|
|
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[بنیسهم در قرآن]] - [[بنیسهم در تاریخ اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[بنیسهم در قرآن]] |[[بنیسهم در تاریخ اسلامی]] </div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | == مقدمه == |
| بنیسهم منسوب به [[سهم بن عمرو بن هُصیص]] از تیره‌‌های [[قریش]] از [[قبایل]] عدنانی‌‌اند که شاخه‌‌های عدیّ، مُرّه و جُمح در عرض آن قرار دارند. بنیسهم متشکل از تبار سعد و [[سعید]] [[فرزندان]] سهم هستند.<ref>النسب، ص ۲۱۴؛ جمهرة انساب العرب، ص ۴۶۴.</ref> آنان یکی از ۱۰ تیره قریشی‌‌اند که در [[جاهلیت]] از [[شرافت]] و منزلتی برخوردار بودند <ref>المفصل، ج ۴، ص ۱۱۲؛ المنمق، ص ۱۱۱.</ref> و اداره برخی امور [[مکه]] را بر عهده داشتند.<ref>المفصل، ج ۴، ص ۹۱.</ref> [[محل]] سکونت آنان در [[شهر]] مکه پیرامون [[کعبه]] بود، به گونه‌‌ای که یکی از درهای [[مسجدالحرام]] به باب بنیسهم [[شهرت]] داشته است.<ref>مسند احمد، ج ۷، ص ۵۴۷؛ المعجم الکبیر، ج ۲۰، ص ۲۸۹؛ تاریخ دمشق، ج ۱۰، ص ۸۰.</ref>چون بنیسهم در بخش مرکزی مکه ساکن بودند از جمله [[قریشیان]] بطائح خوانده شدند <ref>المحبر، ص ۱۶۷؛ المفصل، ج ۴، ص ۲۶ ـ ۲۷.</ref> محلّه ایشان در [[غرب]] مکه و از یک سمت به [[دارالندوه]] متصل بود.<ref> تفسیر قرطبی، ج ۲، ص ۸۸؛ تاریخ دمشق، ج ۲۳، ص ۸۰.</ref> از چاه‌های آنان در منطقه به غمر <ref> اخبار مکه، ج ۲، ص ۲۲۰؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص۱۴۹.</ref> و [[زمزم]] <ref>اخبار مکه، ج ۲، ص ۲۱۹.</ref> اشاره شده که مکان اولی مشخص نیست.
| | [[بنی سهم]] جزء ده تیره مشهور [[قریش]] بودند و در [[اداره امور]] [[مکه]] نقش داشتند. بنابر گزارش‌های [[تاریخی]] آنها در ایجاد دو [[پیمان]]، [[حلف الاحلاف]] و [[حلف الفضول]] نقش داشته‌اند. |
|
| |
|
| بنیسهم هرگاه می‌‌خواستند از [[حمایت]] [[قبیله]] خود بهره‌‌مند شوند، روی صخره‌‌ای به نام "مسلم" می‌‌رفته، فریاد {{عربی|"واصباحا"}} سر میدادند. [[عاص بن وائل سهمی]] از بزرگان این تیره، با [[تضییع حق]] یکی از مسافران مکه، زمینه‌‌ساز پیدایش [[پیمان]] [[حلف الفضول]] در [[حمایت از ستمدیدگان]] گردید.<ref> المنمق، ص ۱۱۱، ۱۸۶.</ref> بر اثر [[قرابت]] نَسَبی بنیسهم و [[بنی عدی]] و مناسبات [[خانوادگی]] میان آن دو، این دو تیره با یکدیگر همپیمان شدند و در برخی [[منازعات]] از هم حمایت می‌‌کردند؛ اما در حادثه‌‌ای به دست بنی‌‌عدی که به [[قتل]] یکی از سهمیان انجامید این پیمان شکسته شد.<ref>المنمق، ص ۲۶۷.</ref> بنیسهم در درگیری و [[رقابت]] [[خاندان]] قصی میان بنی‌‌عبد مناف و بنی‌‌عبدالدار بر سر [[مناصب]] [[مکه]]، جانب بنی‌‌عبدالدار را گرفتند و با دیگر حامیان بنی‌‌عبدالدار پیمانی بستند که به [[پیمان]] "لعقة الدم" [[شهرت]] یافت؛ گویا بنیسهم پس از کشتن شتر (یا‌‌گاوی) [[خون]] آن را در ظرفی ریخته، ضمن پیمان با [[بنی عبدالدار]]، دستان خود را در آن خون فرو‌‌بردند.<ref>المنمق، ص ۳۳، ۲۷۴؛ تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۴۸؛ الطبقات، ج ۱، ص ۶۳.</ref> گفته شده: بنیسهم که از حیث شمار اشراف و بزرگان نسبت به دیگر تیره‌‌های [[قریش]] فزونی داشتند در این خصوص در [[مقام]] [[رقابت]] و [[تفاخر]] برآمدند. در شمارش، تعداد بزرگان بنی‌‌عبد‌‌مناف فزونی یافت، از این‌‌رو بنیسهم افرادی از بزرگان خود را که در قید [[حیات]] نبودند نیز برشمردند و آنگاه بر بنی [[عبد]] مناف فزونی یافتند، زیرا در [[جاهلیت]] شمار سهمیها بیشتر از بنی‌‌عبد‌‌مناف بود. بنا به نظر برخی [[مفسران]] [[سوره تکاثر]] به همین موضوع اشاره دارد: {{متن قرآن|أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ ثُمَّ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ}} <ref>زیاده‌خواهی شما را سرگرم داشت، تا با گورها دیدار کردید. هرگز! به زودی خواهید دانست، دگر باره هرگز! به زودی خواهید دانست، هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید؛ سوره تکاثر، آیه: ۱- ۶.</ref>. <ref> التبیان، ج ۱۰، ص ۴۰۲؛ اسباب النزول، ص ۴۰۰؛ تفسیر قرطبی، ج ۲۰، ص ۱۱۵.</ref>
| | بعد از [[دعوت عمومی]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} برخی از بنی سهم به آن [[حضرت]] [[ایمان]] آوردند، اما بیشتر آنها [[مخالفت]] کرده و [[مسلمانان]] را مورد [[استهزاء]] و [[اذیت]] قرار میدادند، تا جایی که [[سوره کوثر]] به‌سبب ابتر خواندن [[پیامبر]] توسط یکی از سهمیها نازل شد. همچنین در جنگ‌های [[بدر]]، [[احد]] و [[خندق]] [[مشرکان]] را [[همراهی]] کردند. |
|
| |
|
| پس از ویران شدن [[خانه کعبه]] (۵ سال [[پیش از بعثت]])<ref>بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۲۴۲.</ref> بر اثر سیل، هنگامی که [[رسول خدا]]{{صل}} برای جلوگیری از [[اختلاف]] [[قبایل]] برای [[نصب حجرالاسود]] آن را در درون ردای خود قرار دادند تا [[نمایندگان]] قبایل همگی در نصب حجرالاسود شرکت داشته باشند. آنان نیز گوشه‌‌ای از ردای [[پیامبر]]{{صل}} را برگرفتند.<ref>الطبقات، ج ۱، ص ۱۱۶؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۱۹ ـ ۲۰.</ref>.<ref>[[حسین مرادی‌نسب|مرادی‌نسب، حسین]]، [[بنیسهم (مقاله)|مقاله «بنیسهم»]]، [[ دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.
| | سهمیان در پی [[فتح مکه]] مانند قریش ایمان آوردند و [[مسلمان]] شدند و در در غزوه‌های [[حنین]] و [[طائف]] پیامبر {{صل}} را همراهی کردند. آنها بعد از [[رسول خدا]] {{صل}} نیز مسلمانان را در [[فتوحات]] کمک، و در [[عصر خلفا]] نیز برخی از آنها از [[کارگزاران]] [[خلفا]] بودند. |
|
| |
|
| ==[[بنی سهم]] در دوره پیامبر==
| | از شخصیت‌های برجسته بنی سهم در [[تاریخ]] می‌توان از [[عبدالله بن حذافه سهمی]] حامل [[نامه]] پیامبر برای [[خسرو پرویز]] و [[عمرو عاص]] نام برد. برخی از سهمیان نیز در اداره امور حرمین شریفین نقش داشتند مانند [[محمد بن عبدالله]] سهمی که [[قاضی]] مکه بود.<ref>[[حسین مرادی‌نسب|مرادی‌نسب، حسین]]، [[بنی سهم (مقاله)|مقاله «بنی سهم»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|دانشنامه حج و حرمین شریفین]]، ج۴، ص:۳۸۱.</ref> |
| عموم بنیسهم همچون دیگر قبایل قریش تا [[فتح مکه]] در سال‌‌هشتم [[هجری]] [[اسلام]] نیاوردند. [[حارث بن قیس سهمی]] که عهده‌‌دار [[اموال]] محجوران بود (این اموال برای [[خدایان]] به هنگام [[صلح]] یا [[جنگ]] اختصاص می‌‌یافت) هرگاه سنگی بهتر از سنگ موجود در نزد خود می‌‌یافت همان را [[عبادت]] می‌‌کرد و در واقع [[بنده]] [[هوای نفس]] خود بود. {{متن قرآن|أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنْتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا}}<ref>«آیا آن کس را دیدی که هوای (نفس) خود را خدای خویش گرفته است؟ و آیا تو بر او مراقب می‌توانی بود؟» سوره فرقان، آیه ۴۳.</ref>.<ref> المفصل، ج ۵، ص ۲۴۹.</ref>
| |
|
| |
|
| به [[نقل]] برخی [[مفسران]] [[آیه]] {{متن قرآن|وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلَّا مُكَاءً وَتَصْدِيَةً فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ}}<ref>«و نماز آنان نزد خانه (ی کعبه) جز سوت کشیدن و کف زدن نبود پس عذاب را برای کفری که می‌ورزیدید بچشید!» سوره انفال، آیه ۳۵.</ref> نیز در خصوص برخی از سهمیها دانسته شده است، زیرا هنگامی که [[پیامبر]]{{صل}} [[نماز]] را میان [[رکن یمانی]] و [[حجرالاسود]] اقامه می‌‌کرد دو تن از بنیسهم در سمت راست و چپ او می‌‌ایستادند. یکی از آن دو با ایجاد صدایی مانند صدای چکاوک و دیگری صدای گنجشک و همچنین با کف زدن قصد [[باطل]] کردن نماز آن [[حضرت]] را داشتند.<ref> الدرالمنثور، ج ۴، ص ۶۱؛ المیزان، ج ۹، ص ۸۶.</ref>
| | == بنی سهم در دوره [[پیامبر]] == |
|
| |
|
| [[عاص بن وائل]] سهمی ([[پدر]] [[عمرو عاص]]) از شیوخ و [[شاعران]] این [[قبیله]] جزو مسخره کنندگان پیامبر{{صل}} بود.<ref>المحبر، ص ۱۳۳؛ المنمق، ص ۳۸۶؛ جامع البیان، مج ۸، ج ۱۴، ص۹۴.</ref> برخی از آنها می‌‌کوشیدند فعالیتهای [[تبلیغی]] پیامبر در موسم [[حج]] را خنثا کنند.<ref>المحبر، ص ۱۶۰.</ref> نُبیه و مُنبه [[فرزندان]] [[حجاج سهمی]] از آن جمله‌‌اند که در [[نبرد]] [[بدر]] کشته شدند.<ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۲۸؛المحبر، ص ۱۶۲؛ الاشتقاق، ص ۱۲۴.</ref> در [[غزوه]] بدر برخی [[ثروتمندان]] بنیسهم تدارکات غذایی [[سپاه]] [[شرک]] را بر عهده گرفتند.<ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۲۸؛ المنمق، ص ۳۸۹؛ المحبر، ص ۱۶۱.</ref> معدودی از [[بنی سهم]] نیز در سالهای نخست [[اسلام]] آوردند و تنی چند از آنان به [[حبشه]] [[مهاجرت]] کردند. [[محمیة بن جزء]]، [[هشام بن عاص بن وائل]]، [[ابوقیس بن حارث بن قیس]] و [[رمله]] دختر [[ابی عوف]] از جمله [[مهاجران]] حبشه هستند.<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۳۶۱، ۳۶۵، ۳۶۸.</ref>
| | == بنی سهم پس از [[پیامبر]] == |
|
| |
|
| با [[هجرت پیامبر به مدینه]] برخی از [[مسلمانان]] بنیسهم (مانند [[ابوالعاص]] منبه) به دست خانواده‌‌هایشان زندانی شده، نتوانستند [[مهاجرت]] کنند و با [[اکراه]] همراه [[سپاه قریش]] به [[نبرد]] [[بدر]] آورده و کشته شدند. بنا به [[نقل]] برخی [[مفسران]] [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}}<ref>«از کسانی که فرشتگان جانشان را در حال ستم به خویش می‌گیرند، می‌پرسند: در چه حال بوده‌اید؟ می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان روی زمین بوده‌ایم. می‌گویند: آیا زمین خداوند (آن‌قدر) فراخ نبود که در آن هجرت کنید؟ بنابراین، سرای (پایانی) اینان دوزخ است و بد پایانه‌ای است» سوره نساء، آیه ۹۷.</ref> در این باره نازل شده است.<ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۵، ص ۳۱۵ ـ ۳۱۸؛ مجمع‌‌البیان، ج ۳، ص۱۶۹.</ref> از میان این تیره، شاعرانی برخاستند که [[عبدالله بن زبعری]]،<ref>السیرة النبویه، ج ۲، ص ۵۹۳؛ طبقات الشعراء، ص ۱۲۲.</ref> [[عبدالله بن حذافه]]،<ref> الاشتقاق، ص ۱۲۲.</ref> [[قیس بن عدی]].<ref> المحبر، ص ۱۳۳.</ref> و [[عقبة بن عمرو]] (کسی که در [[رثای امام حسین]]{{ع}} [[شعر]] سرود)<ref>السیرة‌‌النبویه، ج ۱، ص ۱۲۴.</ref> از آن جمله‌‌اند. [[ابی وداعه]] و [[فروة بن خنیس]] از اسرای بدر<ref> المغازی، ج ۱، ص ۱۴۲؛ النسب، ص ۲۱۵.</ref> و [[سائب بن حارث بن قیس]]،<ref>تاریخ ابن خیاط، ص ۵۵.</ref> [[عدی بن قیس]] <ref> تفسیر عبدالرزاق، ج ۲، ص ۱۵۷؛ تاریخ دمشق، ج ۹، ص ۱۹۳.</ref> و [[عبدالله بن حارث بن قیس]]<ref>تاریخ ابن خیاط، ص ۵۵.</ref> نیز از کسانی بودند که [[پیامبر]] برای متمایل ساختن آنان به [[اسلام]] از غنایم [[حنین]] در میانشان تقسیم کرد.<ref>[[حسین مرادی‌نسب|مرادی‌نسب، حسین]]، [[بنیسهم (مقاله)|مقاله «بنیسهم»]]، [[ دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۶.</ref>.
| | == شخصیت‌های [[دوران پیامبر]] == |
|
| |
|
| == جستارهای وابسته == | | == منابع == |
| | {{منابع}} |
| | * [[پرونده:000057.jpg|22px]] [[حسین مرادی‌نسب|مرادی‌نسب، حسین]]، [[بنی سهم (مقاله)|مقاله «بنی سهم»]]، [[دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴ (کتاب)|'''دانشنامه حج و حرمین شریفین ج۴''']] |
| | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| ==منابع== | | == پانویس == |
| *[[پرونده:000057.jpg|22px]] [[حسین مرادی‌نسب|مرادی‌نسب، حسین]]، [[بنیسهم (مقاله)|مقاله «بنیسهم»]]، [[ دائرة المعارف قرآن کریم ج۶ (کتاب)|''' دائرة المعارف قرآن کریم ج۶''']]
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| ==پانویس==
| | {{قبایل عرب}} |
| {{پانویس}} | |
|
| |
|
| [[رده:مدخل]] | | [[رده:قبیله‌های عرب]] |
| [[رده:بنیسهم]]
| |
بنیسهم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بنیسهم در قرآن - بنیسهم در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد