا وَصَلَ إِلَيْهِمْ فِي خَيْرٍ وَ أَخَذُوهُ مِنْ حَقِّهِ»؛ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۲، ص۳۲۳؛ میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۳، ص۱۸۱.

[4] جوائز معاوية و الظاهر أنه كان لأجل أنها من مالهما؛ محمدتقی مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، ج۶، ص۴۸۷.

[5] محمدباقر مجلسی، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج۱۰، ص۲۸۸.

[6] ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۸۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]