نظام اداری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = نظام | |||
| عنوان مدخل = نظام اداری | |||
| مداخل مرتبط = [[نظام اداری در معارف و سیره نبوی]] - [[نظام اداری در فقه سیاسی]] - [[پویایی نظام اداری]] | |||
==مقدمه== | | پرسش مرتبط = | ||
}} | |||
== مقدمه == | |||
نظام اداری در [[حکومت اسلامی]] به طور کلی، [[شبیه]] نظام اداری [[ایران]] و [[روم]] بود. گرچه [[انتظار]] آن بود که با [[تسلط]] [[اعراب]] بر [[عراق]]، ایران، [[مصر]]، [[شام]] و [[آفریقا]]، نظام اداری [[حکومت]] دگرگون شود؛ اما چنین نشد و اعراب در ابتدا از [[سیستم اداری]] ایران و روم [[پیروی]] کرده و با گذشت زمان، بخشی از نظام اداری به اقتضای [[عقاید دینی]] و [[مصالح مردم]] تعدیل گردید. | نظام اداری در [[حکومت اسلامی]] به طور کلی، [[شبیه]] نظام اداری [[ایران]] و [[روم]] بود. گرچه [[انتظار]] آن بود که با [[تسلط]] [[اعراب]] بر [[عراق]]، ایران، [[مصر]]، [[شام]] و [[آفریقا]]، نظام اداری [[حکومت]] دگرگون شود؛ اما چنین نشد و اعراب در ابتدا از [[سیستم اداری]] ایران و روم [[پیروی]] کرده و با گذشت زمان، بخشی از نظام اداری به اقتضای [[عقاید دینی]] و [[مصالح مردم]] تعدیل گردید. | ||
در سال پانزدهم [[هجری]] که با [[فتح]] ایران، [[ثروت]] زیادی به دست [[مسلمانان]] افتاد، [[عمر]] [[خلیفه دوم]] - [[تصمیم]] گرفت تا درآمد [[دولت]] را با رعایت مرتبه و [[میزان]] [[استحقاق]]، بین مسلمانان تقسیم کند، اما چگونگی و اجرای آن را نمی‌دانست. از این‌رو، یکی از [[ایرانیان]] ساکن [[مدینه]] به وی یاد‌آوری کرد تا مانند ایرانیان، دفتری برای نگهداری درآمد و هزینه دولت ترتیب دهد و عمر چنین کرد و برای مسلمانان، با رعایت تقدم آنها در [[اسلام]] و حضور در [[جنگ‌ها]] و نیز برای [[همسران]] و [[خویشاوندان]] [[رسول الله]] مقرری [[تعیین]] کرد. در همین راستا، چند [[دبیر]] [[انتخاب]] نمود تا طبقات [[مردم]] را مرتب کنند. آنها برای این منظور ابتدا از [[عباس]] - [[عموی پیامبر]] {{صل}} - آغاز و پس از وی به [[بنی هاشم]] و دیگر مسلمانان پرداختند. در دورۀ [[امویان]]، به [[دلیل]] گستردگی قلمرو دولت اسلام، در نظام اداری دگرگونی حاصل شد و سراسر قلمرو اسلام به پنج [[ولایت]] بزرگ تقسیم گشت: | |||
# [[حجاز]] و بخش مرکزی [[عربستان]]؛ | |||
# [[مصر]] علیا و سفلی؛ | |||
# [[عراق]] [[عرب]] ([[بابل]] و آشور)؛ | |||
# [[عراق عجم]](بخشی از [[ایران]]، [[آذربایجان]] و قسمتی از [[آسیای صغیر]])؛ | |||
# [[آفریقای شمالی]] تا حدود مصر، اسپانیا و جزایر سیسیل که مرکز آن "قیروان" بود<ref>تاریخ الاسلام، ج۳، ص۲۶۸ و ج۴، ص۳۲۶؛ الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۷۷؛ صبح الاعشی، ج۳، ص۲۷۶؛ تحفة الامراء فی تاریخ الوزاء، ص۱۵۶؛ ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۲۸ به بعد؛ قوانین الدواوین، ص۱۰۸-۸۵.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۷۵.</ref>. | |||
==[[پویایی نظام اداری]]== | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:11677.jpg|22px]] [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|'''واژه‌نامه فقه سیاسی''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:نظام | [[رده:نظام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۳۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نظام است. نظام اداری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نظام اداری در معارف و سیره نبوی - نظام اداری در فقه سیاسی - پویایی نظام اداری - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نظام اداری در حکومت اسلامی به طور کلی، شبیه نظام اداری ایران و روم بود. گرچه انتظار آن بود که با تسلط اعراب بر عراق، ایران، مصر، شام و آفریقا، نظام اداری حکومت دگرگون شود؛ اما چنین نشد و اعراب در ابتدا از سیستم اداری ایران و روم پیروی کرده و با گذشت زمان، بخشی از نظام اداری به اقتضای عقاید دینی و مصالح مردم تعدیل گردید.
در سال پانزدهم هجری که با فتح ایران، ثروت زیادی به دست مسلمانان افتاد، عمر خلیفه دوم - تصمیم گرفت تا درآمد دولت را با رعایت مرتبه و میزان استحقاق، بین مسلمانان تقسیم کند، اما چگونگی و اجرای آن را نمی‌دانست. از این‌رو، یکی از ایرانیان ساکن مدینه به وی یاد‌آوری کرد تا مانند ایرانیان، دفتری برای نگهداری درآمد و هزینه دولت ترتیب دهد و عمر چنین کرد و برای مسلمانان، با رعایت تقدم آنها در اسلام و حضور در جنگ‌ها و نیز برای همسران و خویشاوندان رسول الله مقرری تعیین کرد. در همین راستا، چند دبیر انتخاب نمود تا طبقات مردم را مرتب کنند. آنها برای این منظور ابتدا از عباس - عموی پیامبر (ص) - آغاز و پس از وی به بنی هاشم و دیگر مسلمانان پرداختند. در دورۀ امویان، به دلیل گستردگی قلمرو دولت اسلام، در نظام اداری دگرگونی حاصل شد و سراسر قلمرو اسلام به پنج ولایت بزرگ تقسیم گشت:
- حجاز و بخش مرکزی عربستان؛
- مصر علیا و سفلی؛
- عراق عرب (بابل و آشور)؛
- عراق عجم(بخشی از ایران، آذربایجان و قسمتی از آسیای صغیر)؛
- آفریقای شمالی تا حدود مصر، اسپانیا و جزایر سیسیل که مرکز آن "قیروان" بود[۱][۲].
پویایی نظام اداری
منابع
پانویس
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۳، ص۲۶۸ و ج۴، ص۳۲۶؛ الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۷۷؛ صبح الاعشی، ج۳، ص۲۷۶؛ تحفة الامراء فی تاریخ الوزاء، ص۱۵۶؛ ماوردی، الاحکام السلطانیه، ص۲۸ به بعد؛ قوانین الدواوین، ص۱۰۸-۸۵.
- ↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۷۵.