فرشته در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[ایمان]] به [[فرشتگان]] یکی از عناصر پنجگانه ایمان است و در ردیف [[ایمان به خدا]] و [[قیامت]] و [[کتاب آسمانی]] و [[پیامبران]] قرار دارد<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|...وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ...}} «...بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد.».. سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref> و از نشانه‌های [[مؤمنان]] می‌باشد<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ...}} «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند.».. سوره بقره، آیه ۲۸۵.</ref>. فرشتگان از باسابقه‌ترین [[مخلوقات]] [[خداوند]] می‌باشند که از [[عمر بسیار]] طولانی برخوردارند و تعداد آنها به قدری زیاد است که به هیچ وجه با [[انسان‌ها]] قابل مقایسه نیست. آنها موجوداتی [[عاقل]] و باشعورند و [[بندگان]] گرامی خداوند می‌باشند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ}} «و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند» سوره انبیاء، آیه ۲۶.</ref>[[خلقت]] آنها به طور مستقیم به [[اراده خداوند]] صورت گرفته و والدینی ندارند. فرشتگان بدون استثنا پس از [[آفرینش آدم]] به او [[سجده]] کردند و [[آدم]] [[معلم]] آنها گشت<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ * وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ * قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ * قَالَ يَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ * وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}} «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم، گفتند: آیا کسی را در آن می‌گماری که در آن تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم و تو را پاک می‌شمریم؛ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید * و همه نام‌ها را به آدم آموخت سپس آنان را بر فرشتگان عرضه کرد و گفت: اگر راست می‌گویید نام‌های اینان را به من بگویید * گفتند: پاکاکه تویی! ما دانشی جز آنچه تو به ما آموخته‌ای، نداریم، بی‌گمان تویی که دانای فرزانه‌ای * فرمود: ای آدم! آنان را از نام‌های اینان آگاه ساز! و چون آنان را از نام‌های اینان آگاهانید فرمود: آیا به شما نگفته بودم که من نهان آسمان‌ها و زمین را می‌دانم و از آنچه آشکار می‌کنید و پوشیده می‌داشتید آگاهم؟ * و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند | [[ایمان]] به [[فرشتگان]] یکی از عناصر پنجگانه ایمان است و در ردیف [[ایمان به خدا]] و [[قیامت]] و [[کتاب آسمانی]] و [[پیامبران]] قرار دارد<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|...وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ...}} «...بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد.».. سوره بقره، آیه ۱۷۷.</ref> و از نشانه‌های [[مؤمنان]] می‌باشد<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ...}} «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند.».. سوره بقره، آیه ۲۸۵.</ref>. فرشتگان از باسابقه‌ترین [[مخلوقات]] [[خداوند]] می‌باشند که از [[عمر بسیار]] طولانی برخوردارند و تعداد آنها به قدری زیاد است که به هیچ وجه با [[انسان‌ها]] قابل مقایسه نیست. آنها موجوداتی [[عاقل]] و باشعورند و [[بندگان]] گرامی خداوند می‌باشند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ}} «و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند» سوره انبیاء، آیه ۲۶.</ref>[[خلقت]] آنها به طور مستقیم به [[اراده خداوند]] صورت گرفته و والدینی ندارند. فرشتگان بدون استثنا پس از [[آفرینش آدم]] به او [[سجده]] کردند و [[آدم]] [[معلم]] آنها گشت<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ * وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ * قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ * قَالَ يَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ * وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}} «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم، گفتند: آیا کسی را در آن می‌گماری که در آن تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم و تو را پاک می‌شمریم؛ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید * و همه نام‌ها را به آدم آموخت سپس آنان را بر فرشتگان عرضه کرد و گفت: اگر راست می‌گویید نام‌های اینان را به من بگویید * گفتند: پاکاکه تویی! ما دانشی جز آنچه تو به ما آموخته‌ای، نداریم، بی‌گمان تویی که دانای فرزانه‌ای * فرمود: ای آدم! آنان را از نام‌های اینان آگاه ساز! و چون آنان را از نام‌های اینان آگاهانید فرمود: آیا به شما نگفته بودم که من نهان آسمان‌ها و زمین را می‌دانم و از آنچه آشکار می‌کنید و پوشیده می‌داشتید آگاهم؟ * و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد» سوره بقره، آیه ۳۰-۳۴.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۶.</ref> | ||
==[[مقام فرشتگان]]== | == [[مقام فرشتگان]] == | ||
[[فرشتگان]] دارای مراتب و [[مقامات]] متفاوتی هستند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ}} «و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref> برخی مقربِ درگاه الهی‌اند و برخی از نظر رتبه پایین‌ترند. از همین رو [[امام سجاد]]{{ع}} در دعای خویش نخست به فرشتگان حامل [[عرش الهی]] و [[اسرافیل]] و [[میکائیل]] و [[جبرائیل]] و [[روح]] ([[فرشتگان مقرب]]) و سپس بر فرشتگانی که [[پایین‌تر]] از آنان‌اند: از ساکنان [[آسمان‌ها]] و [[اهل]] [[امانت]] و [[حفاظت]] نسبت به [[رسالت‌ها]] و... [[درود]] می‌فرستد<ref>نیایش سوم.</ref>. و [[خداوند]] را به فرشتگان مقرب و [[پیامبر]] مرسل و [[بندگان]] [[شایسته]] قسم می‌دهد که او را به کرامتی که به اولیایش [[وعده]] داده است سزاوار سازد<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۶.</ref> | [[فرشتگان]] دارای مراتب و [[مقامات]] متفاوتی هستند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ}} «و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref> برخی مقربِ درگاه الهی‌اند و برخی از نظر رتبه پایین‌ترند. از همین رو [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای خویش نخست به فرشتگان حامل [[عرش الهی]] و [[اسرافیل]] و [[میکائیل]] و [[جبرائیل]] و [[روح]] ([[فرشتگان مقرب]]) و سپس بر فرشتگانی که [[پایین‌تر]] از آنان‌اند: از ساکنان [[آسمان‌ها]] و [[اهل]] [[امانت]] و [[حفاظت]] نسبت به [[رسالت‌ها]] و... [[درود]] می‌فرستد<ref>نیایش سوم.</ref>. و [[خداوند]] را به فرشتگان مقرب و [[پیامبر]] مرسل و [[بندگان]] [[شایسته]] قسم می‌دهد که او را به کرامتی که به اولیایش [[وعده]] داده است سزاوار سازد<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۶.</ref> | ||
==ویژگی [[فرشتگان]]== | == ویژگی [[فرشتگان]] == | ||
فرشتگان پیوسته به [[تسبیح]] و [[تقدیس]] ذات [[حق]] مشغول‌اند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}} «نزدیک است که آسمان‌ها بر فراز سرشان بشکافند و فرشتگان با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و برای هر کس که در زمین است آمرزش می‌خواهند؛ آگاه باشید که بی‌گمان خداوند است که آمرزنده بخشاینده است» سوره شوری، آیه ۵.</ref>. هرگز [[معصیت]] نمی‌کنند و از [[فرمان خدا]] برنمی‌تابند و هرچه [[فرمان]] یابند همان می‌کنند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}} «ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>. نه [[خواب]] دارند و نه [[سستی]] و [[غفلت]]، نه [[غذا]] می‌خورند و نه آب و نه [[ازدواج]] دارند. علی‌رغم کوشش خود هرگز خسته و ملول نمی‌شوند؛ زیرا خستگی و ملالت از لواحق قوای طبیعی و [[انسانی]] است؛ حال آنکه [[ملائکه]] از این قوا مبرّا و [[نور]] محض هستند و ماهیت آنها [[ملکوتی]] محض است. [[امام سجاد]]{{ع}} آنان را چنین توصیف می‌کند: آنان که به خاطر کوشش پیوسته و دائمشان، ملالت بر آنها وارد نمی‌شود و از هیچ زحمتی خستگی و سستی و [[ناتوانی]] به آنان [[راه]] پیدا نمی‌کند. [[امیال]] و [[شهوات]]، از تسبیح بازشان نمی‌دارد، و [[فراموشی]] ناشی از [[غفلت‌ها]] آنان را از [[تعظیم]] به تو جدا نمی‌کند، فروهشته دیدگانند، بنابراین نظر کردن به [[جمال]] و جلال حضرتت را درخواست نمی‌کنند. از [[حقارت]] و [[خواری]]، در برابر عظمتت سر به زیر افتاده‌اند. شوقشان به آنچه نزد توست، طولانی شد. به یاد نعمت‌هایت شیفته‌اند و در برابر [[عظمت]] و بزرگی کبریایی‌ات فروتن‌اند<ref>نیایش سوم.</ref>. | فرشتگان پیوسته به [[تسبیح]] و [[تقدیس]] ذات [[حق]] مشغول‌اند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ}} «نزدیک است که آسمان‌ها بر فراز سرشان بشکافند و فرشتگان با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و برای هر کس که در زمین است آمرزش می‌خواهند؛ آگاه باشید که بی‌گمان خداوند است که آمرزنده بخشاینده است» سوره شوری، آیه ۵.</ref>. هرگز [[معصیت]] نمی‌کنند و از [[فرمان خدا]] برنمی‌تابند و هرچه [[فرمان]] یابند همان می‌کنند<ref>{{متن قرآن|{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}} «ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>. نه [[خواب]] دارند و نه [[سستی]] و [[غفلت]]، نه [[غذا]] می‌خورند و نه آب و نه [[ازدواج]] دارند. علی‌رغم کوشش خود هرگز خسته و ملول نمی‌شوند؛ زیرا خستگی و ملالت از لواحق قوای طبیعی و [[انسانی]] است؛ حال آنکه [[ملائکه]] از این قوا مبرّا و [[نور]] محض هستند و ماهیت آنها [[ملکوتی]] محض است. [[امام سجاد]] {{ع}} آنان را چنین توصیف می‌کند: آنان که به خاطر کوشش پیوسته و دائمشان، ملالت بر آنها وارد نمی‌شود و از هیچ زحمتی خستگی و سستی و [[ناتوانی]] به آنان [[راه]] پیدا نمی‌کند. [[امیال]] و [[شهوات]]، از تسبیح بازشان نمی‌دارد، و [[فراموشی]] ناشی از [[غفلت‌ها]] آنان را از [[تعظیم]] به تو جدا نمی‌کند، فروهشته دیدگانند، بنابراین نظر کردن به [[جمال]] و جلال حضرتت را درخواست نمی‌کنند. از [[حقارت]] و [[خواری]]، در برابر عظمتت سر به زیر افتاده‌اند. شوقشان به آنچه نزد توست، طولانی شد. به یاد نعمت‌هایت شیفته‌اند و در برابر [[عظمت]] و بزرگی کبریایی‌ات فروتن‌اند<ref>نیایش سوم.</ref>. | ||
برخی از [[فرشتگان]] به اعتبار [[شأن]] خویش به صورت [[انسان]] در می‌آیند و در مواردی ویژه و نسبت به اشخاص خاص، کارهای دیگری انجام می‌دهند. مانند فرشتگانی که به عنوان مهمان بر [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} نازل شدند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلامًا قَالَ سَلامٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ * فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لاَ تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُواْ لاَ تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ * وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاء إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ * قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَأَلِدُ وَأَنَاْ عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ * قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ * فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ * إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ * يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ * وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}} «و به یقین، فرشتگان ما برای ابراهیم مژده آوردند، گفتند: درود بر تو گفت: درود (بر شما)! دیری نپایید که (ابراهیم) گوساله‌ای بریان آورد * و چون دید که دستشان به سوی آن دراز نمی‌شود؛ آنان را ناآشنا یافت و از ایشان هراسی در دل نهاد؛ گفتند: مهراس! ما به سوی قوم لوط فرستاده شده‌ایم * و همسر او، ایستاده بود و خندید آنگاه ما به او مژده اسحاق و از پی اسحاق، یعقوب را دادیم * گفت: وای بر من! آیا من می‌زایم در حالی که من زنی پیرم و این هم شوهرم که پیر است؟ بی‌گمان این چیزی شگرف است! * گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است * پس چون ترس از ابراهیم رخت بربست و (آن) مژده بدو رسید با ما درباره قوم لوط به چالش پرداخت * ابراهیم به راستی بردبار دردمند توبه‌کاری بود * (گفتند:) ای ابراهیم! از این (چالش) درگذر که «امر» پروردگارت فرا رسیده است و بر آنان عذابی بی‌برگشت خواهد رسید * و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز روز سختی است!» سوره هود، آیه ۶۹-۷۷.</ref> و [[تابوت]] [[بنی‌اسرائیل]] را حمل نمودند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}} «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> و یا [[بشارت]] به [[حضرت]] [[زکریا]]{{ع}} و [[مریم]]{{س}} دادند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا * فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا * قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا * قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا}} «و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید * و از چشم آنان پنهان شد | برخی از [[فرشتگان]] به اعتبار [[شأن]] خویش به صورت [[انسان]] در می‌آیند و در مواردی ویژه و نسبت به اشخاص خاص، کارهای دیگری انجام می‌دهند. مانند فرشتگانی که به عنوان مهمان بر [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} نازل شدند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلامًا قَالَ سَلامٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ * فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لاَ تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُواْ لاَ تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ * وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاء إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ * قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَأَلِدُ وَأَنَاْ عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ * قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ * فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ * إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ * يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ * وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}} «و به یقین، فرشتگان ما برای ابراهیم مژده آوردند، گفتند: درود بر تو گفت: درود (بر شما)! دیری نپایید که (ابراهیم) گوساله‌ای بریان آورد * و چون دید که دستشان به سوی آن دراز نمی‌شود؛ آنان را ناآشنا یافت و از ایشان هراسی در دل نهاد؛ گفتند: مهراس! ما به سوی قوم لوط فرستاده شده‌ایم * و همسر او، ایستاده بود و خندید آنگاه ما به او مژده اسحاق و از پی اسحاق، یعقوب را دادیم * گفت: وای بر من! آیا من می‌زایم در حالی که من زنی پیرم و این هم شوهرم که پیر است؟ بی‌گمان این چیزی شگرف است! * گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است * پس چون ترس از ابراهیم رخت بربست و (آن) مژده بدو رسید با ما درباره قوم لوط به چالش پرداخت * ابراهیم به راستی بردبار دردمند توبه‌کاری بود * (گفتند:) ای ابراهیم! از این (چالش) درگذر که «امر» پروردگارت فرا رسیده است و بر آنان عذابی بی‌برگشت خواهد رسید * و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز روز سختی است!» سوره هود، آیه ۶۹-۷۷.</ref> و [[تابوت]] [[بنی‌اسرائیل]] را حمل نمودند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}} «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> و یا [[بشارت]] به [[حضرت]] [[زکریا]] {{ع}} و [[مریم]] {{س}} دادند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا * فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا * قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا * قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا}} «و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید * و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت * (مریم) گفت: من از تو، به (خداوند) بخشنده پناه می‌برم؛ اگر پرهیزگاری (از من دور شو) * گفت: من، تنها فرستاده پروردگار تو هستم تا به تو پسری پاکیزه ببخشم» سوره مریم، آیه ۱۶-۱۹.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۷.</ref> | ||
==[[درود]] بر [[فرشتگان]]== | == [[درود]] بر [[فرشتگان]] == | ||
اگرچه [[کرامت]] و [[طهارت]] فرشتگان کامل و جامع است ولی باید توجه داشت که [[عنایت]] [[حق]] نیز بی‌پایان است، لذا [[امام سجاد]]{{ع}} بر فرشتگان نیز درود می‌فرستد، درودی که مقامی بر مقامشان بیفزاید و پاکی‌ای بر پاکی‌شان اضافه کند<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.</ref> | اگرچه [[کرامت]] و [[طهارت]] فرشتگان کامل و جامع است ولی باید توجه داشت که [[عنایت]] [[حق]] نیز بی‌پایان است، لذا [[امام سجاد]] {{ع}} بر فرشتگان نیز درود می‌فرستد، درودی که مقامی بر مقامشان بیفزاید و پاکی‌ای بر پاکی‌شان اضافه کند<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.</ref> | ||
==فرق [[عبودیت]] [[انسان‌ها]] و فرشتگان== | == فرق [[عبودیت]] [[انسان‌ها]] و فرشتگان == | ||
فرشتگان به اقتضای [[نورانیت]] وجودی خود و اینکه وجودشان سراسر [[عقلی]] و عاری از [[شهوت]] است، [[انگیزه]] و مانعی در مسیر طاعتشان وجود ندارد. اما انسان‌ها بنابر [[حکمت الهی]] [[توانایی]] [[انتخاب]] [[خیر و شر]] را دارند و می‌توانند در صورت [[مخالفت]] با [[شهوات]] به بالاترین درجات کمال دست یابند و در [[مقام]] [[سلوک]] و عبودیت از فرشتگان بالاتر باشند. لذا امام سجاد{{ع}} از [[خداوند]] طاعتی [[برتر]] از [[طاعت]] فرشتگان می‌خواهد و می‌فرماید: «آن‌سان ما را از [[گناهان]] [[پاک]] داری و از بازگشت به [[اعمال ناشایست]] نگه داری، تا هیچ یک از [[ملائکه]] تو طاعتی به درگاهت نیاورد، جز آنکه از طاعت ما کمتر باشد و در [[تقرب]] به پایه تقرب ما نرسد»<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>.<ref>ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.</ref> | فرشتگان به اقتضای [[نورانیت]] وجودی خود و اینکه وجودشان سراسر [[عقلی]] و عاری از [[شهوت]] است، [[انگیزه]] و مانعی در مسیر طاعتشان وجود ندارد. اما انسان‌ها بنابر [[حکمت الهی]] [[توانایی]] [[انتخاب]] [[خیر و شر]] را دارند و می‌توانند در صورت [[مخالفت]] با [[شهوات]] به بالاترین درجات کمال دست یابند و در [[مقام]] [[سلوک]] و عبودیت از فرشتگان بالاتر باشند. لذا امام سجاد {{ع}} از [[خداوند]] طاعتی [[برتر]] از [[طاعت]] فرشتگان می‌خواهد و می‌فرماید: «آن‌سان ما را از [[گناهان]] [[پاک]] داری و از بازگشت به [[اعمال ناشایست]] نگه داری، تا هیچ یک از [[ملائکه]] تو طاعتی به درگاهت نیاورد، جز آنکه از طاعت ما کمتر باشد و در [[تقرب]] به پایه تقرب ما نرسد»<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>.<ref>ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.</ref> | ||
==[[وظایف]] و انواع فرشتگان== | == [[وظایف]] و انواع فرشتگان == | ||
هر یک از فرشتگان در [[عالم هستی]] وظیفه‌ای را به عهده دارند. امام سجاد{{ع}} به برخی از مسئولیت‌های فرشتگان و انواع آن اشاره نموده است که عبارت‌اند از: [[حاملان عرش]] [[الهی]]<ref>نیایش سوم.</ref>، نویسندگان [[اعمال]]<ref>نیایش پانزدهم.</ref>، فرشتگان رحمت‌گستر ([[روحانیون]])، فرشتگان حامل [[پیام]] [[غیبی]] و امینان بر [[وحی]]<ref>نیایش‌های سوم و ششم.</ref>، فرشتگان حسابگر<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>، [[فرشته]] [[مرگ]] و یارانش، طواف‌کنندگان بیت‌المعمور، فرشتگان فروآورنده بلایی ناخوش و یا آسایشی خوش، فرشتگان امدادگر و یاری‌رسان به [[مؤمنان]] در حوادث و پیشامدهای سخت مانند [[جنگ]] خدمتگزاران [[بهشت]] و کلیدداران و سرپرستان حوریان و [[غلامان]] (سَدَنة الجنان)، فرشتگان [[عذاب]] و نگهبانان [[دوزخ]] (زبانِیه)، [[درود]] فرستندگان بر [[محمد و آل محمد]]{{صل}} <ref>نیایش سوم.</ref>. | هر یک از فرشتگان در [[عالم هستی]] وظیفه‌ای را به عهده دارند. امام سجاد {{ع}} به برخی از مسئولیت‌های فرشتگان و انواع آن اشاره نموده است که عبارت‌اند از: [[حاملان عرش]] [[الهی]]<ref>نیایش سوم.</ref>، نویسندگان [[اعمال]]<ref>نیایش پانزدهم.</ref>، فرشتگان رحمت‌گستر ([[روحانیون]])، فرشتگان حامل [[پیام]] [[غیبی]] و امینان بر [[وحی]]<ref>نیایش‌های سوم و ششم.</ref>، فرشتگان حسابگر<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>، [[فرشته]] [[مرگ]] و یارانش، طواف‌کنندگان بیت‌المعمور، فرشتگان فروآورنده بلایی ناخوش و یا آسایشی خوش، فرشتگان امدادگر و یاری‌رسان به [[مؤمنان]] در حوادث و پیشامدهای سخت مانند [[جنگ]] خدمتگزاران [[بهشت]] و کلیدداران و سرپرستان حوریان و [[غلامان]] (سَدَنة الجنان)، فرشتگان [[عذاب]] و نگهبانان [[دوزخ]] (زبانِیه)، [[درود]] فرستندگان بر [[محمد و آل محمد]] {{صل}} <ref>نیایش سوم.</ref>. | ||
[[امام]]{{ع}} ضمن نام بردن برخی [[فرشتگان]] به [[وظایف]] آنها نیز اشاره کرده که عبارت است از: [[اسرافیل]]، آن [[فرشته]] صاحب صور که چشم گشوده و [[منتظر]] [[فرمان]] توست تا درصور خود بدمد و خفتگان در [[گور]] را برانگیزد؛ [[میکائیل]]، که در آستان [[الهی]] صاحب [[جاه]] و در عرصه [[طاعت الهی]] بلند [[جایگاه]] است؛ [[جبرائیل]]، فرشته [[امین الهی]]؛ [[روح]]، فرشته‌ای که فرمانروای فرشتگان [[مأمور]] بر حجاب‌هاست؛ و [[روحی]] که از [[عالم امر]] است<ref>نیایش سوم.</ref>. | [[امام]] {{ع}} ضمن نام بردن برخی [[فرشتگان]] به [[وظایف]] آنها نیز اشاره کرده که عبارت است از: [[اسرافیل]]، آن [[فرشته]] صاحب صور که چشم گشوده و [[منتظر]] [[فرمان]] توست تا درصور خود بدمد و خفتگان در [[گور]] را برانگیزد؛ [[میکائیل]]، که در آستان [[الهی]] صاحب [[جاه]] و در عرصه [[طاعت الهی]] بلند [[جایگاه]] است؛ [[جبرائیل]]، فرشته [[امین الهی]]؛ [[روح]]، فرشته‌ای که فرمانروای فرشتگان [[مأمور]] بر حجاب‌هاست؛ و [[روحی]] که از [[عالم امر]] است<ref>نیایش سوم.</ref>. | ||
[[نکیر و منکر]]، سؤال کنندگان در [[قبر]]؛ [[رومان]]، فرشته‌ای که قبرها را [[سرکشی]] و [[آزمایش]] می‌کند و قبل از نکیر و منکر به قبر میّت وارد می‌شود و بعد از آنکه روح را به او بازگرداند [[اعمال]] [[دنیایی]] او را [[یادآوری]] می‌کند؛ [[مالک]]، خزانه‌دار اصلی [[آتش جهنم]] که مأموران زیردست و خزانه‌دارانی دارد و بالاخره [[رضوان]]، [[رئیس]] خزانه‌داران [[بهشت]]؛ دیگر فرشتگانی هستند که نام آنها در [[صحیفه سجادیه]] بیان شده است<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۸.</ref> | [[نکیر و منکر]]، سؤال کنندگان در [[قبر]]؛ [[رومان]]، فرشته‌ای که قبرها را [[سرکشی]] و [[آزمایش]] می‌کند و قبل از نکیر و منکر به قبر میّت وارد می‌شود و بعد از آنکه روح را به او بازگرداند [[اعمال]] [[دنیایی]] او را [[یادآوری]] می‌کند؛ [[مالک]]، خزانه‌دار اصلی [[آتش جهنم]] که مأموران زیردست و خزانه‌دارانی دارد و بالاخره [[رضوان]]، [[رئیس]] خزانه‌داران [[بهشت]]؛ دیگر فرشتگانی هستند که نام آنها در [[صحیفه سجادیه]] بیان شده است<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۸.</ref> | ||
==فرشته [[مرگ]] و یارانش== | == فرشته [[مرگ]] و یارانش == | ||
فرشتگان در وقت مرگ [[مؤمن]] بر وی نازل شده و به او [[سلام]] می‌کنند و [[عنایات]] و [[الطاف]] [[حضرت]] [[محبوب]] را به او [[بشارت]] می‌دهند و از او می‌خواهند که به بهشت درآید<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}} «همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!» سوره نحل، آیه ۳۲.</ref> و در وقت مرگ [[کافران]] آنها را [[توبیخ]] و [[سرزنش]] کرده<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}} «از کسانی که فرشتگان جانشان را در حال ستم به خویش می‌گیرند، می‌پرسند: در چه حال بوده‌اید؟ می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان | فرشتگان در وقت مرگ [[مؤمن]] بر وی نازل شده و به او [[سلام]] می‌کنند و [[عنایات]] و [[الطاف]] [[حضرت]] [[محبوب]] را به او [[بشارت]] می‌دهند و از او می‌خواهند که به بهشت درآید<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ}} «همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!» سوره نحل، آیه ۳۲.</ref> و در وقت مرگ [[کافران]] آنها را [[توبیخ]] و [[سرزنش]] کرده<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا}} «از کسانی که فرشتگان جانشان را در حال ستم به خویش می‌گیرند، می‌پرسند: در چه حال بوده‌اید؟ می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان روی زمین بوده‌ایم. می‌گویند: آیا زمین خداوند (آن‌قدر) فراخ نبود که در آن هجرت کنید؟ بنابراین، سرای (پایانی) اینان دوزخ است و بد پایانه‌ای است» سوره نساء، آیه ۹۷.</ref> و دچار [[رنج]] و [[مشقت]] و ضرب و درد می‌کنند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|وَلَوْ تَرَى إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُوا الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ * ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ}} «و کاش می‌دیدی هنگامی را که فرشتگان جان کافران را می‌گیرند به چهره و پشت آنان می‌کوبند و (می‌گویند) عذاب (آتش) سوزان را بچشید! * این برای کارهایی است که کرده‌اید و (بدانید) که خداوند با بندگان، ستمگر نیست» سوره انفال، آیه ۵۰-۵۱.</ref>. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} جهت تحذیر [[مردم]]، [[فرشته]] [[مرگ]] را در صحنه [[جان]] دادن چنین ترسیم کرده است: در این حال فرشته مرگ برای گرفتن جان، از درون پرده‌های [[غیب]] آشکار می‌شود از کمان مرگ، تیرهای [[وحشت]] [[فراق]] به سوی او بگشاید و برایش جامی از زهر [[قتال]] مرگ بیامیزد و [[زمان]] رحیل و رخت بربستن به سرای [[آخرت]] نزدیک شود<ref>نیایش چهل‌ودوم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۸.</ref> | [[امام سجاد]] {{ع}} جهت تحذیر [[مردم]]، [[فرشته]] [[مرگ]] را در صحنه [[جان]] دادن چنین ترسیم کرده است: در این حال فرشته مرگ برای گرفتن جان، از درون پرده‌های [[غیب]] آشکار می‌شود از کمان مرگ، تیرهای [[وحشت]] [[فراق]] به سوی او بگشاید و برایش جامی از زهر [[قتال]] مرگ بیامیزد و [[زمان]] رحیل و رخت بربستن به سرای [[آخرت]] نزدیک شود<ref>نیایش چهل‌ودوم.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۸.</ref> | ||
==مجریان امور [[تکوینی]]== | == مجریان امور [[تکوینی]] == | ||
برخی از [[فرشتگان]] امور تکوینی عالم را برعهده دارند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}} «آنگاه، به فرشتگان کارگزار» سوره نازعات، آیه ۵؛ {{متن قرآن|يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ}} «کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود» سوره سجده، آیه ۵؛ {{متن قرآن|تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ}} «فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا می‌روند» سوره معارج، آیه ۴.</ref> و هر یک در عرصه باعظمت هستی مجریان [[امر الهی]] هستند تا [[حیات]] موجودات زنده برقرار بماند. | برخی از [[فرشتگان]] امور تکوینی عالم را برعهده دارند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}} «آنگاه، به فرشتگان کارگزار» سوره نازعات، آیه ۵؛ {{متن قرآن|يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ}} «کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود» سوره سجده، آیه ۵؛ {{متن قرآن|تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ}} «فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا می‌روند» سوره معارج، آیه ۴.</ref> و هر یک در عرصه باعظمت هستی مجریان [[امر الهی]] هستند تا [[حیات]] موجودات زنده برقرار بماند. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} بر این [[فرشتگان]] چنین [[درود]] می‌فرستد: «خدایا درود بفرست بر خازنان [[باران]] و روان‌کنندگان ابرها که چون بر ابرها بانگ زنند، آواز تندرها به گوش رسد و چون ابرها از آن نهیب به [[راه]] افتند، آذرخش‌ها از درونشان بدرخشد و بر آن فرشتگان که دانه‌های برف و تگرگ را از پی می‌آیند و با هر قطره باران که فرو می‌شود فرود می‌آیند و بر آن فرشتگان که نگهبانان [[خزائن]] بادهایند و آنان که موکلان بر کوه‌هایند تا فرو نریزند و آن فرشتگان که [[میزان]] و مقدار آب‌ها و پیمانه باران‌ها را به ایشان آموخته‌ای»<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، حسین انصاریان، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۹، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین{{ع}}، السیدعلی‌خان، مکتب النشر الاسلامی، الطبعة الأولی، ۱۴۰۹؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند، الکافی، محمدبن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷؛ المعجم المفهرس، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۱.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۹.</ref> | [[امام سجاد]] {{ع}} بر این [[فرشتگان]] چنین [[درود]] می‌فرستد: «خدایا درود بفرست بر خازنان [[باران]] و روان‌کنندگان ابرها که چون بر ابرها بانگ زنند، آواز تندرها به گوش رسد و چون ابرها از آن نهیب به [[راه]] افتند، آذرخش‌ها از درونشان بدرخشد و بر آن فرشتگان که دانه‌های برف و تگرگ را از پی می‌آیند و با هر قطره باران که فرو می‌شود فرود می‌آیند و بر آن فرشتگان که نگهبانان [[خزائن]] بادهایند و آنان که موکلان بر کوه‌هایند تا فرو نریزند و آن فرشتگان که [[میزان]] و مقدار آب‌ها و پیمانه باران‌ها را به ایشان آموخته‌ای»<ref>نیایش سوم.</ref>.<ref>تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، حسین انصاریان، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۹، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین {{ع}}، السیدعلی‌خان، مکتب النشر الاسلامی، الطبعة الأولی، ۱۴۰۹؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند، الکافی، محمدبن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷؛ المعجم المفهرس، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۱.</ref>.<ref>[[ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۴۹.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث فرشته است. فرشته از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرشته در قرآن - فرشته در حدیث - فرشته در نهج البلاغه - فرشته در کلام اسلامی - فرشته در اخلاق اسلامی - فرشته در معارف مهدوی - فرشته در معارف دعا و زیارات - فرشته در معارف و سیره سجادی - فرشته در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
ایمان به فرشتگان یکی از عناصر پنجگانه ایمان است و در ردیف ایمان به خدا و قیامت و کتاب آسمانی و پیامبران قرار دارد[۱] و از نشانه‌های مؤمنان می‌باشد[۲]. فرشتگان از باسابقه‌ترین مخلوقات خداوند می‌باشند که از عمر بسیار طولانی برخوردارند و تعداد آنها به قدری زیاد است که به هیچ وجه با انسان‌ها قابل مقایسه نیست. آنها موجوداتی عاقل و باشعورند و بندگان گرامی خداوند می‌باشند[۳]خلقت آنها به طور مستقیم به اراده خداوند صورت گرفته و والدینی ندارند. فرشتگان بدون استثنا پس از آفرینش آدم به او سجده کردند و آدم معلم آنها گشت[۴].[۵]
مقام فرشتگان
فرشتگان دارای مراتب و مقامات متفاوتی هستند[۶] برخی مقربِ درگاه الهی‌اند و برخی از نظر رتبه پایین‌ترند. از همین رو امام سجاد (ع) در دعای خویش نخست به فرشتگان حامل عرش الهی و اسرافیل و میکائیل و جبرائیل و روح (فرشتگان مقرب) و سپس بر فرشتگانی که پایین‌تر از آنان‌اند: از ساکنان آسمان‌ها و اهل امانت و حفاظت نسبت به رسالت‌ها و... درود می‌فرستد[۷]. و خداوند را به فرشتگان مقرب و پیامبر مرسل و بندگان شایسته قسم می‌دهد که او را به کرامتی که به اولیایش وعده داده است سزاوار سازد[۸].[۹]
ویژگی فرشتگان
فرشتگان پیوسته به تسبیح و تقدیس ذات حق مشغول‌اند[۱۰]. هرگز معصیت نمی‌کنند و از فرمان خدا برنمی‌تابند و هرچه فرمان یابند همان می‌کنند[۱۱]. نه خواب دارند و نه سستی و غفلت، نه غذا می‌خورند و نه آب و نه ازدواج دارند. علی‌رغم کوشش خود هرگز خسته و ملول نمی‌شوند؛ زیرا خستگی و ملالت از لواحق قوای طبیعی و انسانی است؛ حال آنکه ملائکه از این قوا مبرّا و نور محض هستند و ماهیت آنها ملکوتی محض است. امام سجاد (ع) آنان را چنین توصیف می‌کند: آنان که به خاطر کوشش پیوسته و دائمشان، ملالت بر آنها وارد نمی‌شود و از هیچ زحمتی خستگی و سستی و ناتوانی به آنان راه پیدا نمی‌کند. امیال و شهوات، از تسبیح بازشان نمی‌دارد، و فراموشی ناشی از غفلت‌ها آنان را از تعظیم به تو جدا نمی‌کند، فروهشته دیدگانند، بنابراین نظر کردن به جمال و جلال حضرتت را درخواست نمی‌کنند. از حقارت و خواری، در برابر عظمتت سر به زیر افتاده‌اند. شوقشان به آنچه نزد توست، طولانی شد. به یاد نعمت‌هایت شیفته‌اند و در برابر عظمت و بزرگی کبریایی‌ات فروتن‌اند[۱۲].
برخی از فرشتگان به اعتبار شأن خویش به صورت انسان در می‌آیند و در مواردی ویژه و نسبت به اشخاص خاص، کارهای دیگری انجام می‌دهند. مانند فرشتگانی که به عنوان مهمان بر حضرت ابراهیم (ع) نازل شدند[۱۳] و تابوت بنی‌اسرائیل را حمل نمودند[۱۴] و یا بشارت به حضرت زکریا (ع) و مریم (س) دادند[۱۵].[۱۶]
درود بر فرشتگان
اگرچه کرامت و طهارت فرشتگان کامل و جامع است ولی باید توجه داشت که عنایت حق نیز بی‌پایان است، لذا امام سجاد (ع) بر فرشتگان نیز درود می‌فرستد، درودی که مقامی بر مقامشان بیفزاید و پاکی‌ای بر پاکی‌شان اضافه کند[۱۷].[۱۸]
فرق عبودیت انسان‌ها و فرشتگان
فرشتگان به اقتضای نورانیت وجودی خود و اینکه وجودشان سراسر عقلی و عاری از شهوت است، انگیزه و مانعی در مسیر طاعتشان وجود ندارد. اما انسان‌ها بنابر حکمت الهی توانایی انتخاب خیر و شر را دارند و می‌توانند در صورت مخالفت با شهوات به بالاترین درجات کمال دست یابند و در مقام سلوک و عبودیت از فرشتگان بالاتر باشند. لذا امام سجاد (ع) از خداوند طاعتی برتر از طاعت فرشتگان می‌خواهد و می‌فرماید: «آن‌سان ما را از گناهان پاک داری و از بازگشت به اعمال ناشایست نگه داری، تا هیچ یک از ملائکه تو طاعتی به درگاهت نیاورد، جز آنکه از طاعت ما کمتر باشد و در تقرب به پایه تقرب ما نرسد»[۱۹].[۲۰]
وظایف و انواع فرشتگان
هر یک از فرشتگان در عالم هستی وظیفه‌ای را به عهده دارند. امام سجاد (ع) به برخی از مسئولیت‌های فرشتگان و انواع آن اشاره نموده است که عبارت‌اند از: حاملان عرش الهی[۲۱]، نویسندگان اعمال[۲۲]، فرشتگان رحمت‌گستر (روحانیون)، فرشتگان حامل پیام غیبی و امینان بر وحی[۲۳]، فرشتگان حسابگر[۲۴]، فرشته مرگ و یارانش، طواف‌کنندگان بیت‌المعمور، فرشتگان فروآورنده بلایی ناخوش و یا آسایشی خوش، فرشتگان امدادگر و یاری‌رسان به مؤمنان در حوادث و پیشامدهای سخت مانند جنگ خدمتگزاران بهشت و کلیدداران و سرپرستان حوریان و غلامان (سَدَنة الجنان)، فرشتگان عذاب و نگهبانان دوزخ (زبانِیه)، درود فرستندگان بر محمد و آل محمد (ص) [۲۵].
امام (ع) ضمن نام بردن برخی فرشتگان به وظایف آنها نیز اشاره کرده که عبارت است از: اسرافیل، آن فرشته صاحب صور که چشم گشوده و منتظر فرمان توست تا درصور خود بدمد و خفتگان در گور را برانگیزد؛ میکائیل، که در آستان الهی صاحب جاه و در عرصه طاعت الهی بلند جایگاه است؛ جبرائیل، فرشته امین الهی؛ روح، فرشته‌ای که فرمانروای فرشتگان مأمور بر حجاب‌هاست؛ و روحی که از عالم امر است[۲۶].
نکیر و منکر، سؤال کنندگان در قبر؛ رومان، فرشته‌ای که قبرها را سرکشی و آزمایش می‌کند و قبل از نکیر و منکر به قبر میّت وارد می‌شود و بعد از آنکه روح را به او بازگرداند اعمال دنیایی او را یادآوری می‌کند؛ مالک، خزانه‌دار اصلی آتش جهنم که مأموران زیردست و خزانه‌دارانی دارد و بالاخره رضوان، رئیس خزانه‌داران بهشت؛ دیگر فرشتگانی هستند که نام آنها در صحیفه سجادیه بیان شده است[۲۷].[۲۸]
فرشته مرگ و یارانش
فرشتگان در وقت مرگ مؤمن بر وی نازل شده و به او سلام می‌کنند و عنایات و الطاف حضرت محبوب را به او بشارت می‌دهند و از او می‌خواهند که به بهشت درآید[۲۹] و در وقت مرگ کافران آنها را توبیخ و سرزنش کرده[۳۰] و دچار رنج و مشقت و ضرب و درد می‌کنند[۳۱]. امام سجاد (ع) جهت تحذیر مردم، فرشته مرگ را در صحنه جان دادن چنین ترسیم کرده است: در این حال فرشته مرگ برای گرفتن جان، از درون پرده‌های غیب آشکار می‌شود از کمان مرگ، تیرهای وحشت فراق به سوی او بگشاید و برایش جامی از زهر قتال مرگ بیامیزد و زمان رحیل و رخت بربستن به سرای آخرت نزدیک شود[۳۲].[۳۳]
مجریان امور تکوینی
برخی از فرشتگان امور تکوینی عالم را برعهده دارند[۳۴] و هر یک در عرصه باعظمت هستی مجریان امر الهی هستند تا حیات موجودات زنده برقرار بماند.
امام سجاد (ع) بر این فرشتگان چنین درود می‌فرستد: «خدایا درود بفرست بر خازنان باران و روان‌کنندگان ابرها که چون بر ابرها بانگ زنند، آواز تندرها به گوش رسد و چون ابرها از آن نهیب به راه افتند، آذرخش‌ها از درونشان بدرخشد و بر آن فرشتگان که دانه‌های برف و تگرگ را از پی می‌آیند و با هر قطره باران که فرو می‌شود فرود می‌آیند و بر آن فرشتگان که نگهبانان خزائن بادهایند و آنان که موکلان بر کوه‌هایند تا فرو نریزند و آن فرشتگان که میزان و مقدار آب‌ها و پیمانه باران‌ها را به ایشان آموخته‌ای»[۳۵].[۳۶].[۳۷]
منابع
پانویس
- ↑ {{متن قرآن|﴿...وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ...﴾ «...بلکه نیکی (از آن) کسی است که به خداوند و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب (آسمانی) و پیامبران ایمان آورد.».. سوره بقره، آیه ۱۷۷.
- ↑ {{متن قرآن|﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ...﴾ «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند.».. سوره بقره، آیه ۲۸۵.
- ↑ {{متن قرآن|﴿وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ﴾ «و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشته‌ها تنها) بندگانی ارجمندند» سوره انبیاء، آیه ۲۶.
- ↑ {{متن قرآن|﴿وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ * وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ * قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ * قَالَ يَا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنِّي أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ * وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ﴾ «و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت به فرشتگان فرمود: می‌خواهم جانشینی در زمین بگمارم، گفتند: آیا کسی را در آن می‌گماری که در آن تباهی می‌کند و خون‌ها می‌ریزد در حالی که ما تو را با سپاس، به پاکی می‌ستاییم و تو را پاک می‌شمریم؛ فرمود: من چیزی می‌دانم که شما نمی‌دانید * و همه نام‌ها را به آدم آموخت سپس آنان را بر فرشتگان عرضه کرد و گفت: اگر راست می‌گویید نام‌های اینان را به من بگویید * گفتند: پاکاکه تویی! ما دانشی جز آنچه تو به ما آموخته‌ای، نداریم، بی‌گمان تویی که دانای فرزانه‌ای * فرمود: ای آدم! آنان را از نام‌های اینان آگاه ساز! و چون آنان را از نام‌های اینان آگاهانید فرمود: آیا به شما نگفته بودم که من نهان آسمان‌ها و زمین را می‌دانم و از آنچه آشکار می‌کنید و پوشیده می‌داشتید آگاهم؟ * و (یاد کنید) آنگاه را که به فرشتگان گفتیم: برای آدم فروتنی کنید، همه فروتنی کردند جز ابلیس که سرباز زد و سرکشی کرد و از کافران شد» سوره بقره، آیه ۳۰-۳۴.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۶.
- ↑ {{متن قرآن|﴿وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ﴾ «و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۶.
- ↑ {{متن قرآن|﴿تَكَادُ السَّمَاوَاتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلَائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلَا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ﴾ «نزدیک است که آسمان‌ها بر فراز سرشان بشکافند و فرشتگان با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند و برای هر کس که در زمین است آمرزش می‌خواهند؛ آگاه باشید که بی‌گمان خداوند است که آمرزنده بخشاینده است» سوره شوری، آیه ۵.
- ↑ {{متن قرآن|﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ﴾ «ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگ‌هاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرَى قَالُواْ سَلامًا قَالَ سَلامٌ فَمَا لَبِثَ أَن جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ * فَلَمَّا رَأَى أَيْدِيَهُمْ لاَ تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قَالُواْ لاَ تَخَفْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ * وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِن وَرَاء إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ * قَالَتْ يَا وَيْلَتَى أَأَلِدُ وَأَنَاْ عَجُوزٌ وَهَذَا بَعْلِي شَيْخًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ * قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ * فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَى يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ * إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُّنِيبٌ * يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ * وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ﴾ «و به یقین، فرشتگان ما برای ابراهیم مژده آوردند، گفتند: درود بر تو گفت: درود (بر شما)! دیری نپایید که (ابراهیم) گوساله‌ای بریان آورد * و چون دید که دستشان به سوی آن دراز نمی‌شود؛ آنان را ناآشنا یافت و از ایشان هراسی در دل نهاد؛ گفتند: مهراس! ما به سوی قوم لوط فرستاده شده‌ایم * و همسر او، ایستاده بود و خندید آنگاه ما به او مژده اسحاق و از پی اسحاق، یعقوب را دادیم * گفت: وای بر من! آیا من می‌زایم در حالی که من زنی پیرم و این هم شوهرم که پیر است؟ بی‌گمان این چیزی شگرف است! * گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است * پس چون ترس از ابراهیم رخت بربست و (آن) مژده بدو رسید با ما درباره قوم لوط به چالش پرداخت * ابراهیم به راستی بردبار دردمند توبه‌کاری بود * (گفتند:) ای ابراهیم! از این (چالش) درگذر که «امر» پروردگارت فرا رسیده است و بر آنان عذابی بی‌برگشت خواهد رسید * و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز روز سختی است!» سوره هود، آیه ۶۹-۷۷.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾ «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا * فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا * قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا * قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا﴾ «و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید * و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت * (مریم) گفت: من از تو، به (خداوند) بخشنده پناه می‌برم؛ اگر پرهیزگاری (از من دور شو) * گفت: من، تنها فرستاده پروردگار تو هستم تا به تو پسری پاکیزه ببخشم» سوره مریم، آیه ۱۶-۱۹.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ ام‌البنین خالقیان|خالقیان، ام‌البنین، دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۷.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ نیایش پانزدهم.
- ↑ نیایش‌های سوم و ششم.
- ↑ نیایش چهل‌وهفتم.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۸.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾ «همان کسانی که در حال پاکی، فرشتگان جانشان را می‌گیرند؛ (و به آنان) می‌گویند: درود بر شما! برای کارهایی که می‌کردید به بهشت درآیید!» سوره نحل، آیه ۳۲.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾ «از کسانی که فرشتگان جانشان را در حال ستم به خویش می‌گیرند، می‌پرسند: در چه حال بوده‌اید؟ می‌گویند: ما ناتوان شمرده‌شدگان روی زمین بوده‌ایم. می‌گویند: آیا زمین خداوند (آن‌قدر) فراخ نبود که در آن هجرت کنید؟ بنابراین، سرای (پایانی) اینان دوزخ است و بد پایانه‌ای است» سوره نساء، آیه ۹۷.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿وَلَوْ تَرَى إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُوا الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ * ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ﴾ «و کاش می‌دیدی هنگامی را که فرشتگان جان کافران را می‌گیرند به چهره و پشت آنان می‌کوبند و (می‌گویند) عذاب (آتش) سوزان را بچشید! * این برای کارهایی است که کرده‌اید و (بدانید) که خداوند با بندگان، ستمگر نیست» سوره انفال، آیه ۵۰-۵۱.
- ↑ نیایش چهل‌ودوم.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۸.
- ↑ {{متن قرآن| ﴿فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا﴾ «آنگاه، به فرشتگان کارگزار» سوره نازعات، آیه ۵؛ ﴿يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ﴾ «کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود» سوره سجده، آیه ۵؛ ﴿تَعْرُجُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ﴾ «فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا می‌روند» سوره معارج، آیه ۴.
- ↑ نیایش سوم.
- ↑ تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، حسین انصاریان، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۹، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین (ع)، السیدعلی‌خان، مکتب النشر الاسلامی، الطبعة الأولی، ۱۴۰۹؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند، الکافی، محمدبن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷؛ المعجم المفهرس، محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۱.
- ↑ خالقیان، ام‌البنین، مقاله «فرشته»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۴۹.