بحث:جبرئیل در قرآن

مقدمه

نام جبریل در قرآن مجید سه بار مذکور است: دو بار در سوره بقره در آیتین نود و نود و یک و سومین بار در سوره تحریم آیه چهار.

جبریل لفظی است عبرانی و اصل آن جبرئیل به معنی مرد خدا یا قوت خدا است. بنا بر مندرجات کتاب دانیال، جبریل بر دانیال ظاهر شده و به او تعبیر رؤیا را آموخته و همچنین جبریل رئیس شیاطین را مغلوب ساخته است. بنا بر مسطورات انجیل لوقا (باب۱۹) جبریل، زکریا را به تولد یحیی مژده داده است و مریم عذرا را به تولد مسیح بشارت داده و به موجب آیه ۹۱ از سوره بقرهجبرئیل قرآن را بر قلب پیغمبر اکرم نازل کرده است.

در سوره نحل، واسطه وحی، روح القدس معرفی شده و بنا بر آیه ۱۹۳ از سورۀ شعراء قرآن را روح الامین به تدریج فرود آورده است و در سوره نجم جبریل به وصف شدید القوی موصوف گشته و در سوره شعراء وی به نام روح الامین خوانده شده است.

به موجب سورۀ تکویر آیه ۲۰ و ۲۱، قرآن یا همان سوره، گفتار فرستاده گرامی است که دارای نیروی خاصی است و در نزد صاحب عرش مکانتی دارد و در آنجا فرمانروا و امین است. احادیثی موجود است که به موجب آنها جبریل به صور گوناگون بر پیغمبر ظاهر می‌شده و در مدینه جبرئیل غالباً به صورت «دحیة الکلبی» که شخصی بسیار زیبا بوده بر آن حضرت نمایان می‌گردیده است و همچنین احادیثی وجود دارد حاکی از آنکه پیغمبر فقط آواز جبرئیل را می‌شنیده و او را نمی‌دیده است.

از سوره نجم استفاده می‌شود که پیغمبر، جبرئیل را دو بار دیده است. به موجب سورۀ تحریم جبریل یار و مدد کار پیغمبر است.

مفسرین در شأن نزول آیه ۹۰ و ۹۱ از سوره بقره گفته‌اند که یهودیان به پیغمبر گفتند: واسطه نزول وحی بر تو کیست؟ پیغمبر جبرئیل را نام برد. یهودیان گفتند: جبرئیل دشمن ما است زیرا بر ما عذاب می‌فرستد. اگر واسطه وحی، میکائیل بود به دین اسلام می‌گرویدیم.

سپس این آیات نازل شد «بگو کیست که دشمن جبریل باشد؟ او است که قرآن را بر قلب تو نازل کرده تا کتب پیشین را تصدیق کند و برای مؤمنان هدایت و رحمت باشد. کسی که دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و دشمن جبریل و میکائیل باشد بداند که خدای دشمن کافران است».

مفسرین و ارباب قصص جبرئیل را یکی از چهار فرشته مقرب می‌شمارند و او را بر میکائیل و اسرافیل و عزرائیل برتری می‌دهند.

می‌گویند: جبرئیل بر آدم نازل شد و برای وی بیست و یک صحیفه آورد و به او زراعت و طرز استفاده از آهن را آموخت. جبرئیل ابراهیم را از آتش نجات داد و موسی را در مبارزه با فرعون حمایت کرد و هنگام خروج بنی اسرائیل از مصر سوار بر اسب محجل ظاهر گردید و فرعونیان را به بحر احمر کشانید و در آن غرق کرد.

جبرئیل بر شموئیل ظاهر شد و همچنین وی به داوود، ساختن زره را آموخت. زکریا را به تولد یحیی مژده داد و مبشر مریم به ولادت مسیح بود. همچنین واژگون کردن شهرها و نجات مؤمنین را از خطرات و بلاهای عمومی برعهده جبرئیل گذاشته‌اند. جبرئیل در شب معراج با پیغمبر اکرم همراه بود تا به جایی رسیدند که جبرئیل از گذشتن اظهار عجز کرد و پیغمبر از آنجا هم صعود فرمود تا به مرتبه ﴿قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى﴾ رسید و از آن هم درگذشت و مقام تدلی پیش آمد.

منابع

1. خزائلی، محمد، اعلام قرآن