اطاعت اهل بیت

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(تغییرمسیر از اطاعت از اهل‌بیت)
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اهل بیت است. اطاعت اهل بیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اطاعت اهل بیت در حقوق اسلامی - اطاعت اهل بیت از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

اطاعت، پذیرشی برخاسته از میل و رغبت درونی و تمکین قلبی است، نه تحمیل بیرونی اطاعت از اهل بیت (ع) نیز به معنای عمل به دستورات آنها با میل و رغبت درونی است.

اطاعت از اولوالامر با اطاعت از خدا و رسولش همراه است و خدا به مؤمنان دستور داده تا از پیامبر (ص) و اولوالامر اطاعت کنند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا﴾[۱].

حق اطاعت اهل بیت

مقالهٔ اصلی: اطاعت اهل بیت در حقوق اسلامی

اطاعت و پیروی به عنوان یک حق بر گردن هر انسانی است که از امام خود اطاعت کند. از امام باقر (ع) پرسیده شد، حقّ امام بر مردم چیست؟ فرمود: حقّ امام بر مردم آن است که به سخنان او گوش فرا دهند و از او اطاعت کنند[۲].

امیرمؤمنان (ع) می‌فرمایند: یکی از حقوق من بر گردن شما اطاعت از من است[۳] ازاین‌رو، باید بدانیم که سعادت ما در پرتو گوش دادن و اطاعت کردن از خدا و اهل بیت (ع) است: ﴿سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۴].

رسول خدا (ص) مصادیق اولی‌الامر را فرزندان علی و فاطمه (ع) برشمرده‌اند[۵].[۶]

اطاعت از اهل بیت واجب است. دلایل وجوب پیروی از اهل بیت اطلاق دارد و همه بایدها و نبایدهای مربوط به زندگی مسلمانان را شامل می‌شود و در این جهت تفاوتی میان مسایل عبادی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی وجود ندارد. به عنوان مثال در آیه اولی الأمر، اطاعت از اولی الأمر همان جایگاه و گستره‌ای را دارد که اطاعت از پیامبر (ص) دارد.

اولی الأمر چنانکه بیان گردید از ویژگی عصمت برخوردارند، و این ویژگی به اهل بیت پیامبر (ص) اختصاص دارد.

حدیث ثقلین، دال بر وجوب پیروی از اهل بیت است، در این حدیث، نجات امت از گمراهی منوط به تمسک به کتاب خدا و اهل بیت پیامبر (ص) گردیده است، تمسّک به معنای درآویختن است، درآویختن به قرآن به شناخت دستورات قرآن و پیروی از آنهاست، همین گونه است درآویختن به اهل بیت، یعنی نخست باید دستورهای آنان را شناخت، سپس آنها را به‌کار بست[۷].

امیرالمؤمنین (ع) می‌‌فرماید: "به خاندان پیامبرتان بنگرید و به آن‌سو روید که آنان می‌روند و پا جای پای آنان نهید، که هیچ‌گاه شما را از طریق هدایت منحرف نکنند و به هلاکت نسپارند. اگر نشستند، بنشینید و اگر برخاستند، برخیزید. بر آنان پیشی مگیرید که گمراه شوید و از آنان واپس نمانید که هلاک شوید"[۸].[۹]

حدیث سفینه نوح نیز بر وجوب پیروی از اهل بیت دلالت می‌کند، زیرا در این حدیث پیامبر اکرم (ص) اهل بیت خود را به کشتی نوح تشبیه کرده است که هر کس داخل آن شد از طوفان نجات یافت و هر کس از داخل شدن در آن سرباز زد هلاک گردید، بنابراین، هر کس از اهل بیت پیامبر (ص)پیروی کند، از گمراهی نجات خواهد یافت و هر کس از پیروی از آنان سرباز زند، گمراه خواهد شد[۱۰].

منشأ الهی این حق

حق اطاعت اهل بیت مانند سایر حقوقشان، منشأ الهی دارد و مثل اطاعت از خدا و رسول واجب است[۱۱] زیرا که اطاعت آنان در ردیف اطاعت الهی است. هدف از اطاعت آنها، اطاعت از خداوند است آنان مردم را به اطاعت از خدا دعوت می‌کنند نه به اطاعت از خود[۱۲]؛ زیرا که خداوند است که مالک هستی است. مقتضای توحید در ربوبیت این است که فقط اوست که حق تصرف در این عالم را دارد، هیچ کس در این عالم حق تصرف در تکوین و تشریع بدون اذن خداوند ندارد؛ پس فرمان، فرمان اوست و اهل بیت نیز هادیان به سوی فرمان الهی هستند و اثر اطاعت از اهل بیت، سعادت دنیوی و اخروی خود ماست[۱۳].

رابطه مودت با معرفت و اطاعت

مودت، واسطه‌ای میان معرفت و اطاعت است. مودت از سویی معلول معرفت و از سویی، علّت طاعت است؛ زیرا مودت، بی‌معرفت به دست نمی‌آید، چنان‌که اطاعت نیز بی‌مودت، محقق نمی‌شود ﴿قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾[۱۴].

نمی‌توان ادعای محبت و مودت قربی را داشت و از سویی دیگر از آنها تبعیت نکرد و بلکه با آنها درگیر شد. بر همین پایه، وجود مبارک رسول خدا (ص) که حبیب خداست، اجر رسالت خویش را به دستور خداوند مودّت به قربی قرار داد: چنان‌که امام صادق (ع) فرمود: هر که خدا را عصیان می‌کند، محب خدا نیست.

محب هرگز درباره محبوب خود عصیان نمی‌ورزد و آن هنگام که پیروی حبیب خدا در همه جوانب انجام گیرد، محب خدا بودن نیز در همه جوانب محقق می‌شود. فرمانبرداری کامل، محبت کامل می‌زاید و اطاعت ناقص، محبت ناقص؛ و تنها راه تکمیل محبت، همان پیروی است.

یکی از عواملی که می‌تواند در این زمینه مرکز باشد، عبارت است از وجود مقدّس نبی اکرم (ص) مسلمین روشن‌فکران اسلامی باید بر روی شخصیت و تعالیم این بزرگوار و محبّت به این بزرگوار، با دید همه‌گیر نسبت به اسلام سرمایه‌گذاری کنند. از جمله عواملی که می‌تواند محور این وحدت قرار گیرد و همه مسلمین می‌توانند بر آن اتّفاق نظر کنند، تبعیّت از اهل بیت پیغمبر (ع) است. اهل بیت پیغمبر (ع) را همه مسلمین قبول دارند. البته شیعه اعتقاد به امامت آنان دارد؛ غیر شیعه، آنان را به معنای امامت در اصطلاح شیعی، امام نمی‌داند، لکن از بزرگان اسلام که می‌داند، خانواده پیغمبر که می‌داند، مطلّع از معارف و احکام اسلامی که می‌داند. مسلمین باید در عمل به کلمات ائمّه و اهل بیت پیغمبر (ع)، اتّفاق کلمه کنند. این یکی از وسایل وحدت است[۱۵].[۱۶]

جستارهای وابسته

منابع

  1. مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت
  2. دین‌پرور، سیدجمال‌الدین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱
  3. ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «اهل بیت»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱
  4. شکری، آرزو، حقوق اهل بیت

پانویس

  1. ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.
  2. ↑ «مَا حَقُّ الْإِمَامِ عَلَى النَّاسِ قَالَ حَقُّهُ عَلَيْهِمْ أَنْ يَسْمَعُوا لَهُ وَ يُطِيعُوا»؛ کافی، ج۱، ص۴۰۵.
  3. ↑ « وَ أَمَّا حَقِّي عَلَيْكُمْ... وَ الطَّاعَةُ حِينَ آمُرُكُم‌»؛ بحارالأنوار، ج۳۴، ص۴۸.
  4. ↑ «شنیدیم و فرمان بردیم و آنانند که رستگارند» سوره نور، آیه ۵۱.
  5. ↑ «قَالَ فِي قَوْلِ اللَّهِ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ قَالَ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ فَاطِمَةَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ»؛ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۸۶.
  6. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۷ ـ ۹۸.
  7. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «اهل بیت»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۵۳۹-۵۴۹.
  8. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۹۶
  9. ↑ ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص ۱۵۵.
  10. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، مقاله «اهل بیت»، دانشنامه کلام اسلامی ج۱، ص ۵۳۹-۵۴۹.
  11. ↑ "وجوب طاعة الإمام كوجوب طاعة النبي و وجوب طاعة الله تعالی"؛ علامه حلی، الألفین، ص۲۸.
  12. ↑ "طاعة الإمام هي عبارة عن أمتثال أوامر الله تعالی و نواه"؛ علامه حلی، الألفین، ص۵۳.
  13. ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۸۹- ۱۹۰.
  14. ↑ «بگو اگر خداوند را دوست می‌دارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره آل عمران، آیه ۳۱.
  15. ↑ بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام و میهمانان خارجی شرکت‌کننده در کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی ۲۴/۵/۱۳۷۴.
  16. ↑ مقامی، مهدی، وظایف امت نسبت به قرآن و عترت، ص ۹۵ ـ ۹۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اطاعت_اهل_بیت&oldid=1267658»