حکومت موصل
آشنایی اجمالی
«موصل» شهری است مشهور و بزرگ در عراق که به آن «باب العراق» گفته‌اند[۱]. در وجه تسمیه این مکان به این نام، اقوال متعددی مطرح شده است. مانند اینکه گفته شده موصل را از آن جهت موصل گفته‌اند که جزیره و عراق را به هم وصل کرده است[۲] و ... .
امروزه موصل شهری بزرگ در شمال عراق است که در کرانه غربی رود فرات و قبل از پیوستن این رود به زاب علیا قرار دارد. موصل بزرگترین شهر شمالی عراق با باغ‌ها و آبادی‌های خوب و مدارس و تجارت است[۳].
حاکمان موصل
سعد بن مسعود ثقفی
نام او سعد یا سعید[۴] بن مسعود انصاری ثقفی است. او عموی مختار بن ابی عبید ثقفی از اصحاب و انصار رسول خدا (ص) و یاران مخلص امیر المؤمنین (ع) به شمار می‌آمد[۵].
سعد بن مسعود جزو کارگزاران امیرالمؤمنین (ع) بود و از جانب آن حضرت به امارت و فرمانداری مدائن منصوب شد و تا دوران خلافت امام حسن مجتبی (ع) در این سمت باقی بود.
طبق نقل نصر بن مزاحم، حضرت علی (ع) او را قبل از آنکه بر مدائن منصوب کند بر استان زوابی (موصل)[۶] گمارد[۷]. و در جنگ جمل او را امیر بر قبایل قیس و عبدالقیس قرار داد[۸]. و پس از استقرار در کوفه و قبل از جنگ صفین، او را به عنوان فرماندار مدائن انتخاب کرد. او در این سمت بود و امام حسن (ع) در روز ساباط به او پناه برد[۹].[۱۰]
معقل بن قیس ریاحی
معقل بن قیس ریاحی از رجال برجسته و از جنگجویان پیروزمند و سخنوران نام‌آور کوفه بود. معقل بن قیس پس از قتل عثمان خلیفه سوم در زمره شیعیان و پیروان راستین امیرالمؤمنین (ع) قرار گرفت و در جنگ جمل، صفین و نهروان در رکاب آن حضرت شرکت نمود. معقل بن قیس ریاحی همواره با تلاش‌های صادقانه خود در تحکیم پایه‌های حکومت به حق امیرالمؤمنین (ع) در صحنه‌های مختلف کوشید و پس از شهادت آن حضرت، در حمایت از جانشینی امام حسن مجتبی (ع) از هیچ تلاشی دریغ ننمود[۱۱].
صاحب تاریخ موصل می‌نویسد: وقتی امام علی بن ابی طالب(ع) به خلافت رسید معقل بن قیس ریاحی را بر موصل گمارد. وی برای آماده ساختن مردم شهرهای جزیره و در کوچ دادن قبایل، از کوفه و بصره به موصل تلاش کرد[۱۲].[۱۳]
عبدالرحمان خثعمی
در تاریخ موصل آمده امام علی(ع) عبدالرحمان خثعمی را در سال ۳۹ بر موصل ولایت داد. اما تغلبیّون با او مخالفت کردند و قبل از ورود به موصل، او را کُشتند[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۲۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۲۲۳.
- ↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۳۰۵.
- ↑ شیخ طوسی در رجال، ص۴۴، ش۲۳. او را در زمره اصحاب امام علی (ع) ثبت کرده است. و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۲۷ حاکم مدائن را «سعد بن مسعود» و در ص۴۲ «سعید بن مسعود» ثبت کرده است.
- ↑ اسد الغابه، ج۲، ص۲۹۴ و اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۳۰.
- ↑ در توضیح «استان زوابی» در حاشیه وقعة صفین، ص۱۱ چنین آمده است: در عراق چهار نهر بوده است: دو نهر بالای بغداد و در نهر پایین آنکه به هر کدام زاب گویند، و به هر یک از این نهرها، زابی هم اطلاق شده که جمع آن «ازوابی» است.
- ↑ وقعة صفین، ص۱۱.
- ↑ شرح ابن ابی الحدید، ج۳، ص۱۹۳.
- ↑ ر.ک: بحار الانوار، ج۳۲، ص۳۵۷ و تاریخ طبری، ج۴، ص۵۶۵.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۲۱؛ روحانی، سید حمید، مقاله «سعید بن مسعود الثقفی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص۳۵۹-۳۶۲؛ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۴۳-۳۴۵.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۲، ص۱۳۲۷-۱۳۲۸.
- ↑ تاریخ الموصل، ج۱، ص۳۰.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ تاریخ الموصل، ج۱، ص۳۰.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۴۶-۳۴۷.